Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1794

Gedenkwaardigheden uit het openbaar Leven van Jesus, volgens de vier Euangelisten in overeenstemming gebracht, en met ophelderende en praktikaale Aanmerkingen voorzien; door H.C. Bergen, Tweeden Prediker te Grunberg; met een Voorbericht van H. Muntinghe, Theol. Doct. Hoogleeraar der Godgeleerdheid en Kerkelyke Geschiedenissen, enz. aan de Hogeschool te Harderwyk. Te Levden, by A. en J. Honkoop, 1793. Eerste Deel, XIV en 519; Tweede Deel, 510 bl. In gr. 8vo.

In het korte Voorbericht, dat de Heer muntinghe voor dit Werk geplaatst heeft, noemt hy hetzelve eene zeer geschikte Handleiding voor alle, inzonderheid ongeletterde, Christenen, en voor Christelyke huisgezinnen, om den zin der gewyde oorkonden van de belangryke geschiedenis van Jesus wel te verstaan, en dezelven tevens van die zyde te leeren beschouwen, van welke zy ter bevordering van de hoogachting voor Jesus, en van onze verbetering en gelukzaligheid, meest geschikt zyn. De Schry-

[p. 487]

ver, zegt hy, heeft, over het geheel genomen, den tekst volgends de beste regels der Uitlegkunde toegelicht; de onderscheiden verhaalen der Euangelisten, met veel oordeel, te zamen gevoegd; dezelven, zonder eenigen overtolligen omslag, daar het nodig was, opgenelderd; en het praktikaale gebruik daar van klaar en overtuigend aangewezen, zonder losse spelingen of ongegronde vergeestelykingen te maaken, waar door de Heilige Schryvers maar al te dikwyls mishandeld zyn.

Over het geheel genomen, stemmen wy volmaakt met dit oordeel overeen, en pryzen het dus aan alle Christenen aan, die zoodanig een Werk behoeven. Om het plan en de inrigting van hetzelve wat nader te leeren kennen, kunnen wy niet beter doen, dan eenige trekken uit de Voorrede van den Schryver zelven, by verkorting, op te geven.

‘Nademaal eigenlyk vier Euangelisten ons Levensbeschryvingen van Jesus, of liever Gedenkwaardigheden uit het leven van Jesus, geleverd hebben - zoo schikte ik alle en elke van deze Gedenkwaardigheden, naar de my waarschynlykste, en reeds van meer Geleerden gevolgde orde, overeenstemmend by een, doch zonder daar by al te angstvallig te wezen, dewyl het 'er by veele gebeurenissen geheel niet op aankomt, of men ze voor of na anderen leest, en de stichting daar door ook niet verhinderd wordt. De Schetse der Geschiedenis van Jesus, van den tegenwoordigen Abt sextroh te Helmstadt, heeft my hier in meerendeels ten leiddraad gediend, wiens eigen woorden ik ook dikwyls, by het opgeven van den inhoud, behouden heb. Die gebeurenissen, welke van meer Euangelisten of van allen verhaald worden, trok ik in ééns samen, en bediende my daar by, zoo als overal, van hunne eigene en zinryke bewoordingen. Dezen verdeelde ik in Afdeelingen, strooide tusschen den tekst, dien ik vertaalde, - doch waar by ik ook niet zelden andere reeds voor handen zynde goede vertalingen gevolgd ben - ophelderende Aanmerkingen en treffende praktikale Toepassingen voor onzen tyd, zoo dat de Lezer alles in ééns kan voortleezen, zonder door het terug zien op den kant, of in de onderstaande aantekeningen, in zyne aandacht gestoord te worden. Door deze Aanmerkingen poogde ik 1^o. de zwaarigheden weg te nemen, die gemeenlyk voor de meeste Christenen, welke de behoorlyke voorlopige kundigheden niet hebben, het lezen

[p. 488]

der Euangeliën moeilyk maken, nadien ik het nodigste uit de oudheden, zeden, en gebruiken der Oosterlingen, enz., ter opheldering 'er byvoegde. (Dit is ook meermaalen door kleine inlasschingen in den tekst zelven geschied.) Doch, 2^o. nadien het by het lezen der H. Schrift de hoofdzaak is, dat men ze met de regte toepassing leest, zoo heb ik ook daar op byzonder acht genomen, en den Lezer wenken gegeven, hoe hy elke gebeurenis, elk voorval, elk onderwys van onzen Heer, ook praktikaal kan toepassen, en 'er voor zyn hart en leven gebruik van maken. Byzonder ben ik daar uitvoerig geweest, waar ik schadelyke vooroordeelen bestryden, en op de oefening van veele zeer verwaarloosde Christelyke deugden aandringen kon. Eindelyk liet ik nog, daar ik het nodig vond, voor elke Afdeeling eene korte Inleiding vooraf gaan, die den Lezer het rechte gezichtpunt opgeeft, waar uit hy de daar verhaalde gebeurenis, gelykenis, en uitspraak des Heilands, enz., te beschouwen heeft, of die hem vooraf op het rechte gebruik derzelve opmerkzaam kon maaken, enz. Onder de nieuwer Uitleggeren heb ik byzonder gebruik zoeken te maaken van hess, moldenhauer, less, seiler, rosenmuller, enz., maar boven al van het voortreflyk Bybelwerk van hezel.’ Op het einde van het Tweede Deel vindt men een Register van alle de plaatzen der Euangeliën, die in het geheele Werk behandeld worden.

Uit dit gezegde zal men den aart van het Boek voorhanden genoegzaam kennen. Eene proeve daar uit kunnen wy niet geven, zonder eene geheele Afdeeling over te schryven: en, indien wy ook daar toe de allerkortste koozen, zoo gingen wy toch ons bestek verre te buiten.