Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1791

Verslag van het leeven en de schriften des eerw. Richard Price, D.D.L.L.D. Lid van de Koninglyke Societeit, en van de Americaansche Philosophische Societeiten te Boston, en te Philadelphia.

(Uit het Engelsch.)

(Vervolg en Slot van bl. 438.)

In den Jaare MDCCLVIII, tradt Dr. price eerst, als een Godgeleerd en Zedekundig Schryver, te voorschyn, met de uitgave van A Review of the principal Questions

[p. 466]

and Difficulties in Morals; particularly those relating te the Original of our Ideas of Virtue, its Nature, Fundation Reference to the Deity, Obligation, Subject-matter, and Sanctions, 8vo.^(*). - In dit Werk heeft hy zich met uitsteekende bekwaamheid bevlytigd, om de Weetenschap der Zedekunde op eenen onwankelbaaren grondslag te bouwen. ‘'t Geen hy ten aanziene van dit onderwerp gezegd heeft,’ betuigt een zeer bevoegd Oordeelaar, over dusdanige Naaspeuringen, ‘zal altoos hoog geschat worden, als een der sterkste poogingen van de menschlyke Reden, ten voordeele van het Stelzel door hem omhelsd, als een ryke schatkamer van dierbaar onderrigt, en als verdienende geplaatst te worden onder de voornaamste voortbrengzels van deeze soort^(†). - Wy mogen 'er byvoegen, dat niets gunstiger kan weezen tot de ontdekking der waarheid, en gevolglyk, waardiger ter naavolging, dan de groote vlyt, met welken de Schryver betoont zyn onderwerp doordagt te hebben, en die zedige, opregte zielsgesteltenisse, welke doorstraalt in elk gedeelte van dit gewigtig onderzoek.

In den Jaare MDCCLXVII, kwamen van hem uit: Four Disertations. 1. On Providence. 2. On Prayer. 3. On the Reasons for expecting that virtuous Men shal meet after Death, in a State of Happines. 4. On the Importance of Christianity, the Nature of Historical Evidence, and Miracles. - De eerste deezer Verhandelingen toont, op de volkomenste en voldingendste wyze, den vasten en onomstootelyken grond, waarop de Leer der Voorzienigheid gevestigd is. Men zegt misschien niet te veel, wanneer men beweert, dat 'er geen Werk over dit onderwerp, in 't Engelsch, gevonden wordt, 't welk het zelve met zo veel juistheid en naauwkeurigheid behandelt. In de daad, het is niet wel mogelyk voor een bevoegd Leezer, deeze Verhandeling met aandagt te leezen, zonder bevestigd te worden in de overtuiging van de groote waarheid, die de Schryver zoekt te beweeren. Duidelykheid en sterkte van bewysredenen maaken de eenige verdiensten niet uit. Door dit geheele stuk heen, blykt het, dat hy een diepgaand gevoel heeft van Godsdienstige

(*) Eene Derde Uitgave, verbeterd en vermeerderd met een Byvoegzel, behelzende nadere Aanmerkingen, en een Dissertation on the Being and Attributes of the Deity, zag het licht in 1787.

(†) Dr. kippis, Funeral Addres.

[p. 467]

Waarheden; hy schryft als iemand, die derzelver gewigt niet alleen bezeft, maar ook hartlyk wenscht, dat zyne Leezers 'er van doordrongen worden. - In de tweede deezer Verhandelingen wordt de groote Pligt des Gebeds, en de gewigtige voordeelen, daaraan verknogt, op eene redelyke en klaare wyze opgehelderd en opengelegd. De twee volgende Verhandelingen verdienen even zeer de aandagt. Met één woord, 'er zyn weinige Werken, waarin Wysbegeerte en Godsvrugt zulk eene gelukkige vereeniging gevormd hebben, als in deeze uitsteekende Verhandelingen. - Eenigen tyd naa dat dezelve het licht zagen, was de Heer hume op een middagmaaltyd, by wylen den Heer millar, Boekverkooper, met Dr. price; Dr. adams, de eerste die de pen opvatte tegen hume's Proeve over de Wonderwerken, en Dr. douglas, de tegenwoordige Bisschop van Carlisle, die kortlings geschreeven hadt The Criterion, or Miracles examined, waren mede van de party, aangelegd op het byzonder verzoek van den Heer hume. In den aanvange, bedankte de Heer hume elk dier Heeren voor de wyze op welke zy tegen hem geschreeven hadden; in het verder beloop hunner gesprekken, op dien dag zeer genoeglyk gesleeten, nam de Heer hume, over de Vierde Verhandeling van Dr. price spreekende, eene gelegenheid waar, om hem in 't byzonder te gemoet te voeren: ‘Myn Heer! gy hebt my door bondige bewyzen gedrongen.’

A Free Discussion of the Doctrines of Materialism and Philosophical Necessity, in a Correspondence between Dr. price and Dr. priestley, 8vo, verscheen in den Jaare MDCCLXXVIII. - Ten opzigte van deeze Briefwisseling merken wy alleen aan, dat, terwyl de twee Vrienden, by het eindigen, bleeken elk by zyn gevoelen te blyven, dezelve een schoon en bykans gadeloos voorbeeld oplevert van die opregtheid en heuschheid, met welke, volgens de vreedzaame beginzels des Christendoms, Godgeleerde Geschillen altoos moesten behandeld worden.

Dr. price leverde, in den Jaare MDCCLXXXVII, Sermons on the Christian Doctrine as received by the different Denominations of Christians: to which are added Sermons on the Security and Happiness of a virtuous Course, on the Goodness of God, and on the Resurrection of Lazarus, 8vo. - In de Leerredenen, over de Christlyke Leer, stelt en beweert Dr. price het Ariaansche gevoelen, wegens het Voorbestaan en de Waardigheid van christus, en den

[p. 468]

aart zyner Bedieninge als Zaligmaaker der Waereld, in tegenkanting van het Athanasiaansche, en Calvinistische, aan den eenen, en het Sociniaansche, aan den anderen, kant. Maar het groote stuk, 't geen hy beweerde (en 't welk blykt het hoofdvoorwerp te weezen van deeze Leerredenen,) is, aan te toonen: ‘Dat de Christenen, van alle Aanhangen, hoe zeer zy ook met elkander twisten, of welk eene strydigheid 'er moge schynen in hunne gevoelens plaats te hebben, overeenstemmen in alles wat weezenlyk tot het Christendom behoort, en ten aanziene van al de onderrigting, welke het ten oogmerk heeft, mede te deelen.’

Behalven de Godgeleerde Werken, dns verre opgeteld, gaf Dr. price eenige enkele Sermons uit, als: 1. Britain's Happiness and the proper Improvement of it, 1759. 2. The Nature and the Dignity of the Human Soul, 1766. 3. The Vanity, Misery, and Infamy of Knowledge, without suitable Practice, 1770. 4. A Fast Sermon, on account of the War with America; with remarks on a Passage in the Bishop of London's Sermon on Asch Wednesday, 1779. 5. A Fast Sermon, at Hackney, 1781. 6. The Evidence for a future Period of Improvement in the State of Mankind, and the Means and Duty of promoting it, preached before the Supporters of the New Academical Institution among Protestant Dissenters, 1787. 7. A. Discourse in the Love of our Country, 1789, 4 Nov. delivered at the Old Jewry, to the Society for commemorating the Revolution in Great Britain.

In de Staatkundige Rekenkunst gaf Dr. price eerst, in 't Jaar MDCCLXXI, in 't licht, Observations on Reversionary Payments, on Schemes for providing Annuities for Widows^(*). Dit Werk strekte niet alleen tot eer van Dr. price's Verstand, maar tessens van zyne Menschlievendheid. In de naauwkeurigheid zyner berekeningen, in de aandagt welke dezelve opwekten, en de agting welke zy verwierven, was het welvaaren van duizenden betrokken. Veele Plans van Lyfrenten, en Verzekeringen op Leevens, waren, ten dien tyde, in veele plaatzen der Hoofdftad gevormd. Het grootste gedeelte derzelven bewees hy dat bedrieglyk en gevaarlyk waren, gegrond op kwaalyk begreepene en partydige beginzelen, en zwanger van de schadelykste gevolgen. Veelen dier Societeiten werden, ingevolge

(*) Eene vierde Uitgave, in twee Deelen, met bygevoegde Aantekeningen en Proeven, verscheen in den Jaare 1783.

[p. 469]

van dit Werk, gesloopt; en andere, oorspronglyk gebouwd op billyke beginselen, kreegen daaruit weezenlyke verbeteringen. Dus trokken van den onvermoeiden en belangloozen arbeid eens weldaadigen Mans, die in zyn kamer zat, en goed deedt, duizenden Familien een onuitspreekelyk groot voordeel: ontelbaare Weduwen en Weezen, die zich zouden hebben laaten verblinden, door de bedrieglyke Plans van Onderstand, werden verlost van die armoede en elende, waartoe zy, in 't vervolg, noodwendig zouden hebben moeten vervallen^(*).

In 't Jaar MDCCLXXII zag van Dr. price's hand het licht: An Appeal to the Public on the subject of the National Debt, 8vo. Dit Werk zetve hv voort in The State of the Public Debts and Finances, at signing the Preliminery Articles of Peace in January 1783; with a Plan for raising Money by Public Loans, and for redeeming the Public Debts, 8vo. - In deeze Werkjes vestigde hy, met eene buitengewoone maate van vernuft en bekwaamheid, de aandagt der Natie op het groot Staatkundig voorwerp ter vermindering der Nationale Schuld. En het plan, 't welk, voor een geruimen tyd, aangenomen en gevolgd is, tot dit heilzaam werk, verneemt men den oorsprong verschuldigd te zyn aan de diepe kunde, en wyze raadgeevingen, van den recht Vaderlandlievenden Dr. price, wiens tyd, berekeningen en raadgeevingen, altoos gewyd waren aan het algemeen welweezen, zonder de minste belooning, welke ook, of in daadlyk genot, of in vooruitzigt^(†). - In den Jaare MDCCLXXX verscheen zyne Essay on the Population of England, from the Revolution to the present Time^(§). De begrippen onzes Schryvers, over het asneemen der Volkrykheid van Engeland, werden bestreeden door Mr. eden, (thans Lord auck-

(*) Dr. price was ook de Schryver van eene Inleiding tot The Doctrine of Annuities and Assurances on Lives and Survivorships, slated and explained; een uitmuntend Werk, geschreven door Mr. william morgan, een Neef van Dr. price, 1779.

(†) Altoos was Dr. price zeer gemeenzaam met den Marquis van landsdown; doch roen die Edelman zich aan 't hoofd des Staatsbestuurs bevondt, stelde Dr. price het zich ten vasten regel, om nooit eenige gunst, of voor zich zelven, of voor anderen, te vraagen.

(§) Dit Stuk zag eerst het licht, aan 't einde van Mr. morgan's Doctrine on Annuities.

[p. 470]

land) door Mr. william wales, den Eerw. john howlett, en anderen.

Dr. price beschonk de Waereld in den Jaare MDCCLXXVI met zyne Observations on the Nature of Civil Liberty, the Principles of Gouvernment, and the Justice and Policy of the War with America. Dit Stuk werd in 't Jaar MDCCLXXVII gevolgd, door Additional Observations, en in 't Jaar MDCCLXXVIII door een Introduction and Supplement on the Observations on Civil Liberty^(*). - Op dit beroemde Werk, 't geen in de meeste Europische Taalen is overgezet, kwamen niet minder dan zestig antwoorden en tegenschriften. Door eenigen werd het streng berispt als harssenschimmig, en strekkende om Regeeringloosheid en wanorde in te voeren. Door anderen werd het opgehemeld, als behelzende de waare Leer der Burgerlyke Vryheid, en de zuiverste Beginzelen van Staatsbestuur.

De Stad Londen liet hem den veertienden van Maart MDCCLXXVI eene Dankbetuiging doen voor deeze Uitgave: dewyl hy daarin die beginzels hadt nedergesteld, op welke alleen het Opperst Wetgeevend Gezag van Groot-Brittanje, over de Volkplantingen, regtmaatig en heilzaam kon gehandhaafd worden; en wegens het voordraagen van begrippen, zonder welken het geheel onverschillig moest weezen, wie de Magt in handen hadden, wie niet^(†).

(*) Deeze twee laatste Stukjes zyn in de volgende uitgave van het eerste ingelyfd.

(†) De Dankbetuigingen van den Raad, met de Stads vrydom, werden hem gezonden in een Gouden Doos ter waarde van vyftig Ponden Sterling. Op de kennisneeming van het Besluit hiertoe genomen, zondt hy den volgenden Brief, welken men beval in de Stadspapieren te boeken.

Aan Sir william rix, Esq. Stads Klerk.

‘Sir!

Ik verzoek dat gy aan den Lord Major, den Alderman en de Commons van de Stad Londen, in hunne Raadsvergadering, myne vuurigste dankbetuigingen doet voor het gunstig Besluit om my dank te zeggen voor myne Observations on Civil Liberty. Deeze Waarneemingen waren met geen ander oogmerk geschreeven, dan om de zaak des Regts en der Vryheid te handhaaven, en het Vaderland te onderrigten van het schroomlyk gevaar des tegenwoordigen toeslands. Het getuigenis van goedkeuring, 't welk zy hebben mogen wegdraagen van een zo agtenswaardig Lichaam, 's jaarlyks gekoozen door de eerste Stad der Wereld, en zo uitsteekend in het geeven van een voorbeeld van yver in de zaak der Vryheid, zal, mag men hoopen, het Volk aanzetten, om meer en meer het oog te vestigen op zulke maatregelen, als kunnen strekken om eene zinkende Staatsgesteltenis te behouden, en ons te behoeden voor over 't hoofd hangende rampen. Ik ben. Sir,’ enz.

richard price.

Naa de Onafhangelykverklaaring van America, gaf Dr. price uit: Observations on the Importance of the American Revolution, and the Means of making it a Benefit for the World, 1785.

[p. 471]

Wy kunnen hier niet onopgemerkt laaten, dat de blydschap, welke Dr. price gevoelde en uitdrukte^(*), over de groote Staatsomwenteling in Frankryk, of, met andere woorden, over de Bevryding van vyf-en-twintig millioenen Menschen van het knellend Dwangjuk der Overheersching, hem al het geweld van smaad en verguizing op den hals haalde van een beroemd Redenaar, die, in een zwellend Vertoog, zich een geslaagen Vyand van die Omwenteling betoonde^(†). Op deeze mishandeling, nam Dr. price, met die waardigheid, welke altoos een braaf Man boven een onverdienden aanval verheft, geen meer agt, dan dat hy een kort Naschrift deedt plaatzen agter zyn Sermon before the Revolution Society. De indruk, welke die mishandeling natuurlyk in den beginne maakte, was slegts oogenbliklyk. Hy liet het opmaaken van zyn Character over aan zyne veelvuldige Vrienden en Bewonderaaren, en zy waren 'er grootsch op om hem regt te doen.

Het Character van Dr. price kan best blyken uit de

(*) In zyn reedsgemelde Sermon before the Revolution Society.

(†) ‘Te midden van de vreemde uitmiddelpuntigheden en overdwarsingen des menschlyken Verstands, hebben wy de mogelykheid gezien, dat de Omwenteling in Frankryk aangevallen wierd door al de kragt van vernuft, door al de rykheid der verbeelding, en al de schittering van een bloemryken schryfstyl; maar de schitterendste poogingen van deezen aart zyn niet meer dan de flikkeringen van het Noorderlicht, 't welk ontesbaare straalen schiet, en het oog bezig houdt met deszelfs veelvuldige vertooningen; doch ten meesten enkel een oogenbliklyke verwarring baart, en welhaast in eene volslaagene duisternis eindigt.’ Dr. kippis Funeral Addres.

[p. 472]

voortreffelyke reeds opgetelde Werken. Aan geen Party gehegt, was hy vuurig, yverig en onvermoeid in het navorschen der Waarheid. De Menschen wys en goed te maaken, was het voorwerp van zyne Godsdienstige Onderzoekingen; een voorwerp 't geen hem ook na ter harte ging in zyne Staatkundige Schriften, en 'er altoos mede gepaard was^(*).

De uitbreidingen van algemeene Menschlievenheid zyn in zommige Characters te sterk, om hun toe te laaten dat zy byzondere voorwerpen, om hunne Milddaadigheid aan te betoonen, opzoeken. Dit was het geval niet by Dr. price. Hy was niet alleen liefhebbend by bespiegeling, en in zyne Voorstellingen. Van een middelbaar inkomen hadt hy een vry groot overschot, in welks besteeden hy zich met oordeel milddaadig betoonde. Hy stelde het zich ten regel, een vyfde gedeelte zyner Inkomsten aan Liefdegaven te besteeden.

(*) ‘Zo vuurig was zyn yver voor de Natuurlyke Regten der Menschen, en zo kragtdaadig bepleitte hy de zaak der Vryheid, Godsdienstige en Burgerlyke Vryheid, dat geen klein gedeelte des Menschdoms aan zyne Schriften toekent den uitsteekenden dienst, welke zy gedaan hebben tot het verkrygen dier uitsteekende zegeningen: en de agtbaarste Vergadering in de Wereld, door welke ik de Nationale Vergadering van Frankryk wil verstaan hebben, heeft hem, met het hoogste regt, den Apostel der Vryheid geheeten; niet dat hy veel toevoegde aan de klaarheid van haare beginzelen, maar, sterk in eigen boezem de kragt daar van gevoelende, boezemde hy alle zyne Leezers die zelfde liefde tot, en dien zelfden yver voor, haar in; hy deedt de Vryheid lievenswaardiger, en de Dwinglandy verfoeilyker voorkomen; en, in dit opzigt, spreekt hy nog, schoon gestorven.’ Dr. priestley's Funeral Sermon.
Toen de tyding van Dr. price's dood te Parys kwam, werd zyn naam in de Nationale Vergadering op 't loflykst vermeld. De Club der Jacobynen, ter dier stede, trok den rouw over hem aan. Hun voorbeeld werd gevolgd door de Societeit van de Vrienden der Constitutie te Nantes, die verder het besluit nam om zyn Borstbeeld in haare Vergaderplaats te zetten; en een der deelen van de Stad, meest uit nieuwe Gebouwen bestaande, den naam te geeven van Le Quartier de Richard Price, en aarlyks op den 4den van November, wanneer zy aan de Engelsche Revolutie gedagten, de Fransche Vertaaling te leezen van Dr. kippis Aanspraak by zyne Begraafenisse. Maar de schatting van eerbiedenisse voor de naagedagten van Dr. price bepaalde zich niet tot de Patriottische Societeiten; want niet min dan drie millioenen in Frankryk droegen rouw over hem.

[p. 473]

De groote Staatkundige Onderwerpen, die Dr. price bezig hielden, konden hem nimmer aftrekken van het vervullen der Pligten zyner Bedieninge. ‘Niemand,’ om hier de woorden van Dr. kippis te gebruiken, ‘kon getrouwer of yveriger zyn in het waarneemen van de Pligten, die op hem rustten als een Christen-Leeraar. Uit dit gezigtpunt beschouwd, was zyn gedrag hoogst voorbeeldlyk. 't Geen hy voor den Predikstoel vervaardigde, was het werk van veel overlegs, diep denken en Godsdienstig gepeins. Als hy den Predikstoel beklom, kunnen woorden naauwlyks toereiken om regt te doen aan de beschryving hoe hy daar verscheen. Dit voordeel ontstondt niet uit eenige vooraf beraamde kunstenaaryen tot het inneemen der gemoederen, maar uit rechtschaape ongemaakte Godsvrugt en Goedheid. Zyne Godsdienstverrigtingen gingen gepaard met eene nederigheid en ernst, die elk welgesteld hart kragtdaadig vermeesterde; zyne Leerredenen waren byzonder leerzaam, verbeterend en belangryk. In de daad, als een Zedeprediker, hadt hy bykans geen wedergade. Daar was eene eenvoudigheid, ernst en klem in zyne Redenvoeringen, welke zyne Toehoorders, de schoonheid en voortreffelykheid der Deugd, aan den eenen, en de afschuwelykheid en haatlykheid der Ondeugd, aan den anderen kant, deeden voelen. Hier door kreeg hy een toeloop, die de allengskens komende belooning was van weezenlyke waarde, en veel begeerlyker dan een wydklinkenden lof, schielyk voortgebragt door het flikkerend behaagelyk uiterlyke: een toeloop allerduurzaamst in zynen aart, en het rustigst en genoeglykst in 't genot.’

Wy hebben, met een zonderling genoegen, deeze plaats uit Dr. kippis Aanspraak by de Begraafenisse, afgeschreeven, die voor een allerbevoegdst Oordeelaar in de waardye van prediken mag gehouden worden. De paalen onzes Werks laaten niet toe breeder uit te weiden over 't verheeven Character des Mans dien wy onzen Leezeren wilden doen kennen. Wy zullen dit Berigt sluiten met eene andere plaats uit die zelfde Aanspraak, welke genoegen moet geeven aan allen, die Dr. price kenden; eene plaats welke niet alleen eenige der beminnelykste trekken van zyn Character opgeeft, maar, op zich zelve, een voorbeeld is van een schoone voordragt. ‘'t Geen Dr. price's Character geheel voltooide, bestondt hierin, dat hy eene verzameling was van de beminnelykste en voortreffelykste

[p. 474]

Deugden. Zyne Godsvrugt was opregt, nederig en vuurig; zyne Ziel zuiver en verheeven; zyne Oogmerken waren belangloos en edel; zyne Zeden zagt en heusch, en, 't geen bovenal in hem uitstak, was zyne ongemaakte Eenvoudigheid^(*). Deeze straalde door in zyn geheele

(*) Dit wordt byzonder opgemerkt in het volgend Character, bepaald voor Dr. price geschetst, nu bykans twintig jaaren geleden, en door allen, die hem kenden, voor volmaakt gelykend gehouden. - ‘Terwyl de Trotsaart te vergeessch poogt boven allen, die in het gezelschap zyn, uit te schitteren, en bewondering te verwekken, door valsch vernuft, gedwongene pligtpleegingen en vooraf bedagte bevalligheden, moet hy zeker eene doodlyke kwelling gevoelen als hy ontdekt, hoe simplicius aller aandagt, agting en toestemming, trekt, zonder dat het hem ooit in de gedagten komt, om zich zelven, als iemand van veel beduidenis, in dien kring aan te merken. - Simplicius deelt zyne meerdere kundigheden, als het pas geeft, mede, op zo natuurlyk en eenvoudig eene wyze als hy u zou zeggen hoe laat het is; met dezelfde gereedheid en goedwilligheid onderrigt hy de Onkundigsten als hy met de Geleerdsten verkeert. Hy is zo gereed om onderwys te ontvangen als om het te geeven; en om met het gezelschap, zo veel hy kan, deel te neemen, zo wel in het geringste onderhoud, waarop het valt, als in de ernstigste gesprekken. Indien hy twistredent, hy doet het met dezelfde opregtheid omtrent de gewigtigste en ernstigste, als omtrent de geringste, onderwerpen: en hy betoont niet min gedulds in het aanhooren dan in het beantwoorden van zyne Party. Spreekt gy tot hem van hemzelven, van zyne Werken, hy neemt den lof aan, of erkent de gebreken met dezelfde bedaardheid, en het is onmogelyk hem van gemaaktheid in een der beide gevallen te verdenken. Wy vinden ons meer voldaan en verpligt door de eenvoudige en onopgelmukte betuigingen van zyne hoogagting, dan door de pligtpleegingen, en uitgezogtste betooningen der uitgeleerden in welleevenheid: dewyl zyne goedaartigheid en opregtheid zich zo sterk vertoonen in elken oogslag, woord en daad, en wy overtuigd zyn dat die beleefdheden onzenthalven en niet om zynent wil geschieden; en de natuurlyke uitwerkzels zyn van weezenlyke welmeenendheid en geenzins de vooraf aangeleerde cieraaden van gedrag. Iedereen verlangt hem heusheid op zyne beurt te betoonen, en weet dat dezelve zal opgenomen worden, gelyk men ze geeft. Allen zyn ze gereed om hem dat ontzag te betoonen, 't geen hy niet verlangt, en meer in hem te stellen dan hy zich aanmaatigt. Schoon niet bevallig van persoon, en schoon ontbloot van 't geen de groote Wereld beschaafdheid noemt, is zyn gedrag altoos voegelyk, ongemaakt en agtens waardig, zo vry van bedwang en slaafschheid in het aanzienlykst gezelschap, als van trotsheid en aanmaatiging in het geringste. Zyne waardigheid ontstaat uit zyne nederigheid, en de zagtheid, bevalligheid en openhartigheid zyner Zeden, uit de weezenlyke goedheid en regtheid zyns harten, 't welk openligt voor aller beschouwing, met al de onbeschroomdheid der waarheid, en zonder eenige vermomming te behoeven.’ Mrs. chapone's Miscell. p. 89.

[p. 475]

gedrag; deeze trof elk, en verwekte de Liefde en Hoogachting van allen die met hem verkeerden. In listen, kunstenaaryen en vermommingen was hy een volslaagen vreemdeling; zyn uitzigt, zyne taal, stemde altoos overeen met zyne Gevoelens, en die Gevoelens waren bestendig op de zyde van Braafheid en Vryheid, van Menschlievenheid en Goeddaadigheid.’