Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1791

[p. 446]

Gedagten over de waardy der kerkvaderen, en hunne schriften.

(Getrokken uit george campbell's, D.D.F.R.S. Four Gospels translated from the Greek. With Preliminary Dissertations and Notes critical and explanatory, deezer dagen in twee Stukken in 4to uitgegeeven.)

Ten aanziene van de waardy der Kerkvaderen en van hunne Schriften, liep men voorheen in het eene, thans in het andere, uiterste. De Kerkvaders zyn in geenen deele geregtigd tot onze Aanbidding; ook verdienen zy onze Veragting niet. Waren eenigen hunner zwak en ligtgeloovig, anderen mogen geleerd en oordeelkundig genoemd worden.

In alles wat van Redenkaveling afhangt, behooren wy hun te behandelen met dezelfde onpartydigheid als hedendaagsche Schryvers; wikkende en weegende wat zy zeggen, niet wie het zegt. In 't geen op Getuigenis berust, zyn ze, in elk geval, waarin men niet kan vermoeden dat eene byzondere drift hun beheerschte, boven hedendaagsche Schriftuurverklaarders of Aantekenaars te stellen.

Ik zeg dit niet, om aan te duiden, dat wy meer op hunne braafheid af kunnen gaan; maar om te kennen te geeven, dat verscheide stukken by hun een voorwerp waren van getuigenis, die, by hedendaagsche Oordeelkundigen, enkel op gissing, of, ten besten genomen, op afgetrokkene en geleerde onderzoekingen rusten.

't Is alleen uit oude Schryvers, dat die oude gebruiken in andere dingen, zo wel als in de taal, door ons kunnen ontdekt worden, welke by hun op eenen voet stonden, met gebeurde zaaken, waarvan zy niet onkundig konden weezen. De Taal steunt, gelyk men dikwyls heeft opgemerkt, op gebruik; en oud gebruik kan, even als in alle andere gevallen van Oudheid, ons alleen door geschreeven getuigenis overgebragt worden. Daarënboven geeft de betekenis der woorden, (als 'er geen Geschilvoering plaats heeft,) geene gelegenheid tot de werking van drift; worden ze verkeerd gebruikt, het stelt de onkunde, of de kwaade trouw, des Schryvers bloot voor zyne Tydgenooten. Ik zeg daarom niet, dat wy in de uitspraak der Kerkvaderen, als Regters, moeten berusten; maar dat wy hun een onpartydig gehoor moeten verleenen, als, in veele ge-

[p. 447]

vallen, de eenige bevoegde Getuigen. En elk moet erkennen, dat het regtstreeksche getuigenis van een eenvoudig Man, ten aanziene van eene zaak, die binnen den kring zyner kennisneeming valt, meer opmerkens verdient, dan de vernuftige gissingen van een bekwaam Geleerden, die niet uit Weetenschap van zaaken spreekt, maar de besluiten opgeeft door hem getrokken uit zyne eigene redenkavelingen, of die van anderen.

En zelfs met betrekking tot het geen bygebragt wordt, niet op kennis maar op gevoelen rustende, denk ik niet, dat de Hedendaagschen, over 't algemeen gesprooken, tot den voorrang geregtigd zyn. Wat de betwiste Geloofsstukken aanbelangt, behooren ze beiden met omzigtigheid geraadpleegd te worden, als lieden, die men met reden mag veronderstellen, met een gunstig vooroordeel, ten opzigte van de Gevoelens hunner Partye, vooringenomen te zyn. Indien 'er, ten deezen aanziene, eenig verschil plaats heeft, zal het geheel ten voordeele der Ouden weezen. 't Verloop van jaaren heeft der Kerke eene vermeerdering van geschillen aangebragt. De twisten zyn vermenigvuldigd, en leerstellig beshst. 't Gevolg hier van is, dat de Godsdienstleere, veele eeuwen geleden, in geen zo Systematischen vorm gegooten was, als in deeze laatere eeuwen. Elk stuk was, in oude tyden, niet zo tot kleinigheden ontleed, en elk ding, tot de Spreekwyzen toe, by de onderscheide Secten niet bepaald met zo veel ziftende oordeelkunde, en bovennatuurkundige, om niet te zeggen, drogredenkundige verfyning. - De Kerkvaders waren, daarom, zo niet geheel vry, veel min verslaafd aan louter Menschlyke Bepaalingen, dan de laatere Schriftuuruitleggers: onder welken veelen geen anderen toeleg schynen gehad te hebben, dan de taal der Heilige Schrift zo gelykvormig te maaken, als hun eenigzins mogelyk was, met hunne eigene Geloofsleuze, en die dezelfde taal te doen spreeken, als die huns Aanhangs. Dit is de grond van den voorrang, dien ik aan de oude, byzonder aan de Grieksche, Uitleggers der Schriftuure, geef, wanneer zy zich tot den letterlyken zin bepaalen; en van de agting tot welke ik de vroegste Christen Schryvers, met reden, geregtigd agt.