Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1791

Kennisgeeving, wegens een verschynzel, veroorzaakt door eene soort van mieren, by Linnaeus bekend onder den naam van Formica Nigra.

Door den Heer dorthes, M.D. Correspondent van de Koninglyke Societeit des Landbouws.

(Journal de Physique.)

Op den eersten van Augustus des Jaars 1790, regende het by drie herhaalde keeren in den morgenstond. Telkens ging de Regen van Donder vergezeld. Nademiddag helderde de Lugt in 't Westen op, en, als de dag ten ein-

[p. 337]

de liep, vertoonde zich het Verschynzel, 't welk ten onderwerp strekt van deeze Kennisgeeving.

Ik woonde 's avonds ten zeven uuren, met de Heeren chaptal en brunet, waardige Medeleden van onze Societeit, een Wedloop van Paarden by, die eene menigte van aanschouwers gelokt hadt na het Dorp Verune, een myl van Montpellier gelegen. Het Weêr was zeer stil, het Oosten met Wolken bedekt, en daar vertoonde zich een Regenboog, wanneer elk zag, dat de Horizont in 't Westen, ter ruimte van meer dan eene myl, bedekt was met zeldzaame witte vlokagtige Wolken, op elkander gehoopt, die tot op de Zon nederdaalden; zo dat ze niet alleen ons verhinderden de Zon onderscheiden te zien, maar ook de Hofsteden niet verre van ons.

't Geen my 't meest verwonderde, was, dat deeze vlokagtige Wolken, naar Sneeuw gelykende, en die op den afstand, van welken wy dezelve zagen, tusschen de drie en vier voeten in den grootsten Diameter scheenen te hebben, drie onderscheidene beweegingen hadden. - Voor eerst gingen zy in verschillende rigtingen, schoon langs dezelfde vlakte. - (Men weet, dat zulks niet gebeurt met de Wolken, zy neemen geene verschillende rigtingen aan, dan in Lugten door onderscheide Winden gedreeven.) - Ten tweeden hadden zy eene beweeging op zich zelve. - Ten derden bleeken zy eene inwendige beweeging te hebben; men zag bestendig, dat de grootste langte zich meer of min van het loodrechte veranderde, 't welk eene zonderlinge uitwerking baarde.

Deeze omstandigheden deeden my veronderstellen, dat die lichaamen geheel iets anders waren, dan Wolken. Ik trad dieper Landwaards in, myn koers na de ondergaande Zon neemende. 't Leed niet lang, of ik vond my omringd van vliegende Mieren, die in my het vermoeden deeden ontstaan, dat zy wel de stoffe der vermeende Wolken hadden kunnen uitmaaken; verder voorttreedende, bleef by my geen twyfel altoos meer over, ik zag ontzaglyke vliegende benden van dezelfde Insecten, wier schitterende vleugels het licht van de ondergaande Zon te rug kaatsten.

Die Sneeuw- en vlokagtige Wolken bleeven tot dat de Zon was ondergegaan: toen zetten zich de vliegende Mieren, in groote menigte, op onze kleederen, de grond was 'er mede bezaaid, en wy konden geen steen opraapen, of dezelve was 'er mede bedekt.

Deeze Mieren waren alle van een en dezelfde soort, de

[p. 338]

Zwarte Mier, of de Formica Nigra van linnaeus, door fabricius zeer wel beschreeven, als de Nigra, nitida, ano piceo. De algemeenste Mier in dit Land, en een der kleinste.

't Is bekend, dat de Mieren, in haare wooningen, Mannetjes, Wyfjes en Onvrugtbaaren hebben. De Mannetjes en de Wyfjes zyn gevleugeld, de Onvrugtbaaren ongevleugeld. De Wyfjes zyn veel grooter dan de Mannetjes, gelyk doorgaans by de Insecten. De Onvrugtbaaren maaken het voornaamste lichaam der Maatschappye uit. De Mannetjes en Wyfjes blyven 'er niet langer, dan zy van nut kunnen weezen. Het Mierennest wordt 'er van verlost, zo ras zy hun werk gedaan hebben. De Onvrugtbaaren zyn belast met de opvoeding der Jongen, en doen al den arbeid. Zo ras de Mannetjes Mieren uit den staat van Pop gekomen zyn, trekken zy ter wooning uit, om in de open lugt met de Wyfjes te paaren, en keeren niet weder ter wooning in, waar zy slegts hinder zouden toebrengen. De Wyfjes Mieren komen 'er alleen in, om 'er eijeren te leggen, en ontstaan zich verders van de zorg voor de opkweeking der Jongen; zy sterven schielyk.

Men treft de Mieren vliegende gepaard aan, en dikwyls by menigte in dien staat. Linnaeus heeft dit zeer wel beschreeven, als hy van de Veld-Mier, Formica cespitum, zich met deeze woorden uitdrukt. ‘Mares feminaeque examinant medio augusti, meridie calido, more phrygaenearum choreas agentes turma volatili, depluentes par pari juncta.’

De Mieren, die dit Verschynzel veroorzaakten, waren alle Mannetjes, ik kon niet meer dan drie Wysjes ontdekken onder het groot getal, 't welk zich aan my opdeed; zy waren niet gepaard.

Eene zo groote hoeveelheid van Insecten, ten zelfden oogenblikke op dezelsde plaats, was verbaazend. Maar, ik merkte op: Voor eerst, dat de Zwarte Mier de algemeenste soort in dit Land is. Ten tweeden, de dagen, vóór dit Verschynzel, waren ondraaglyk heet geweest; een Thermometer aan myn venster, in de schaduw in 't Noorden, stondt op 27^o. boven o., en die hette hadt zeer wel oorzaak kunnen geeven, tot het gelyktydig uitkomen eens verbaazenden aantals van Mieren. - Ten derden, het veld, waarin het Dorp Verune ligt, vormt een groote Kom, en de vliegende Mieren uit die Kom, die over dag door den regen verhinderd waren, hadden zich 's avonds by

[p. 339]

den Horizon verzameld, om genot te hebben van de ondergaande Zon.

Deeze Waarneeming kan misschien den Weêrwaarneemeren dienen, om op hunne hoede te weezen, tegen bedrieglyke vertooningen van zekere Lugtverschynzelen.

't Is geenzins de eerste keer, dat men verbaazende uitwerkzels gezien heeft, wat de uitgestrektheid aangaat, veroorzaakt door Insecten. Deeze Diertjes, schoon zeer klein, de sterkst vermenigvuldigende Weezens in de Natuur zynde, kunnen niet missen groote Verschynzels te veroorzaaken, wanneer de omstandigheden die heirlegers verzamelen.