Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1791

[p. 279]

Berigt wegens de voortbrenging van den borax, door vader Joseph da Rovato.

(Uit de Philosophical Transactions, Vol. LXXVII.)

‘Eenigen tyd geleden hebben wy een Brief van den Heer william blase, Esq. geplaatst^(*), wegens den Borax: schoon 'er geen twyffel meer valle of dezelve is een natuurlyk Voortbrengzel, is de Geschiedenis daar van nog zeer onvolkomen, en verdient overzulks het beste, 't welk men 'er van te weeten komt uit de plaatzen waar het valt, onze aandagt; wy voegen daarom het volgend Berigt van Vader joseph da rovato in ons Mengelwerk.

* * *

Vader joseph da rovato, Overste der Capucyner Zendelingen in Tibet, vermeldt, in eenen Brieve, gedagtekend Patna 10 Sept. 1786, dat het eenigst middel, 't welk hy hadt om onderrigting te bekomen wegens den oorsprong van den Borax, was te schryven aan bahadar-shah, Broeder des Konings van Nepal, of Nepaul^(†), wiens Staaten aan Tibet grenzen. Deeze Prins zondt aan hem te Patna een zyns Volks, een Inboorling des Lands, vanwaar men den Borax bekomt. Uit het gesprek met dien Man zamelde hy de volgende kundigheden op.

In het Landschap van Marmé, agt-en-twintig dagreizens ten noorden van Nepal, en vyf-en twintig ten westen van Lassa, de Hoofdstad van Tibet, zyn twee Dorpen, gelegen in eene onvrugtbaare Valei, welker Inwoonders alleen leeven van de inzameling van den Borax. 'Er is in deeze Valei een Poel, en vindt men 'er meer kuilen, waarin het Regenwater zich verzamelt: als het eenigen tyd daarin gestaan heeft, treeden de Inwoonders in die Waterverzamelplaatzen, en indien zy onder den modder een vasten en harden grond voelen, haalen zy 'er eene bedding van Borax uit, welke meer of min dik is, naar gelange het water

(*) Zie N. Alg. Vad. Lett. IV. D. 2de St. bl. 198.

(†) In de Kaarten van den Major renell, de naauwkeurigste, welke men heeft van deeze Landstreeke, nog zo onvolkomen bekend, wordt dit Koningryk Nepaul geheeten. Vader darovato, zyn verhaal in 't Italiaansch opgesteld hebbende, heeft aan dien naam een Italiaansche Spelling gegeeven.

[p. 280]

hooger of laager gestaan heeft. De hoedanigheid van dit water is zo slegt, dat het, zelfs in eene zeer geringe hoeveelheid gedronken, eene zwelling in de ingewanden veroorzaakt, altoos kort daar op van den dood gevolgd. De aarde die den Borax voortbrengt is witagtig, en 'er is in die zelfde Valei, omtrent vier mylen van die Poelen, een Zout- myn, die genoeg Zouts uitlevert voor de Inwoonders van dat geheele Gebergte.

Tien dagreizens noordlyker is eene andere Valei, Tapsé geheeten, en nog hooger op de Valei Cioga, die desgelyks Borax uitleveren. Dit Zout draagt den naam van Soaga in de Nepalsche taal, en in die der Indous. Wanneer men de Borax niet bereidde, zou dezelve wegkruimelen, en, om dit te voorkomen, vermengen de Inwoonders des Lands ze dikwyls met aarde of vet.