Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1791

Lavater's herinneringen aan de lezers van zyne predikatien.

(Journal fur Prediger.)

- Eene Predikatie te maken, die den grooten hoop wel bevalt, die bewonderd, uitgeschreven, en te koop geboden wordt, kost, in het algemeen, weinig moeite; maar eene Predikatie, die wezentlyk belangryk voor het hart is, en zich met verwarmende kragt in het zelve indringt, terwyl zy het verstand verlicht; eene Predikatie die levendige en nazoekende prikkelen achterlaat, den hoorder navolgt, en in het uur der verzoeking, wanneer ze lang door de lucht vervlogen is, zich door het hart weder henen dringt; - eene Predikatie, die niet bevalt, die alle Menschen tegen zich heest, - en evenwel bevalt - doch niet uit de gedachten gebragt, niet wederleid, misschien wel opentlyk berispt, maar evenwel van harte niet anders dan gebillykt kan worden, - dat myne lieve Broeders is het werk der wysheid van den Geest en der kragt van Christus; naar dergelyke voorstellen willen wy onzen arbeid beoordelen, wy willen ons zelven de volgende vragen doen.

‘Is myne Predikatie, over het algemeen beschouwd, eene Euangelische Predikatie, waardoor het heil der Menschen volgens het oogmerk van Jesus Christus bevorderd wordt? - is zy eene eenvouwige, voldoende, bepaalde, en van Christus geest ontleende beantwoording

[p. 274]

der gewigtige vraag: Wat moet ik doen, op dat ik zalig worde?

Strydt myne leerwys niet tegen, maar stemt ze overeen met, en is ze gelykvormig aan, de leerwys van de Propheten, van Christus en zyne Apostelen?

Is de eenvouwige, overredende, sterke, innemende voordragt der Bergpredikatie my natuurlyk, gemeenzaam? heb ik dezelve vlytig genoeg bestudeerd? heb ik dezelve diep en zeker genoeg in mynen geest gedrukt?

Zou zich in myne plaats, voor myne Hoorders, in mynen tyd, een Propheet, een Apostel, Christus zelfs, wel zo hebben uitgedrukt?

Versta ik alles, wat ik zeg, zo volkomen, dat ik het ligt met andere woorden zeggen, in duidelyke denkbeelden ontwikkelen, en rekenschap van myne uitdrukkingen geeven kan?

Ben ik van alles, wat ik zeg, volkomen overtuigd en doordrongen?

Moet men het aan myne Predikatie aanzien en ondervinden, dat ik ware en duidelyke, zelfsgedachte denkbeelden, eige ondervinding en eige overreding wil schynen te hebben van de zaken, welke ik anderen leren wil?

Wordt myn Toehoorder, door middel van myne Predikatie, met de leer van den Bybel, en de daarin geopenbaarde schikkingen van God, tot herstelling van het menschelyk geslagt naar zyn evenbeeld meer bekend? Kan zyne kennis in den Bybel daar door wasdom bekomen?

Is myne Predikatie overeenkomstig met de omstandigheden van den tyd, met de vatbaarheid en het gemoedsbestaan van myne Hoorders, met myn eigen karakter, ouderdom en bediening?

Is myn voorstel vry van alle ruwe, gemeene, onëdele, lage, bittere en gebiedende uitdrukkingen?

Is myn' yver voor de waarheid zuiver, verbergen zich daar onder geene het eigen zoekende hartstochten?

Vindt de geleerde en scherpzinnige, zoo wel als de eenvouwige, voedsel voor zyn verstand en hart in myn voorstel, worden zy beide verlicht en verwarmd?

Verstaat hy, die my verstaan wil, my volkomen? Kan hy my gemakkelyk nagaan?

Is het niet de schuld van myne bearbeiding en van myn voorstel, wanneer myne Hoorders niet meer verlicht en

[p. 275]

opgewekt henen gaan, dan zy in de Kerk gekomen zyn?

Is de gehele inrichting van myne Predikatie eenvouwig, vatbaar, natuurlyk, kan ze gemaklyk in het gehengen bewaard worden? laten de verklaringen, de gronden, de bewyzen, met gemak zich van eenen eenvouwigen, ook van eene opmerkende dienstmaagd herhalen? heb ik het wezentlyke wel zamengevoegd? zyn de hoofdgedachten, de grondstellingen, zo klaar, dat ze niet licht kunnen vergeten worden?

Laten zy zich op byzondere, in dit leven voorkomende, gevallen licht toepassen?

Zyn ze niet tegenstrydig tegen andere grondstellingen, welke ik voorheen heb voorgedragen?

Laten zy zich met andere ware en heerschende grondstellingen van myne Hoorders licht vereenigen, en daar onder schikken?

Durv' ik myne Predikatie in een kamer, eenen diepdenkenden en eenen dagelykschen Godgeleerden, eenen geöefenden Wysgeer, eenen schranderen en vernuftigen Staatsman, eene verstandige vroome Vrouw, en eenen ongeleerden Knegt, of Dienstmaagd, voorlezen; durv' ik by elke bladzyde, by het lezen derzelve, ieder van deze personen rustig in het aangezicht zien, en kan ik zeker zyn, dat ik van allen recht verstaan en van niemand wederlegd zal worden, zonder dat ik my in de verzoeking bevinde, by de eene of andere plaats van schaamte te bloozen, eene geheime weêrzin in my te bemerken, of deze en gene plaats vlugtig te overlopen?’

Deze zyn nagenoeg de vragen, naar welke, zoo het ons toeschynt, alle Predikatien moeten beoordeeld worden; - en och dat God alleen hier en daar enkele Predikanten of kleiner en grooter Gezelschappen van Predikanten verwekken mogt, welke zich in de beoordeling van hunnen arbeid redelyk en broederlyk oefenden. Dit is een woord 't welk gy, ô myn God, zeker niet geheel onvrugtbaar laten wilt.