Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1791

[p. 156]

Waarneemingen en vorderingen in de starrekunde, gedaan in den jaare MDCCXCI, volgens de opgave van den heer J.C. de la Métherié.

(Journal de Physique, Jan. 1791.)

Het getal der Comeeten is nog onbekend. Eene optelling maakende van die men, op verschillende tyden, heeft waargenomen, vindt men een zeer groot getal; en de Wysgeeren hebben, in gevolge van verschillende veronderstellingen, dit getal nog zeer veel vermeerderd. Lambert veronderstelde een Millioen Comeeten.

Maar, in de Starrekunde, gelyk in alle andere deelen der Natuurkundige Wysbegeerte, heeft men alle veronderstellingen verbannen, en na wel beweezene daadlyk bestaande Voorwerpen gezogt. In 't Jaar MDCCXC heeft men drie Comeeten gezien, welke, gevoegd by de zes en zeventig wel bekende, ons verzekeren, van het bestaan van negen en zeventig Comeeten.

Mejuffrouw herschell ontdekte den 7 January een Comeet in het Gestarnte Pegasus.

Den 9 January nam de Heer mechain eene tweede waar, in het Snoer der Visschen. Deeze is de achtste Comeet door dien bekwaamen Starrekundigen ontdekt.

Eindelyk heeft Mejuffrouw herschell een derde Comeet ontdekt in 't Gestarnte Andromeda, op den 17 April. De Heeren mechain en messier hebben dezelve waargenomen tot den 28 Juny.

Men heeft derzelver Loopkring berekend in het benedenste gedeelte; maar men weet den Omlooptyd deezer Comeeten niet, en kan denzelven niet weeten, voor dat zy ten tweedemaale wederkomen.

De Starrekunde is elk Jaar nieuwe ontdekkingen verschuldigd aan den Heer herschell. De gewigtigste, welke hy, in 't jongst verloopen Jaar, gedaan heeft, betreft den Ring van Saturnus. Deeze was toen zeer weinig zigtbaar; dewyl dezelve alleen van ons op den kant in de dikte gezien wordt. De Heer herschell heeft dien Ring waargenomen, met zyn groote Telescoop van veertig voeten. Hy ontdekte op dien Ring een genoegzaam lichtend punt om hem te doen zien, dat dezelve eene beweeging heeft op zichzelven, rondsom de Planeet. Die omdraaijing

[p. 157]

geschiedt in tien uuren twee en dertig Minuuten. Deeze Waarneeming verklaart ten vollen, hoe deeze Ring van zeventig duizend mylen Diameter zich zelven kan ophouden, schoon zo dun; want de Heer de la place hadt reeds by uitrekening ontdekt, dat, indien deeze Ring zich in tien uuren omdraaide, de middelpunt schuwende kragt groot genoeg was, om alle de deelen daarvan zamen te houden.

De Heeren de la lande en le françois, diens Neef, hebben hun moeilyk werk in het Observatorium van de Ecole Militaire voortgezet, om den stand der Starren in het Noorder halsrond te bepaalen, en reeds dien van acht duizend Starren bepaald.

De Heer de la lande hadt reeds voorlang aan de Zeelieden Tafels beloofd om op Zee het Uur te vinden door de hoogte der Zonne, op alle Breedten en op alle Declinatien. Mejuffrouw le françois, zyne Nigt, heeft dit lang en moeilyk werk volbragt.

Ook heeft de Heer le monnier een Vertoog uitgegeeven over de Zeevaard, waarvan hy het bestaan der Stroomen in de Zuidzee verzekert, als mede de nuttigheid aantoont, van de hoogte der Maan, om de Langten te vinden; desgelyks verklaart hy in 't zelve de Waarneeming door den Heer de guignes in China gedaan, op eene Verduistering, die geheel hadt moeten weezen; doch eene ringswyze verduistering was, uit hoofde van den Dampkring der Maane.

De Abbe bauchamp is wedergekeerd van Bagdad, waar hy een Observatorium heeft opgerigt. Hy vermeldt de Waarneemingen van veele duizenden van Starren, en meer dan honderd en vystig Waarneemingen door hem gedaan op Mercurius, een Planeet by ons zo zeldzaam te zien. Hy heeft eene Kaart van Asie vervaardigd van de Persische Golf tot aan de Caspische Zee, waar omtrent hy eene groote menigte misstellingen verbeterd heeft.