Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1791

[p. 572]

Rechten van den Mensch, of de aanval van den Heer. Brke op de Fransche Omwenteling, beantwoord door Thomas Paine, Secretaris der buitenlandsche Zaaken, bij het Congres, geduurende den Amerikaanschen Oorlog. Uit het Engelsch vertaald. Te Rotterdam en Amsterdam by J. Meijer en H. Brongers, Junior, 1791. In gr. octavo, 214 bladz.

By gelegenheid dat de Heer Burke, in zyn Werkje over de Fransche Omwenteling, waarin hy die groote gebeurtenis op de haatlykste wyze voordragt, de heilige rechten van den Mensch als met de voeten getrapt had, stelde de Heer Paine dit doorwrogte Geschrift op, om den invloed van het bovengemelde ten kragtigste tegen te gaan. Hy legt 'er zich in het zelve ernstig op toe, om de rechten van den Mensch duidelyk te ontvouwen, met eene overtuigende aanwyzing van derzelver gegrondheid; en tevens het loflyke gedrag der Nationaale Vergadering, tegen de laage verwytingen en lasterlyke beschuldigingen van dien Schryver, te verdeedigen. De Heer Paine geeft, in de voordragt van het een en 't ander, eene reeks van leerzaame overdenkingen, die den Leezer opleiden tot een verstandig bezef van de natuurlyke en maatschaplyke rechten van den Mensch, en zyne verpligting, om dezelven rustig te handhaaven, met eene treffende afschetzing van de heuglyke gevolgen, die 'er eigenaartig uit moeten ontstaan. Eene ontleedende opgave van dat alles mede te deelen, zou ons te breed doen uitweiden, en zulks zelfs zou dan nog niet geschikt zyn, om den Leezer een voldoenend verslag van 's Mans voorstellingen te geeven. Dit doet ons hiervan afzien, en wy vinden het, terwyl we de leezing van het Werk zelve aanbeveelen, beter geraaden eene byzondere opmerking te plaatzen; waaromtrent onze keuze valt, op het geen de Heer Paine met betrekking tot den Adel aanvoert: te meer, daar dit Stuk, zelfs by veelen, die anders de Nationaale Constitutie grootlyks goedkeuren, nog al bedenklyk voorkomt. Hy laat 'er zig vry leevendig en nadruklyk, dat aan zyne geheele schryfwyze in deezen eigen is, aldus over uit.

‘De Fransche Constitutie zegt: Daar zullen geene tijtels meer zijn; en hierdoor word die gansche classe van dubbelzinnige herkomst, die op zommige plaatzen den naam draagt van Aristocratie, en op andere dien van Adel, geheel weggeruimd, en de Edelman word tot mensch verheven.

[p. 573]

‘Tijtels zijn niet dan bijnaamen, en elke bijnaam is een tijtel. Het is een ding, dat op zig zelve volstrekt onschadelijk is, maar het duidt iets grilligs aan, in het menschelijk karakter, het welk het zelve vernedert. Het maakt van den Mensch een Menschje in zaaken die groot zijn, en doet hem de Vrouwen naaapen in bagatellen. Het doet hem over zijn fraai blaauw lint snappen als een Meisje, en met zijn nieuwen Kousseband vertooning maaken als een kind. Zekere oude schrijver zegt: ‘Toen ik een kind was, dacht ik als een kind; maar toen ik een man werd, wierp ik al, wat kinderachtig was, weg.’

‘Het is eigenlijk aan den verheven geest, die Vrankrijk bezielt, te danken, dat die dwaaze tijtels te niet gemaakt zijn. Het was thans uit de kinderklêeren van Graaf en Hertog uitgegroeid, en stak zigzelve nu in den mannelijken broek. Vrankrijk heeft zig niet verlaagd; het heeft veeleer zig verheven. Het heeft den dwerg afgelegd, om den man aan te neemen. Het vleijende van een betekenloos woord, zoo als van Hertog of Graaf, heeft zijn behaaglijkheid verlooren. Zij zelve, die daarvan bezitters waren, hebben van die brabbeltaal afstand gedaan, en daar zij die Engelsche kinderkwaal ontgroeid zijn, ook den rammelaar weggesmeeten. Het echte manshart, reikhalzende naar zijn natuurlijk verblijf, de maatschappelijke zamenleeving, veracht die prullen, die hem daarvan verwijderen. Tijtels zijn even als cirkels met de toverroede getrokken, om den kring van menschelijk geluk te vernaauwen. Hierdoor leeft hij, gekerkerd binnen de Bastille van een woord, en beschouwt het benijdde menschelijk leeven op eenen afstand.

‘Is het dan wel te verwonderen, dat de tijtels in Vrankrijk vernietigd zijn? Is het niet eer te verwonderen, dat dezelve nog ergens stand houden? Wat zijn zij toch? Wat is hunne waarde, en, “waarop komen zij uit?” Als wij denken of spreeken van een Rechter of Generaal, zoo vereenigen wij daarmede te gelijk de denkbeelden van zijn ampt of karakter; wij denken om achtbaarheid in den eenen en dapperheid in den anderen: doch als wij van een woord enkel als een tijtel gebruik maaken, zoo vereenigen zig daarmede geene denkbeelden. Het geheele Woordenboek van Adam door, is niet één zulk een Dier als een Hertog of Graaf te vinden: ook kunnen wij in 't geheel geen bepaald denkbeeld aan die woorden hechten. Of zij

[p. 574]

kracht of zwakheid; wijsheid of zotheid; een kind of een man; ruiter of paard betekenen, is alles dubbelzinnig.

‘Wat eerbied kan men hebben voor iet, dat niets beduidt of betekent? De verbeeldingskracht gaf de gedaante van het karakter aan Centauren, Satijrs en aan den ganschen Nimfenstoet beneden; doch de Tijtels stellen ook de verbeeldingskracht te leur, en zijn niets anders dan nietsbeduidende verdichtsels.

‘Dan dit is het nog niet al. - Als een geheel land genegen is om dezelve te verachten, dan is 't ook met derzelver waarde geheel afgedaan, en niemand zal zich die toeeigenen. Het hangt van het algemeene denkbeeld af, dat zij iets of niets, of erger dan niets zijn. Het is niet eens nodig de Tijtels af te schaffen, want zij schaffen zig zelve af, als de Leden der Maatschappije het zamen eens zijn, om ze belachelijk te maaken. Deze soort van ingebeelde aangelegenheid is geheel Europa door merkelijk verminderd, en snelt zoo zeer naar den ondergang, als de waereld der zeden aanhoudend voortgaat zig te verheffen. 'Er is een tijd geweest, dat men van de laagste classe van het gene men Adel noemt, grooter gedachten had, dan thans van de hoogste; dat men meer acht sloeg op een man, die in zijn Wapenrusting het Christendom doorreed op avontuur, dan thans op eenen hedendaagschen Hertog. De waereld heeft deze dwaasheid te gronde zien gaan, en zij is te gronde gegaan; om dat men ze bespot heeft; de rommelzoo van Tijtels zal het zelfde noodlo tondergaan. De Fransche Patriotten hebben bij tijds ontdekt, dat de rang en waardigheid in de Maatschappij op een nieuwen grond moet steunen. De oude grond is ingestort. - Zij zullen nu den wezenlijken grond van het karakter neemen, in de plaats van de ingebeelde gronden van Tijtels; hiertoe hebben zij hunne Tijtels op het Altaar gebragt, om daarvan een brandoffer te doen aan de reden.

‘Als de dwaasheid der Tijtels niet eenig wezenlijk nadeel met zig gepaard had, zouden zij zulk eene ernstige en plechtige vernietiging niet waardig geweest zijn, gelijk de Nationaale Vergadering daarover beslooten heeft; en dit maakt het noodzaakelijk den aart en het karakter der Aristocratie eens te onderzoeken.

‘Het geen dan in zommige landen Aristocratie, en in andere Adel, genoemd word, ontstond uit de Regeeringsvormen, welke gegrond waren op overheersching. Het

[p. 575]

was oirspronglijk een Militaire orde, tot oogmerk hebbende het instandhouden van een Militair Regeeringswezen, (want van dien aart waren alle de Regeeringsvormen, welke op overheersching steunden;) en om een opvolging van deze orde te doen staande blijven, met het oogmerk, waartoe dezelve opgerecht was, werden alle de jongere takken van zulke familien ontërft, en de Wet van het Eerstgeboorterecht ingevoerd.

‘In deze Wet vertoont zig aan ons de natuur in het harakter der Aristocratie. Het is een Wet, die tegen alle Natuurwetten strijdt, en de Natuur zelve eischt derzelver vernietiging. Herstel alleen de rechtvaardigheid in de familien en de Aristocratie moet vallen. Door de Aristocratische Wet van het Eerstgeboorterecht werden, in een huisgezin van zes kinderen, vijf daarvan verlaaten. De Aristocratie heeft nooit meer dan één kind, de overigen worden gebooren, om aan het gebrek ten prooij gegeeven te worden. Men werpt ze den Cannibalen tot eenen roof voor, en de natuurlijke Vader bereidt den onnatuurlijken disch.

‘Gelijk alles, wat in den Mensch buiten de Natuur valt, meer of min invloed heeft op het belang der Maatschappije, zoo ook dit. Alle de kinderen, welke de Aristocratie miskent (alle, namelijk, uitgezonderd de oudste) worden, gemeenlijk, gelijk Weezen, in de Wijk uitgestooten, om ten koste van het algemeen onderhouden te worden; maar tot zwaarder last. Men schept onnoodige Ampten en Bedieningen in het Regeeringswezen en aan de Hoven, ten koste van den gemeenen man, om hen te onderhouden.

‘Met wat voor Ouderlijke aandoeningen kan een Vader of Moeder haar jonger kroost beschouwen? Door de Natuur zijn zij Kinderen, en door het Huwelijk zijn ze Erfgenaamen; maar door de Aristocratie zijn zij Bastaarden en Weezen. Zij zijn het vleesch en bloed van hunne Ouders volgens de eene linie, en volgens de andere raaken zij hun niets. Om dan Ouders aan hunne kinderen te rug te geeven, en kinderen aan hunne Ouders, - de betrekkingen aan elkander, en den Mensch aan de Maatschappij - en om het Monster der Aristocratie met wortel en tak uit te roeijen, zoo heeft de Fransche Constitutie de Wet van het eerstgeboorterecht afgeschaft. Hier ligt dan het Monster; en de Heer burke mag, als 't hem belieft, deszelfs Grafschrift schrijven.