Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1791

Geschiedenis der groote Omwenteling in Frankryk, door Fr. Schulz.Naar den tweeden vermeerderden druk uit het Hoogduitsch vertaald. Met Plaaten. Te Amsterdam, by P. den Hengst en J.A. Swalm, 1791. Behalven de Voorreden, 196 bladz. In gr. octavo.
Brieven van h.m. williams, in den Zomer des Jaars 1790, uit Frankryk, aan eene Vriendin in Engeland, geschreeven; verscheidene Anecdotens nopens de Fransche Staatsomwenteling, en de aandoenlyke Historie van Myn Heer en Madame du F - behelzende. Volgens den tweeden druk uit het Engelsch vertaald. Te Haarlem by J. van Walré en Comp. 1791. Behalven het Voorbericht, 241 bladz, In gr. octavo.

Wy hebben de tytels deezer twee Geschriften by elkander gevoegd, om dat ze het zelfde Hoofdönderwerp hebben, te weeten, de groote Staatsomwenteling in Frankryk; te meer, daar, en de Heer Schulz en de Lady Williams, beiden ooggetuigen geweest zyn van eene aanmerkelyke gebeurtenis, tot dezelve behoorende, op twee onderscheiden tydstippen. Ze verdienen ook daar en boven te zamen gevoegd, door de Liefhebbers, en by elkander bewaard te worden, om ze dus te vereenigen met de zo bekende Brieven van den Heere Campe, over de Fransche Staatsomwenteling, die insgelyks een ooggetuige was van een der treffendste omstandigheden; welker beschryving zeer gepast voegt, by het geschiedkundige berigt van den Heer Schulz. - Deeze drie stukken, ieder afzonderlyk door ooggetuigen opgesield, maaken dus eenigermaate één geheel uit, dat ons het aanmerkelykste van dit voorgevallene, geduurende een gewigtig tydsverloop, ontvouwt, en ten leevendigste voordraagt.

Na een voorafgaand verslag van den toestand der zaaken in Frankryk, tot op de geregelde inrigting der Na-

[p. 570]

Vergaderinge, ontvouwt de Heer Schulz, met veel naauwkeurigheid en eene oordeelkundige menschenkennis, den invloed, dien zamenloopende omstandigheden op de geestgesteldheid der Fransche Natie in 't algemeen hadden, en inzonderheid op de Inwoonders van Parys, alwaar hy diestyds zyn verblyf hield. Het verhaalen der merkwaardigste gebeurtenissen brengt hem eerlang tot het opeischen, het overmeesteren, en eindelyk het vernielen der Bastille; waarop hy zyn berigt doet afloopen met het vermelden der terugroepinge van den Heer Necker, en deszelfs komst te Parys, onder de hartlykste toejuichingen der menigte. - In deeze tydsomstandigheden kwam de Heer Campe aldaar, en dit gaf hem aanleiding tot het opstellen zyner Brieven; waarin hy de toenmaalige geestgesteldheid der Fransche Natie in 't algemeen, en derzelver vuurige liefde voor 't Vaderland en de Vryheid in 't byzonder, met de leevendigste verwen schilderde. - By deeze Brieven komen nu nog die van Lady Williams, welke een Jaar laater uit Engeland na Vrankryk overvoer, en 't geluk had van zig te Parys te bevinden, toen de nieuwe Fransche Constitutie, op het Veld van Mars, zo plegtig beëedigd wierd. - Als een ooggetuigen van de daar toe gemaakte deftige voorbereiding, de geregelde schikkingen, de staatlyke inrigtingen, de aandoenlyke beëediging zelve, beschryft ze dat gewigtig voorval met zeer veel naauwkeurigheid; terwyl ze tevens den invloed van het gebeurde, op aller harten, dat uit aller oogen uitstraalde, op ieders gelaat, en in ieders houding, te leezen was, op het treffendste afmaalt; voegende daar by een verslag van de heuglyke vreugdebedryven, hierop volgende; welken, daar de Parysenaars, van de hartlykste blydschap doordrongen, ten sterkste opgewonden waren, nog al etlyke dagen, na de beëediging, duurden. - Wyders behelzen deeze Brieven ook verscheiden andere byzonderheden, die voorts de opmerkzaamheid der Lady, geduurende haar verblyf te Parys, bovenal tot zig trokken. Een der eersten was natuurlyk de gesloopte Bastille, welks akelige kerkers zy met een gevoelig hart vermeldt, en welks inneeming, met de daarop volgende slooping, haare pen op een vrolyke wyze bezig houdt. - Haar berigt nopens Madame Brulart, aan welke de Heer van Orleans de opvoeding zyner kinderen toevertrouwd heeft, is by uitstek gunstig; en gaat van gevallige Aanmerkingen vergezeld. - By de melding haarer tegenwoordigheid in de Nationaale

[p. 571]

Vergadering beschryft zy ons derzelver inrichting, tekent de Characters van eenigen der voornaamste Leden, en legt in haare Brieven deswegens verscheiden bedenkingen, die haar oordeel en hart eer aandoen: 't welk men ook alleszins mag zeggen, van haare Waarneemingen op etlyke voorvallen in die dagen, en op den aart der tegenwoordige Fransche Constitutie. Even zo zyn haare Brieven, die eigenlyk geschikt zyn, om haar bezigtigen van Parys en Versailles, mitsgaders haaren Reistogt na Rouen, en vertoeven aldaar, te vermelden, vervuld met leezenswaardige berigten en opmerkingen van verschillende soort, naar aanlciding der omstandigheden, welken haar voorkwamen. - Ter dier gelegenheid schikt zy ook eenige Brieven tot het mededeelen van een verhaal der geschiedemsse van den Heer du F - en zyne Egtgenoote Monika; op wier Kasteel, niet verre van Rouen, Lady Williams een geruimen tyd haar verblyf hield, om zig met deeze haare vrienden, waarmede zy ten dage des tegenspoeds geweend had, nu in de dagen des voorspoeds te verheugen. - De by uitstek aandoenlyke gebeurtenis deezer Geheven, voorheen jammerlyk gedwarsboomd, en tot vernederende omstandigheden gebragt, doch, na verloop van veele Jaaren, gered, en in een staat van geluk hersteld, komt hier bovenal byzonder in opmerking, en wordt door Lady Williams, die in derzelver lotgevallen hartlyk deel nam, vry uitvoerig verhaald, om dat dezelve, op eene sterk treffende wyze, het haatlyke gebruik der Lettres de Cachet, in een schreeuwend voorbeeld, op het duidelykste voor oogen stelt. - In haare volgende Brieven beschryft zy, op het leevendigste, het hartlyke genoegen, en het streelende vermaak, waarin zy op dat Kasteel deelde; terwyl zy tevens zig meermaals, met veel vuurs, over de loflyke inzigten der Nationaale Vergaderinge uitlaat. Ook strekt haar laatste Brief, vermeldende haar vertrek uit Frankryk, en haare wederkomst te Londen, grootlyks ter wederlegginge van eenige ongunstige beoordeelingen dier Vergaderinge, in Engeland; en ze sluit denzelven, met die ernstige betuigingen. ‘Ik vertrouw, dat de Nationaale Vergadering van Frankryk aan alle haare vyanden kloekmoedig het hoofd zal bieden, tegen alle hunne poogingen pal staan, hunne tegenwerpingen op eene wyze, aan de waardigheid dier Doorluchtige Vergadering betaamende, beantwoorden, en eene Constitutie in orde brengen, welke de Fransche Natie deugdzaam, bloeiende en gelukkig, zal maaken.’