Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1791

[p. 417]

Paraphrasis & Annotationum in Epistolam ad Hebraeos Specimen tertium. Auctore p. abresch, Th. Doct. & in Academia Groningo Omlando Prof. Ord. - Lugd. Bat. apud A. & J. Honkoop, 1790. In Oct. m.f. 164 pp.

Hebben ons de twee vroegere Proeven van den oplettenden arbeid des Hoogleeraers Abresch, ter verklaringe van den Brief aen de Hebreen, zo in het zaeklyke als taelkundige, dermate voldaen, dat we 's Mans oordeelkundige aenmerkingen den beoefenaren der Apostolische Schriften, in volle ruimte, hebben mogen aenpryzen; we vinden geen reden, om op het doorbladeren dezer derde Proeve slauwer te spreken. Zo in de uitbreiding van den Tekst, als in de ontvouwing der voorstellingen, en opheldering der spreekwyzen, gaet de Hoogleeraer op de eigenste wyze voort, als hy dezen taek op zich genomen heeft; welke, gelyk we voorheen aengeduid hebben^(*), van een uitgebreid nut is, dat ons uit deze derde Proeve nog nader blykt. - Dezelve behelst het Vde en VIde Hoofdstuk dezes Briefs; vangende, naer onze gewoone verdeeling, aen, met Hoofdst. IV. 14; als behoorende dat laetste gedeelte, vs. 14, 15 en 16, duidelyk tot het Vde Hoofdstuk; geschikt om de voortreffelykheid van Jezus, (wiens uitmuntendheid boven Moses alvoorens getoond was,) als Hoogen-Priester, boven den Joodschen Hoogen-Priester te leeren opmerken. - Om uit deze proeve, even als uit de voorigen, den Lezer iets byzonders mede te deelen, zullen wy ons bepalen tot het hoofdzaeklyke, (daer wy anders te breed zouden moeten uitweiden,) van 't geen de Hoogleeraer bybrengt, nopens het beginsel der leere van Christus, als daertoe behoorende, de bekeering van doode werken, het geloof in God, de leer der doopen, de oplegging der handen, de opstanding der dooden en het eeuwig oordeel, volgens Heb. Vl. 12.

Men heeft, naer des Hoogleeraers voorstel, desaengaende over het geheel in agt te nemen, dat hier wel gesproken word van de leeringen, welken men bovenal denzulken had in te prenten, die genegen waren, om uit het Joodendom tot den Christelyken Godsdienst over te gaen;

(*) Zie N. Alg. Vad. Letteroef. I D. bladz. 354, en voorts III D. bl. 561.

[p. 418]

doch dat men daeruit niet kan afleiden, dat ons hierin opgegeven word ene volkomen en volledige optelling van alles wat tot den grondslag des geloofs, of der kennisse van den Christelyken Godsdienst, behoort. Zulks was ook, zegt hy, des Apostels bedoelde niet, als af te nemen is, uit 1 Cor. XV. 3, 4. 1 Th. I. 9, 10. Tit. II. 11-14, daer hy als hoofdzaken der Leere het een en ander opgeeft, waervan hier geen gewag gemaekt word. Men zie deswegens F. Spanh. T. III. Th. Opp. p. 1289 seqq. en J.A. Turretin, T. I. Opp. p. 496 seqq. - Wat wyders de hier opgenoemde byzonderheden betreft, van dezelven geeft ons de Hoogleeraer de volgende verklaring.

De bekeering van doode werken duid, naer de kracht der bewoordingen, welke onze Uitlegger onderscheidenlyk nagaet^(*), die hartlyke gedragsverandering aen, waerdoor een Christen, by de omhelzing der Euangelieleere, van ene zondige tot ene deugdzame levenswyze overgaet. Zulks behoorde tot die eerste beginzelen der Leere, welke den Jooden aenvanglyk moest voorgedragen worden. Zie Marc. I. 15. Luc. III. 3-15. Hand. II. 38, en elders.

Het geloof in God heeft men hier, volgens den aert van 't voorstel, in den zamenhang, bepaeldlyk te verklaren, van die hartlyke overtuigde toestemming, waerdoor men God erkent, als den getrouwen vervuller zyner beloften, die hy weleer nopens den Messias gedaen, en nu in Jenus den Nazarener volbragt, heeft. Dit geloof was, nevens de bekeering, een hoofdvereischte in den belyder der Euangelieleere, volgens de bovenaengehaelde plaetzen, en Hand. III. 16, 19, 26. V. 30, 31. XX. 21. Voeg hier by Hand. VIII. 37, 38. XIII. 32, 33, 38, 39. XXVI. 6, 7. Joan. XII. 44. XVII. 3. en 1 Joan. V. 9-11.

De leer der doopen is, hoe verschillend dit voorstel ook verklaerd worde, gelyk de Hoogleeraer aenwyst, duidelyk te verstaen van den Christelyken Waterdoop, dien de geloovige en bekeerde Christenen moesten ondergaen; (zie als boven, en Marc. I. 4. XVI. 15, 16.) waermede ook de hierby voorts gemelde oplegging der handen gepaerd ging. - Het gebruik van 't meervoudige βαπτισμων doopen is hier, zyns oordeels, niet belemmerend, daer de

(*) Dit heeft ook, by de ontvouwing der volgende voorstellen plaets; doch ons bestek laet niet toe hierop staen te blyven.

[p. 419]

Schryvers des N.T. meermaels het veelvoudige voor het enkelvoudige gebruiken. - Dan hy is 'er echter niet tegen, dat men het meervoudige doopen hier bepaeldlyk in 't oog houde, als vermoedende, dat 'er, in 't voordragen dezer leere, ook agt gegeven moest worden op den doop van Joannes, 't welk hem waerschynlyk voorkomt. - Men heeft, naemlyk, op de vergelyking van Matth. IX. 14. XI. 2 en verv. XIV. 5, 12. Joan. I. 19 en verv. III. 25, 26. IV. 1-3. Hand. XVIII. 25. en XIX. 1-7, reden om te denken, dat 'er, niet alleen in de eerste dagen van het doopen van Joannes, verschillende denkbeelden ontstonden wegens deszelfs waerdigheid en gezag, maer dat ook Joannes zyne byzondere leerlingen had, die zynen doop gebruikten; en die, uit ene al te verre gaende hoogagting voor hem, in 't vervolg van tyd, ene, zo wel van de Christenen als van de Jooden, afzonderlyke Secte vormden. In de laetst aengehaelde plaets, althans, vinden wy gewag gemaekt van leerlingen, die, op de vraeg, waerin zyt gy gedoopt? antwoordden, in den doop van Joannes^(*); (niet in den naem van Joannes, welke twee verschillende spreekwyzen, vergel. vs. 5. en 1 Cor. I. 13, 15, vergel. met X. 2. XII. 13, zeer wyd uit elkanderen loopen;) en tevens te kennen gaven, dat ze zich aen de leer van Joannes hielden; uit welken hoofde zy, met eenen nieuwen doop, in 't ryk van Christus ingelyfd moesten worden. Ik twyfel, vervolgt de Hoogleeraer, in 't minste niet, of deze leerlingen, 't zy ze Jooden waren, 't zy ze, 't geen ik naest denk, reeds eenig onderwys in de Christelyke Leer ontvangen hadden, zullen zich op nieuw aen den doop onderworpen hebben; de taelschikking vs. 4 en 5, en de geheele zamenhang wyst dit uit. Zie hierover breeder Ernest. in Opusc. Theol. p. 258 seqq. en de Launoy, Exposition de quelques Passages difficiles de l'Ecriture, p. 232-242. Zo zyn 'er ook thans nog Sabeërs, die van de leerlingen van Joannes, doch Joodsche, afkomstig zyn, welken Joannes ver boven Jezus den

(*) Dus luid onze gewoone Overzetting; wel zo verstaenbaer is de vertolking van den Heer Hamelsveld, volgens welke wy hier lezen: ‘Waar op zijt gij dan gedoopt? - Op den doop [en leere] van Joannes’ - Zyn Ed. merkt wyders kortlyk ook aen, dat deze leerlingen op nieuw gedoopt werden; en dat dit niets doet ter begunstiginge van de denkwyze en' gedrag der Herdooperen, in vroegere dagen.

[p. 420]

Messias stellen, gelyk Norberch en Walch getoond hebben. Zie Michaelis Zusätze fur Einleit in das N.T. §. 159. - Dit zo zynde was 'er, om weder bepaeld ter zake te komen, by 't voorstellen der Christelyke Leere, ene gewigtige rede, om, in het ontvouwen der Leere nopens het waschbad des Doops, byzonder agt te geven, op de verscheidenheid tusschen den Doop van Jezus en dien van Joannes, ten einde voor te komen, dat die van Jezus, door den Doop van Joannes te zeer te verheffen, niet van zyne waerdigheid en indruk beroofd worde.

De oplegging der handen, schoon, gelyk de Hoogleeraer opmerkt, zeer verschillend begrepen, slaet, zyns agtens, duidelyk, op die plechtige oplegging der handen; onder welke, in de eerste Christen-Kerk, de godlyke zegeningen, en de buitengewoone gaven des Heiligen Geestes, den gedoopten medegedeeld werden. Zie Hand. VIII. 15-20. XIX. 5, 6, en eld. De zamenvoeging van de leer der doopen, en de oplegging der handen, leid ons natuurlyk tot die uitlegging. Vergel. Hand. II. 38. En dezelve word des te aenneemelyker, als men nagaet, dat 'er zo terstond vs. 4, gesproken word van dezulken, die des Heiligen Geestes deelachtig geworden zyn; welke zodanige personen waren, die men alvoorens in deze beginzels der Leere onderwezen had.

Het laetstgenoemde Artykel, de opstanding der dooden en het eeuwig oordeel, is aen ene tweevouwige uitlegging onderhevig. Men kan hier denken op de algemene opstanding, zo van kwaden als van goeden, en op het laetste oordeel over het geheele menschdom: doch men zou ook mogen vermoeden, dat de Schryver bepaeldlyk op het oog had, de opstanding der vroomen, ter eeuwiger gelukzaligheid, en het oordeel over de verdoemden ter eeuwiger rampzaligheid. Mannen van naem verschillen hier, en de Hoogleeraer Abresch weet naeuwlyks welke zyde te kiezen: naest echter zou hy overhellen tot de eerste uitlegging, om dat dezelve, naer zyn inzien, best overeenkomt met den zamenhang, en des Schryvers gewoone manier van uitdrukking. Zie Heb. IX. 27. Wel byzonder doet hy ons nog gadeslaen, hoe de Schryver het woord eeuwig in soortgelyken verband, meermaels bezigt, ter aenduidinge van iets, dat van eene eeuwigduurende kracht en uitwerking is. Zie Heb. IX. 12, 14. XIII. 20. - Wyders merkt men hier vry algemeen-aen, dat dit Artykel, hoe dan ook verklaerd, behoort onder de, zo als men in de Schoolen

[p. 421]

spreekt, fondamentele leerstellingen, die men den nieuwen Christenen, ook denzulken die uit de Jooden overkwamen, als eerste grondbeginzelen overtuigend moest ontvouwen en indrukken.