Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1791

Bedenkingen van eenen Wysgeer over den Godsdienst. Twee Deelen. Uit het Hoogduitsch. Door Y. van Hamelsveld.Te Utrecht by de Wed. S. de Waal en Zoon, 1790. Behalven het Voorbericht 1009 bladz. In gr. octavo.

Een Godgeleerd Wysgeer handhaeft in dit Geschrift de zaek van den Godsdienst, tegen het Ongeloof, zo ten opzichte van den Natuurlyken, als van den Geopenbaerden, Godsdienst. Hy behandelt de daertoe behoorende onderwerpen, by manier van een gemeenzaem onderhoud, dat, door het invlechten van geestige Voorstellingen, en treffende characterschetzen, hier en daer grootlyks verlevendigd word. Zulks brengt nu en dan wel eens ene omslachtigheid en uitweiding te wege, welke bepaeld doordenkende Lezers hever vermyd zagen; maer het zet, aen de andere zyde, zyner wysgerige redeneringen ene gevalligheid by, die zeer wel geschikt is, om invloed te hebben op Lezers; wien ene gezette wysgerige behandeling dezer stoffe te droog is, om hunne aendacht gaende te houden; weshalven zy een Geschrift, op dien trant uitgevoerd, met meer genoegen op den duur kunnen doorbladeren, en 'er dus, wanneer zy recht oplettend zyn, ook meerder vruchts van zullen trekken. - Dit te bevorderen was des Autheurs bedoelde, gelyk hy te kennen geeft; ‘trachtende de afgetrokkenste waarheden in zinlyke beelden te

[p. 333]

kleeden, zo veel de waarde en deftigheid van 't onderwerp zulks toelieten; in hoope, dat zy even daardoor voor zekere klassen van Lezers verstaanbarer, aangenamer en op het hart meer werkzaam zullen wezen.’ Te gelyk was zyn oogmerk, in het vervaerdigen van dit Opstel, te toonen, hoe onbillyk men der Wysgeerte te laste legt, dat zy zou strekken, om den Godsdienst te ondermynen; en integendeel te doen zien, dat zy, wel gebruikt zynde, één der vermogendste steunzelen van den Godsdienst genaemd mag worden; waeromtrent hy in velerleie opzichten vry gelukkig geslaegd is: alleenlyk zou men wel eens mogen denken, of hy niet zomtyds een stap te ver gegaen zy. Men geeft niet zelden den Schryveren, die de Wysgeerte en den Godsdienst vereffenen, na, dat zy de Godgeleerdheid naer de Wysgeerte schikken; dan men zou dezen Schryver veeleer verdenken, dat hy zyne Wysgeerige denkwyze naer die der Godgeleerden schikt. - Het valt hier zeker bezwaerlyk het juiste pad te houden; ligtlyk slaet men hier of daer, ongemerkt, een zydweg in.