Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1791

Vaderlandsch Woordenboek oorspronklyk verzameld door J. Kok, XXIIsteen XXIIIste Deel. Met Kaarten, Plaaten en Pourtraiten. Te Amsteldam by J. Allart, 1790. In gr. octavo 751 bladz.

Nadien men in 't voortzetten van dit Woordenboek eenpaarig denzelfden voet houdt, zo behelst dit Deel weder, even als de voorigen, eene groote verscheidenheid van Artykelen, raakende 's Lands geschiedenissen, en deszelfs merkwaardige byzonderheden, welken men dus gereedlyk kan nagaan. Tot een nieuw voorbeeld der uitvoeringe strekke de beknopte beschryving van Maaslandsluis, of by verkorting, Maassluis; waartoe wy ons in deezen te eerder bepaalen, om dat dit Dorp bekend staat als het grootste, fraaiste en welvaarendste der Zuid-Hollandsche Dorpen.

‘Hoogstwaarschijnlijk moet, (volgens dit berigt,) de naamsreden gezogt worden, in eene Sluis, reeds in over-

[p. 302]

oude tijden aan de Maaze geleid, door welke de Heerlijkheid Maasland haare uitwatering had. Volgens eene gemeene overlevering nam de plaats haaren oorsprong van twee huizen of hutjes bij deeze Sluis gebouwd, in welke de Sluiswagters woonden, die, vervolgens, door den aanbouw van meer Huizen, in eene Buurt veranderden, en alzo den grond leiden van het thans aanzienlijk Dorp.

Verscheiden oorzaaken hebben zamengespannen tot het bewerken van den tegenwoordigen bloei en welvaart. De gemaklijke overtogt van hier op den Briel, en omliggende Gewesten, was 'er eene van; de andere, het leggen van eenen schans, binnen welken de inwooners hunne veiligheid vonden, doch die, door de Spanjaards, ten tijde van het beleg van Leiden, wierdt ingenomen. Doch de voornaamste oorzaak zal geweest zijn, de voegzaame gelegenheid tot de Visscherij, vooral van den Haring, weleer de hoosdneering van den Staat. Van hier dat het getal van Huizen en Inwoonders allengskens is toegenomen. Van den Jaare 1632 tot 1732 was het getal der eersten van 582 tot 1010 aangegroeid, bij welke in de negen volgende Jaaren nog 22 zouden gekomen zijn. Indien de gissing van zommigen doorgaa, zou men 'er, voor ongeveer vijftig Jaaren, bij de negen duizend Inwooners geteld hebben.

Maaslandsluis, dus veeleer het aanzien van eene Stad dan van een Dorp hebbende, heeft eene zeer voortreffelijke ruime Haven, buitendijks, aan de Maaze; zij dient tot een uitwatering voor het Westland, en tot eene legplaatze voor de Haringbuizen en andere Schepen. Om haar diep en schoon te houden, heeft men twee Spuijen aangeleid, die in eene groote Kom zamenloopen. Het opgehouden water, met geene kleine kragt hier uit stroomende, voert het slik na de Maaze, 't welk anders den grond allengs zoude ophoogen. Binnendijks heeft het Dorp twee Graften, met fraaie Huizen bebouwd, en van net geschoorene Boomen beplant. Men ontmoet 'er, daarenboven, verscheiden ruime Straaten en een Marktplein. Twee Kerken zijn 'er te Maaslandsluis, ten dienste der Hervormden: de Kleine of de Oude, en de Groote of Nieuwe Kerk. De Oude Kerk staat op den grond eener aloude Kapelle, en wierdt gebouwd in den Jaare 1596. Twee jaaren daarnaa diende zij, voor de eerste maal, ten openbaaren gebruike. In vervolg van tijd stond zij, naa het bouwen eener nieuwe Kerke, eenigen tijd geslooten, doch wierdt, in den Jaare 1664, wederom geopend. Het sterk toeneemend ge-

[p. 303]

tal van Inwoonders zal daartoe aanleiding gegeeven hebben. Immers vindt men aangetekend, dat alleen in het Jaar 1642 drie honderd vijf en veertig persoonen, deels vreemdelingen, deels inboorlingen, tot Leden der Gemeente wierden aangenomen. Zeven jaaren vroeger waren 'er, op éénen Namiddag, vijftien kinderen gedoopt. Voorts heeft de Oude Kerk weinig aanziens; het is eene ruime langwerpige Zaal, met den Predikstoel aan het einde. - De Nieuwe of Groote Kerk staat op den grond van den bovengemelden Schans. In den Jaare 1629 wierd daar aan de eerste steen geleid, en, door eenige opgekoomene vertraagingen, ruim tien jaaren laater, de eerste Leerrede gedaan. Het is een regelmaatig Kruisgebouw, gebouwd naar het Bestek van de Noorder Kerk te Amsterdam. Eerst stondt 'er een vry zwaare Toren op de Kerk. Zedert heeft men, in de plaats daar van, aan het Westeinde, den tegenwoordigen schoonen Toren gebouwd. Van binnen pronkt de Kerk, onder andere sieraaden, met een pragtig Orgel, daaraan ten geschenke gegeeven door den weldaadigen Heer govert van wyn, Oud-Penningmeester der Visscherij ter deezer plaatze, en op den negentigsten verjaardag van den waardigen Grijsaart, in den Jaare 1732, voor de eerste maal gebruikt. Bij dit geschenk voegde de edelmoedige geever eene somme, om uit derzelver renten den Orgelist te besoldigen. Tot eere van 's Mans waardige naagedagtenisse kunnen wij niet naalaaten, onder meer andere blijken zijner goedgeefsheid, zo ten nutte der Armen, als tot sieraad der Plaatze, aan te tekenen, dat hij de voornaamste bekostiger geweest is van een gemaklijken steenen Trap, met eene ijzeren Leuning, dienende tot eenen opgang na den hoogen Maasdijk, en van daar na de Haven en de groote Kerk. Bij die van Maaslandsluis wordt, hierom, nog heden, de naam van van wyn in dankbaare zegening gehouden. - Onder de openbaare Gebouwen verdienen nog genoemd te worden het Regthuis of Dorphuis, zijnde de Vergaderplaats van het Geregt, en van het Kollegie der Visscherije. Het Gemeenelandshuis, waarin Dijkgraaf en Heemraden van Delfland hunne Vergaderingen houden; een aanzienlijk Gebouw. Het Weeshuis, tamelijk groot, en van ruime inkomsten voorzien.

De Regeering van Maaslandsluis bestaat uit Schout, vijf Zetters, of Burgemeesters, en zeven Schepenen. Het Kollegie van Visscherij bestaat uit vijf Boekhouders van de bijzondere Reederijen, en uit twee Stuurlieden, zo als

[p. 304]

men hier en elders de Schippers der Vischhoekers noemt: want die der Haringbuizen hebben geene zitting in deeze Vergaderinge. Drie Predikanten neemen 'er het werk der Bedieninge waar, ten behoeve der Hervormden; met vier Ouderlingen, en even zo veele Diakenen, maaken ze den Kerkeraad uit.

De Visscherij, met het geen daar aan verknogt is, is de hoofdbron van het bestaan en de welvaart der Maaslandsluizers, vooral van de Kabbeljaauw, die deels versch verkogt, deels, onder de gedaante van Zouten Visch, wijd en zijd verzonden wordt. Daarenboven hebben veele Ingezeetenen hun bestaan van Bokking, welken zij van Diepwaterschen Haring rooken, met kleine Pinkjes aangevoerd. Eindelijk vaaren van deeze Plaats ook veele Schepen ter Koopvaardije. Ligt is het te begrijpen, dat men 'er Lijnbaanen, Scheepstimmerwerven, Zeilemaakerijen en andere Handwerken oeffent, tot het uitrusten van Schepen noodig.’