Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1791

[p. 112]

Handelingen van het Geneeskundig Genootschap, onder de Zinspreuk: Servandis Civibus. XIVde Deel. Te Amsterdam by P. Conradi, 1790. In gr. 8vo. 436 bladz.

Dit Deel bevat een drietal Antwoorden op de gewigtige Vraag, door het Genootschap uitgeschreeven. ‘Op hoe veelerleie wyze kunnen ruime Buikontlastingen in Borstziekten, met of zonder ontsteeking, heilzaam of schadelyk zyn? Welke Borstziekten verdraagen dezelve best, en welke zyn het, integendeel, waarin dezelve hoogst gevaarlyk worden bevonden? Wat is dan, in die verscheidenheid van gevallen en omstandïgheden, de pligt van een Geneesheer, ten opzigte van het bevorderen of beteugelen van deeze Ontlastingen?’ Waar agter gevoegd is eene Waarneeming van een, door den kundigen Heelmeester a.n. richard, op Cabo de Goede Hoop, gelukkig verrichte Operatle, wegens de wegneeming van den rechter arm in het Schoudergewricht, aan een Slaaven Jongen, wel kort, doch met de vereischte naauwkeurigheid, beschreeven.

Gemelde Antwoorden, ingeleverd door de zeer geleerde Heeren j.j. van den bosch, Med. Doct. &c. &c. in 's Hage, j. veirac, Med. Doct. &c. &c. te Rotterdam, en d. heilbron, Med. Doct. &c. &c. in 's Hage, draagen alle het kenmerk eener uitsteekende kennis en bekwaamheid in dit vak der Weetenschappen; en, schoon op zeer verschillende wyzen behandeld, verdienen zy door elken, practyk oefenenden, Geneesheer, met alle oplettenheid geleezen en overdagt te worden.

Het eerste, van den, aan de geleerde Waereld niet alleen, maar ook voor het nut der Maatschappy door een te vroegtydigen dood weggerukten van den Bosch, is geheel in eene Hippocratischen styl, kort, duidelyk en naauwkeurig behandeld; het behelst een schat van geleerdheid. Wy berusten volkomen in de voorkeuze, door de Heeren Beoordeelaars der ingeleverde Antwoorden, aan het zelve toegekend, en verklaaren nimmer een gepaster en voldoender Antwoord, op eenige Geneeskundige Vraage gegeeven, geleezen te hebben.

Het tweede, door den, uit de menigte zyner Schriften en bekroonde Prysverhandelingen, alomme geachten Veirac, is voor den minder door eige waarneemingen geoeffenden Artz van zeer veel waardy, en zeer geschikt

[p. 113]

om hem ten vraagbaak, in zodanige gevallen, te kunnen verstrekken.

Terwyl het derde, meer op redeneering, minder op bewyzen en ervaaring, steunende Antwoord van den geleerden Heilbron, eene zeer bekwaame handleiding voor dezulken, welke nog geene aanmerkelyke vorderingen in dit gedeelte der Geneeskunde gemaakt hebben.

Om de weetlust van dezulken, onder onze Leezers, op te wekken, dewelke zich niet verledigd hebben, om het Werk zelve in te zien, zullen wy alleen de corollaria, of het slot van het eerste Antwoord, met weglaating der Citatien, afschryven.

‘Uit het welk (zegt de geleerde van den Bosch) blykt:

I. Dat ruime Buikontlastingen in Borstziekten met ontsteeking, voor den vierden dag der Ziekte of op laatere tyden, vooral op de dagen van scheiding, van zelve ontstaan, of door de Natuur zelve voortgebragt, van eenen galachtigen aart, de Ziekte oplossende, en van den Lyder gemakkelyk ondergaan wordende, ten allen tyde voor heilzaam gehouden zyn.

II. Dat dezelve van aloude tyden in den beginne der Ziekte, zelfs tot den vyfden dag; of wanneer de Lyder weinig of geene ontlasting hadde; of wanneer de pynen bovenwaards zich tot de Sleutelbeenderen uitbreidden; of wel in hooggaande benaauwdheden van de Borst, met Koorts verzeld, zelfs wanneer 'er reeds galachtige, en den vyfden dag, reeds eenigermaate etterachtige, Fluimen werden geloosd; of zelfs tusschen de Aderlaatingen in de Pleuritis, door Klisteeren, welke by aretaeus, zelfs boven de Aderlaatingen gesteld worden, zyn bevorderd geworden.

III. Dat dit van gelyken door eigenlyk gezegde Purgeermiddelen geschiede, wanneer de pynen zich naar beneden verspreiden; of in de Hypochondria zich onthielden; of de Hypochondria opgezet waren met gerommel in de Ingewanden, en alzo in den eigentlyk gezegden Apparatus primarum viarum; en de ontlasting door het zo kennelyk uitzettende vermogen τὸ ὅργᾶν aangeweezen werd.

IV. Dat ze van gelyken in beide gedaanten, in verscheidene andere soorten van Borstkwaalen, vooral in sommige Epidemien, doorgaans heilzaam bevonden zyn.

V. Dat dus, tegen deeze ontlasting door Buikzuiverende Middelen bevorderd, geenzins in eenen volstrekten

[p. 114]

zin streed, de zo gevreesde Aphorismus van hippocrates, als welke geene gewoone, maar Borstziekten in den hoogsten graad byblyvende, en den Lyder ter nedervellende, en aanhoudende ten onderwerp heeft, in welke de crisis weinig uitwerking hadde; daar hippocrates dan tegen zyn eigen Leerstelzel aan zoude gezondigd hebben, als welke, in de opgenoemde gevallen, dezelve aangepreezen en in 't werk gesteld had.

VII. Dat dezelve van gelyken heilzaam geweest waren in Ziekte zonder ontsteeking.

VIII. Doch weder hoogstgevaarlyk in alle sleepende Teeringen, (Phthises Catarrhales) in sommige Tubercula Pulmonum, in een droogen hoest: wanneer de Fluimen terug bleeven, en meer dan matig waren, in de Hydrops Pectoris.

IX. Dat een Geneesheer, zich in de byzondere gevallen en omstandigheden, naar zekere regelen schikkende, een veilig richtsnoer hebbe, naar welke hy zich in de voorkomende gelegenheden, op het voetspoor van kundige Voorgangeren, gerust te bevorderen, en waar die te veel of onmaatig zyn, of nadeel aanbrengen, te beletten of te beteugelen.

X. Dat van alle tyden hiertoe geschikte en veilige middelen zyn uitgedacht, en in 't werk gesteld; zo door het verstompen der scherpte, het uitspannen en buigzaam maaken der deelen, door het verdunnen der dranken en voedsels, het voorkomen der ophoopingen en onthouden der drekstoffen, en het tegengaan van derzelver bederf, door tydige gepaste afleidingen, alsmede door gepaste Buikzuiverende middelen, van onderen en van boven, toegediend.

XI. Dat de laatere tyden, en vooral de tegenwoordige, zich hierin op eene zagtere en gemaatigdere handelwyze, boven die van de aloude Geneeswyze, te beroemen hebben; door welke men tot die sterke middelen, waar van de Ouden zich bedienden, niet behoeve de toevlugt te neemen; maar zich van veele zachtere, en met deezen Landaart meer overeenkomende, gebruik maaken konnen en moogen.

XII. Dat, dit alles in acht genoomen zynde, men in dit, in den eersten opslag, duister schynende gedeelte der Geneeskunde, eenen evengelyken gebaanden weg vinde, welke in de overige gedeelten der heilzaame Weetenschap zo luisterryk uitschittert.’