Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1791

Verdere Papieren, rakende de Voorreden van den Hoogleeraer Broes.

Zints dat enige Schryvers des Hoogleeraers Voorreden, voor de Leerredenen van den Hoogleeraer curtenius, over den Heidelbergschen Catechismus, ten kwade geduid hebben, heeft die Heer goedgevonden, in ene Bekendmaking in de Boekzael, plechtig te verklaren, ‘dat

[p. 14]

hij miets minder bedoeld heeft, dan gevoelens aen te prijzen, strijdig met de Leer der Nederlandsche Gereformeerde Kerk, in de formulieren van eenigheid begreepen; en nij meent dat de geheele zamenhang zijner woorden duidelijk bewijst, dat hij aan misvattingen, tot de beoeffening en aankweeking van Christelijke deugd betreklijk, en aan niets anders gedagt heeft.’ Na deze uitdruklyke betuiging was, zou men zeggen, alle verschilsbehandeling over net Leerstellige afgesheden; vermids, volgens dezelve, het gezegde van den Hoogleeraer in genen deele betreklyk was tot het Leerstellige of Bespiegelende, maer alleen tot het Betrachtlyke en Beoefenende. Dan dit heeft zommigen niet voldaen. - Een Schryver van een Stukje, getyteld, Iets over de Voorreden van Prof. broes, die den Hoogleeraer, even als de voorige Schryvers in een ongunstig licht beschouwt, neemt 'er gansch geen genoegen in: maer vordert ene leerstellige verklaring. - De Opsteller der voorheen gemelde Bedenkingen heeft zich verledigt tot ene nadere overweging van des Hoogleeraers Voorreden, in vergelyking met de Leer des Bybels en der Hervormde Kerke aen de ene zyde, en met die der Buitenlandsche Schryveren steinbart en anderen, aen de andere zyde, en tracht te doen zien, dat de Hoogleeraer de laetste leerwyze begunstigt. Zulks doet hy op ene soortgelyke wyze, als hy voorheen geschreven heeft, door des Hoogleeraers uitdrukkingen, die hy betuigt niet te verstaen, in een zekeren zin op te vatten, welken hy daeraen geeft; dat, gelyk we reeds aengemerkt hebben, geen regtmatige manier van beschuldiging is. Na 't afschryven kwam hem de Bekendmaking in de Boekzael onder 't oog, en deze behandelt hy op ene onheusche manier. - Wyders is ons ter hand gekomen een stukje, dat ten opschrift heeft Vrye Gedagten, door e.c.m.; welker inhoud genoegzaem op ene soortgelyke verdenking uitloopt, ganschlyk steunende op zodanig ene verklaring van des Hoogleeraers spreekwyzen, die intusschen als raedzelachtig beschouwd worden. - Tegen zodanig ene behandeling dient het geen ons voorgesteld word in een Geschrift, behelzende, Eenige losse aenmerkingen, wegens het geschil over de Voorreden; welker Schryver het 'er inzonderheid op toelegt, om te toonen hoe verkeerd het zy, juist een haetlyken zin te geven aen spreekwyzen die men betuigt niet te verstaen; te meer daer het, gelyk hy poogt te doen zien, zeer wel mogelyk is, dezelven in een goeden zin te verstaen. - Op ene dergelyke

[p. 15]

manier denkt 'er ook over de Welmeenende Raedgeever, naer zyne voorstellingen in dat Weekblad N^o. 25; mitsgaders de opsteller van een Dichtstuk, onder den tytel van den Hervormden Godsdienst. - Buiten deze Geschriften, die dit onderwerp ernstig behandelen, is 'er ook nog een stukje afgegeeven, genoemd Myne Gedachten, dat een zamenweefzel behelst van ernst en boert, ten aenzien van 't Patriotismus en 't Godgeleerde, 't welk niets ter zake doet. En even zo is in dit geval van gene wezenlyke betekenis, ene zogenaemde Verantwoording der Voorreden; als welke zonder oordeel en gansch gedwongen opgesteld is. - Ter dezer gelegenheid staet ons nog te melden, dat ook het licht ziet ene Twede Voorreden voor deze Leerredenen, in welke derzelver Opsteller zich breedvoerig uitlaet over het leerbeleid en de rechtzinnige denkwyze van wylen den Hoogleeraer curtenius. In een daernevensgaend bericht geeft de Autheur te kennen, dat zodanig ene Voorreden, zyns oordeels, beter geschikt is, naer den aert dezer Leerredenen, dan die van den Hoogleeraer broes. - Zy derhalven, die het daerin met hem eens zyn, kunnen deze zyne Voorreden in stede van de afgekeurde plaetzen, indien zy zulks mogen goedvinden; waerom ook het nevensgaende Bericht afzonderlyk gedrukt is, zo dat het onverhinderd weggelaten kunne worden.