Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1789

Natuurlyke historie van de gans.

(Volgens den Heer de buffon.)

(Vervolg en Slot van bladz. 475.)

De Ganzen zyn verdeeld in twee groote Geslachten, welks eene, zints langen tyd aan den huislyken staat gewoon, aan onze wooningen gehegt, daar voortgeplant en bezorgd is, terwyl het andere, veel talrykere, ons ontkomen, vry en wild blyft; want men ziet, tusschen de Tamme en Wilde Ganzen, geene verscheidenheden, dan die noodwendig moeten voortkomen van de Slaverny onder den Mensch aan den eenen, en van de Vryheid der Natuure aan den anderen, kant. De Wilde Gans is mager, en van veel vlugger maakzel dan de Tamme, 't geen men ook waarneemt onder verscheide andere tamme Vogelgeslachten, ten opzigte van den wilden Stam, als, by voorbeeld, de Tamme en Wilde Duiven.

De Wilde Gans heeft een donker graauwen rug, een witten buik, en, 't geheele lyf over, gewolkt met een rosagtig wit, 't geen het einde van elke veder boort. By de Tamme Gans, verandert deeze rosagtige kleur, en het neemt kleurschakeeringen van bruin of wit aan; en is dezelve by het witte Geslacht geheel verdweenen; eenige draagen een pluim op den kop; maar deeze veranderin-

[p. 518]

gen hebben weinig te beduiden, in vergelyking met die, welke de Hoenders, de Duiven, en veele andere soorten, in den huislyken staat ondergaan hebben. In deezervoege zyn de Ganzen, en de andere Watervogels, welke wy tot Huisvogels gemaakt hebben, veel min van den wilden staat verwyderd, en veel min onderworpen of gevangen, dan die van het Hoendergeslacht, die als 't ware natuurlyke Burgers zyn van onze Vogelperken. En in Landen, waar men zich veel werks geeft om Ganzen te houden, bestaat alle zorge, welke men 's Zomers voor dezelve draagt, in ze 's avonds in huis te roepen, of te dryven, en ze een gemakkelyk verblyf te geeven, om te nestelen en te broeden, en 's Winters een wykplaats en voedzel te bezorgen, dit is genoeg om ze aan 't gewoon verblyf te verbinden, en van wegvliegen te rugge te houden; het overige van den tyd brengen zy in 't water door, waar zy op de kanten der rivieren zich onthouden; en in eene leevenswyze zo naby aan den Natuurstaat, hebben zy bykans alle voordeelen van derzelver sterkte van gesteltenisse, digtheid van veeren, kragt en hoogte van vlugt. In eenige Landen, zelfs waar de Mensch min beschaafd, dat is te zeggen, niet de Tyran is, en dat de Dieren meer vryheids geeft, vindt men Ganzen, die, geduurende den geheelen Zomer, weezenlyk Wild zyn, en alleen 's Winters Tam worden. Wy weeten dit uit den Heer sanchez: zie hier het keurig verhaal, 't welk hy deswegen opgeeft.

‘Ik vertrok,’ schryft deeze geleerde Artz, ‘in den Herfst des Jaars MDCCXXXVI, van Azof; zieklyk zynde, en daar en boven vreezende voor de Cubansche Tartaaren, besloot ik den Don langs te trekken, en alle nagten myn verblyf te neemen in de Dorpen der Cosakken, aan de Russische heerschappy onderworpen. Op de eerste avonden, bemerkte ik eene groote menigte Ganzen in de lugt, die nederstreeken, en zich by de wooningen vervoegden: op den derden avond inzonderheid, zag ik zulk een verbaazend aantal by het ondergaan der zonne, dat ik de Cosakken, by welke ik toen myn intrek nam, vroeg, of de Ganzen, die ik zag, Tamme Ganzen waren, en of zy van verre kwamen, gelyk haare hooge vlugt scheen aan te duiden? Zy antwoordden, verbaasd staande over myne onkunde, dat deeze Ganzen kwamen van Meiren, veel hooger opwaards gelegen; en dat alle jaaren, als de dooy inviel, omtrent de maanden

[p. 519]

Maart en April, uit elk huis der Dorpen, zes of zeven paar Ganzen wegvloogen, die alle te gelyk vertrokken, en niet wederkeerden voor 't begin des Winters, dat is, by het vallen van de eerste sneeuw, 't geen men in Rusland den aanvang des Winters noemt; dat als dan die Ganzen-driften zeer, ja zomtyds honderdvoudig, vermenigvuldigd aankwamen, en zich verdeelden; en dat elke kleine Bende, met nieuw geteeld geslacht, het huis opzocht, waar dezelve, geduurende den voorgaanden Winter, geleefd had. Drie weeken lang, zag ik alle avonden die vertooning; de lugt was vervuld met een ontelbaar aantal Ganzen, die zich in benden afdeelden; de Vrouwen en Kinderen, aan de deuren der huizen staande, keeken 'er na, en zeiden: zie daar myn Ganzen; zie daar de Ganzen van deezen, van dien, Buurman; en elk deezer benden streek neder waar zy den voorleden Winter overwinterd had. Ik zag deeze Ganzenvlugten, tot dat ik te Nova Poluska kwam, waar de Winter reeds fel begon te nypen^(*).’

't Is waarschynlyk, dat men uit dusdanige verhaalen zich verbeeld heeft, dat, gelyk belon zegt, de Wilde Ganzen, die 's winters tot ons komen, Tamme Ganzen zyn in andere Gewesten; maar dit denkbeeld is ongegrond; want de Wilde Ganzen zyn misschien van alle Vogelen de wildste en ongetemdste. Daarenboven is het Wintersaisoen, wanneer wy ze zien, juist de tyd op welken men moet veronderstellen, dat zy elders in den tammen huislyken staat leeven.

In Frankryk ziet men de Wilde Ganzen, op 't einde van October, of in de eerste dagen van November, overtrekken^(†). De Winter, die als dan in 't Noorden be-

(*) De Inwoonders deezer streeken rechten eene slachting aan onder deeze Vogelen, als de Veeren op 't best zyn; zy splyten ze in tweeën, en droogen ze; het Dons, beroemd om deszelfs deugd, is een groote handeltak; het gedroogde vleesch voert men na Ukranie, van waar de Cosakken Brandewyn, Koorn, en eenige Kleederen, bekomen. Extract de la Relation de M. le Docteur sanchez.

(†) 't Is in de maand November, schryft my de Heer hebert, dat men in Brie de eerste Wilde Ganzen ziet, zy trekken hier door tot het strengste van de vorst, zo dat de overtocht bykans drie maanden duurt. De Benden deezer Vogelen zyn tien of twaalf, zomtyds twintig of dertig, nooit meer dan vyftig. Zy stryken in de Koornvelden neder, en veroorzaaken 'er schade genoeg, om de Landlieden te beweegen Jongens aan te stellen, die de Koornakkers bewaaren, en door hun geschreeuw de Ganzen weeren; in vogtig weer, brengen zy het meeste nadeel toe: dewyl zy het Koorn, onder het opeeten, uitrukken; terwyl zy, als het vriest, alleen de uitspruitzels afknaagen, en de plant voorts in den grond laaten.

[p. 520]

gint, doet hun tot de Verhuizing besluiten; en, 't geen zeer zonderling is, men bespeurt als dan, by de Tamme Ganzen, eene ongerustheid aangeduid door derzelver veelvuldig vliegen; zy willen, als 't ware, op den tocht^(*): een blykbaar overblyfzel van het Instinct,

(*) ‘Myn Buurman te Mirande,’ schryft de Heer hebert, houdt een Ganzendrift, die hy elk jaar op vyftien brengt, door zich van een gedeelte der Ouden te ontdoen, en een gedeelte der Jongen over te houden. 't Is reeds in 't derde jaar dat ik opgemerkt heb, hoe deeze Vogels, in de maand October, eene ongerustheid krygen, welke ik aanmerk als eene trek tot reizen: alle dagen, 's namiddags omtrent vier uuren, neemen deeze Vogels de vlugt, gaan over myn tuinen heen, vliegen rondsom de vlakte, en komen niet voor 's avonds in hun nest. Zy roepen elkander met een geschreeuw, 't geen ik zeer wel onderken voor 't zelfde, als de Wilde Ganzen, onder 't vliegen, slaan, om by een te blyven, en 't gezelschap in orde te houden. In dit jaar begon het Veldgewas met October weder uit te spuiten; dan, niettegenstaande deezen overvloed van voedzel, liet de eigenaar van die Ganzendrift, aan zyne beesten, alle avonden Graan geeven, uit vreeze dat hy 'er eenige zou verliezen. Voorleden jaar zwierf 'er een af, die, na twee maanden, op omtrent drie mylen afstand gevonden werd; als het einde van October en het begin van November voorby is, herneemen deeze Ganzen haare gerustheid. Ik besluit uit deeze waarneeming, dat de oudste huislyke staat (want die der Ganzen in deezen oord, waar men geen Wilde Ganzen vindt, moet zeer oud weezen) de oorspronglyk ingeschaape trek tot reizen niet uitwischt. De verbasterde zwaarlyvige Tamme Gans poogt te reizen, en oefent alle dagen zyne kragten; en, schoon ryklyk van voedzel voorzien zou ik 'er voor in durven staan, dat, indien 'er op dien tyd Wilde Ganzen voorby vlogen, zy 'er eenige zouden mede neemen, en dat het haar alleen aan een voorbeeld, of aan moed, hapert, om weg te vliegen: en ik durf wel vaststellen, dat, wanneer men des onderzoek deedt in landen, waar men veel Ganzen houdt, en eenige verliest, dit gemis in de maand October voorvalt. Ik weet niet of opgeslooten Ganzen die merktekens van ongeduurigheid geeven; maar men moet in 't oog houden, dat de Ganzen, als tusschen muuren geslooten, die geen buiten weiden kennen, die geen gezigteinder zagen, Slaaven zyn, die allen denkbeeld van de oude vryheid verlooren hebben.

[p. 521]

waar door deeze Vogels, schoon zints langen tyd tam gemaakt, toonen de eerste hebbelykheden der Natuure niet ontwend te zyn.

De Vlugt der Wilde Ganzen is altoos zeer hoog^(*), de beweeging gaat langzaam toe, en kundigt zich niet aan door eenig gedruis of geschuiffel der wieken, de lugt klievende; de Vleugels schijnen zich niet meer dan twee duimen uit den horizontaalen stand te verwyderen. Dit vliegen geschiedt in een orde, die voorafberaamde overeenkomsten veronderstelt, en eene soort van verstand, boven dat der andere Vogelen uitsteekende, wier benden verward, en zonder eenigen regel, vliegen. De Orde, die de Ganzen waarneemen, schynt haar voorgeschreeven door een meetkunstig Instinct; 't is teffens de schikking die gemaklykst is, op dat elk volge, zyn rang bewaare, en een enge vlugt hebbe, om op 't voordeeligst de lugt te klieven, met de minste vermoeienis voor de gansche Bende; want zy schaaren zich in twee schuinsche lynen, die een hoek maaken, omtrent van gedaante als een V, of, indien de bende klein is, ziet men slegts één lyn; doch doorgaans bestaat de bende uit veertig of vyftig; elk houdt zyne plaats met eene bewonderenswaardige stiptheid. De Voorvlieger, die aan 't hoofd der Bende is, en aan 't punt van den hoek, en dus de lugt eerst klieft, gaat uitrusten, als hy vermoeid is, door zich agter aan te voegen, en beurtlings neemen de andere die eerste plaats. Plinius heeft dit geordend vliegen reeds beschreeven, en 'er by opgemerkt, dat een ieder in staat is, om dit stuk te beoordeelen; dewyl de Ganzen niet by nagt, maar by dag, vliegen^(†).

Men heeft zelfs opgemerkt, dat de Ganzen zekere vertrekplaatzen hebben, waar de groote Benden zich verdeelen, om zich over verscheide landen te verspreiden.

(*) 't Is alleen op regenagtige dagen, dat, volgens den Heer hebert, de Ganzen laag genoeg vliegen, om geschooten te kunnen worden.

(†) Plinius, Lib. X. Cap. 23.

[p. 522]

De Ouden hebben het Gebergte Taurus aangeweezen voor de plaats der verdeeling van de Ganzen; in geheel Klein Asie^(*) den Berg Stella, thans Cossonossi, (in de Turksche Taal zo veel als het Ganzenveld); werwaards, in den naatyd, zich eene verbaazende menigte van die Vogelen begeeft, die van daar schynen te vertrekken, om zich in alle de gedeelten van ons Europa te verspreiden^(†).

Veele deezer kleindere Benden vereenigen zich op nieuw, en vormen veel grootere, die ten getale van vier of vyfhonderd zamenschoolen, en zomtyds in de velden nederstryken; veel schade toebrengende, het Koorn afknaagende, 't welk zy zelfs onder de sneeuw zoeken. Gelukkig zyn de Ganzen van een zeer omzwervenden aart, en blyven niet lang op een en dezelfde plaats, ook keeren zy niet weder, waar zy eens geweest zyn; den dag brengen zy op de velden en akkers door, 's avonds begeeven zy zich na rivieren of poelen, waar zy zich den geheelen nagt onthouden; zy komen 'er niet, dan met het ondergaan der zonne, 't is zomtyds diep in den avond dat de laatste verschynen; de komst van elke nieuwe bende wordt door groot geschreeuw aangekundigd, en de aankomenden beantwoordden zulks; zo dat zy tot acht, ja negen uuren, in den avond, of zelfs laater in den nagt, een groot gerugt maaken, en zo zeer schreeuwen, als of 'er duizenden byéén waren.

Men zou mogen zeggen, dat, op dien tyd, de Wilde Ganzen eer Land- dan Watervogelen zyn: dewyl zy zich alleen 's avonds, veiligheidshalven, te water begeeven; de leevenswyze der Ganzen verschilt veel, of liever is het tegenovergestelde, van die der Eenden, die het water verlaaten, als de Ganzen 'er zich in begeeven, en alleen 's nagts op 't land aazen, in 't water wederkeerende als de Ganzen 't zelve verlaaten. Voor 't overige onthouden de Wilde Ganzen, by derzelver te rugkomst, in den Voortyd, zich in onze landstreeken niet: in de lugt ziet men ze zelfs in zeer kleinen getale, en 't is

(*) Oppianus vertelt', dat de Ganzen, het Gebergte Taurus overtrekkende, met een steen den bek sluiten, om zorg te draagen, dat zy, door haar natuurlyk geschreeuw, zich aan de Arenden niet ontdekken; de goede plutarchus herhaalt die vertelzeltje in Moral de Garrulit.

(†) Rzaczynsky, Hist. p. 27O.

[p. 523]

waarschynlyk dat deeze reizende Vogels langs twee onderscheide wegen heen trekken, en wederkeeren.

Deeze onstandvastigheid in de plaats haars verblyfs, gepaard met het scherp gehoor deezer Vogelen en wan trouwende omzigtigheid, maakt de Ganzenjagt allermoeilijkst^(*), en alle laagen, aan dezelve gelegd, bykans vrugtloos. Aldrovandus beschryft misschien de beste wyze, in deezer voege: ‘Wanneer de vorst de landen droog maakt, kiest men eene plaats uit, geschikt, om een groot net, met daar aan gehegte koorden, te spreiden; alles zo gesteld, dat men 't vaardig kan toeslaan; op de plaats, welke het beslaat, strooit men stof, en stelt 'er eenige Tamme Ganzen, om tot roepers te dienen; 't is noodig, 's avonds alle deeze toebereidzels te vervaardigen, en vervolgens niet by dit Vogelnet te komen: want, wanneer de Ganzen het riet geknakt zagen, zouden zy agterdogt krygen. Zy komen op het geroep der Tamme Ganzen afvliegen, en stryken, naa veele wendingen, neder. De Vogelaar, op vystig schreden afstands, in een diepte gelegerd, trekt op 't oogenblik dit net toe, en heeft ze alle, of voor een gedeelte, onder zyn slag^†.’

Onze Jaagers stellen allerlei listen te werk om de Wilde Ganzen te verrassen: als de grand met sneeuw bedekt

(*) Het is bykans onmogelyk, onderrigt my de Heer hebert, de Ganzen by derzelver aankomst te schieten, dewyl zy al te hoog vliegen, en niet na beneden stryken, dan wanneer zy zich boven het water bevinden; ik heb, voegt hy 'er nevens, met even weinig geluks, ze zoeken te verrassen by het aanbreeken van den dageraad. Naa den ganschen nagt in 't veld doorgebragt te hebben, begaven wy ons in een 's avonds te vooren gereedgemaakt schuitje; vóór het aanlichten van den dag, door de donkerheid begunstigd, waren wy aan den buitenkant van 't riet gekomen: doch vonden ons nog te verre van de Ganzen verwyderd om ze binnenschoots te hebben; en deeze zeer wantrouwende Vogels vloogen allen tot zulk eene hoogte op, dat ze boven ons heen gingen; buiten 't bereik van ons schieten. Alle deeze Ganzen, dus verzameld, vertrokken te gelyk, en zouden, door ons niet ontrust geweest zynde, den vollen dag hebben afgewagt; vervolgens scheidden zy zich van elkander, en vloogen by benden heen, mogelyk in dezelfde orde, als zy 's avonds te vooren waren nedergestreeken.

† Petr. crescent, apud aldrov. Avi, Tom. III. p. 157.

[p. 524]

is, trekken zy witte hembden over hunne kleederen heen; op andere tyden omkleeden zy zich met takken en bladeren, zo dat zy een wandelend boschje vertoonen; ook doen zy wel een koehuid aan, en gaan voort als viervoetige Dieren over hun snaphaan gekromd; en dikwyls zyn die laagen niet genoegzaam, om de Ganzen, zelfs in den nagt, te naderen. Zy verhaalen, dat 'er altoos een Gans op schildwagt staat, met uitgestrekten hals en opgestooken hoofd, en die, op 't minste onraad, aan de geheele Bende, een teken geeft. Maar, dewyl de Ganzen niet schielyk opvliegen, en vooraf drie of vier stappen doen, onder het uitspreiden der vlerken, eer zy zich in de lugt verheffen, heeft de Jaager tyd om te schieten.

De Wilde Ganzen blyven den ganschen Winter in Frankryk niet over, of de Winter moet zeer zagt weezen: want, in strenge Winters, wanneer onze Rivieren en Poelen bevriezen, trekken zy hooger Zuidwaards op, van waar men eenige ziet wederkeeren, en, op 't einde van Maart, na 't Noorden trekken. Zy verschynen dus niet in heete en zelfs niet in de meest gemaatigde lugtstreeken, dan op den tyd des overtochts; wy weeten niet dat zy in Frankryk broeden; eenige doen zulks in Engeland, als mede in Silcsie en Bothnie^(*); anderen, in veel grooter getal, nestelen in Groot Poolen en Lithauwen^(†): eene veel grooter menigte vestigt zich hooger Noordwaards op^(‡), en zonder zich te onthouden op de kusten van Ysland^(§) en van Schotland, of zelfs langs de kust van Noorwegen^(**), gaan deeze Vogels in

(*) Belon en schwenckfeld.

(†) Hist. Nat. Polon. p. 270.

(‡) Aldrovandus, Tom. III. p. 155.

(§) De Wilde Ganzen komen alleen in den Voortyd op Ysland. Men weet niet of deeze Vogels daar broeden; men twyfelt 'er wel zeer aan: dewyl zy 'er zich niet onthouden, en hunne reis na 't Noorden voortzetten: 't is daar eigenlyk gesprooken een Trekvogel. Relation authentique de Island, tirée des Memoires de m. horrebow. Journal Etranger, Avril 1758.

(**) In Noorwegen zyn twee soorten van Wilde Ganzen: de Graauwen brengen den Zomer door in Nortland. De Noorwegers gelooven, dat ze des Winters in Frankryk zyn. Men weet 'er niet waar deeze Vogels broeden; nogthans heeft men opgemerkt, dat ze vermenigvuldigen op de kust van Riefilde, in Noorwegen. Hist. Nat. de Norwegen, par pontoppidan.

[p. 525]

groote benden tot aan Spitsbergen^(*), Groenland^(†) en Hudsonds - Baay, waar hun vet en drek den armen Inwoonderen te stade komt^(‡). 'Er zyn desgelyks ontelbaare Ganzen op de Meiren en Rivieren van Lapland^(§) zo wel als in de vlakten van Mangasca, langs de Jenisca^(**) in verscheide andere gedeelten van Siberie, tot aan Kamtschatka, waar zy in de maand May aankomen, en in November, naa gebroed te hebben, vertrekken. De Heer steller, de Ganzen voorby het Eiland Bering hebbende zien trekken, vliegende in den Herfst, Oost- en in 't Voorjaar Westwaards^(††), vermoedde, dat ze uit Amërica in Kamtschatka kwamen; vaster gaat het dat het grootste gedeelte deezer Vogelen, van het Noord-Oost van Asie zich begeeven na Zuidelyker streeken, als Persie^(‡‡), Indie^(§§) en Japan, waar men den over-

(*) Men vindt een groote Golf (ten Noordwesten van het Eiland Baëzen, tusschen Spitsbergen en Groenland) en midden in dezelve een Eiland, vol Ganzen en Ganzennesten. Heemskerk en barendsz. twyfelden niet, of deeze Ganzen waren dezelfde, als, in grooten getale, alle jaaren in de Nederlanden kwamen, bovenal op Wieringen in de Zuiderzee, in Noordholland en Friesland, zonder dat men tot nog toe had geweeten, waar zy broeden. Recueil des Voyages de la Compagnie des Indes. Amsterdam 1702. Tom. I. p. 35.

(†) De Wilde Graauwe Ganzen komen, met den aanvang des Zomers, in Groenland, om 'er eijeren te leggen, en de Jongen op te voeden. 't Is waarschynlyk dat ze van naastbygelegene kusten van America komen, en 's Winters derwaards wederkeeren. Crantz, dans l'Hist. Gen. des Voyages, Tom. XIX. p. 43.

(‡) Hist. Gen. des Voyages, p. 657. Ellis, Voyage a la Baie d'Hudson, Tom. II. p. 50. Voyage du Capitaine robert lade, Paris 1744. Tom. I. p. 358. Olaus magnus, Hist. Sept. Lib. XIX. Cap. 7. Ellis, Tom. II. p. 171

(§) Voyage en Lappenie, dans les Oeuvres de regnard, Tom. I. p. 180.

(**) Gmelin, Voyage en Siberie, Tom. I. p. 218.

(††) Hist. Gen. des Voyages, Tom. XIX. p. 272.

(‡‡) Voyage de chardin, Amst. 1711.

(§§) Voyage de mandeslo, Suite d'olearius, Tom. II. p. 234. Dampier, Nouveau Voyage autour de Monde, Tom. III. p. 30.

[p. 526]

tocht der Ganzen, even als in Europa, waarneemt: men verzekert zelfs, dat de veiligheid, welke men op Japan aan deeze Vogelen schenkt, hun de natuurlyke wantrouwigheid doet vergeeten^(*).

Een bewys, 't welk den Overtocht der Ganzen van America in Asie schynt te onderschraagen, is, dat dezelfde soort van Wilde Gans, die men in Europa en Asie ziet, zich ook vertoont te Louisiane^(†), te Canada^(‡), in Nieuw Spanje^(§), en op de Westkust van Noord-America. Wy weeten niet of die zelfde soort zich even zeer bevindt in de geheele uitgestrektheid van Zuid-America: alleen weeten wy, dat het Geslacht der Tamme Ganzen, uit Europa na Brasil overgevoerd, gezegd wordt een lekkerder vleesch gekreegen te hebben^(**), terwyl in tegendeel dat Geslacht verbasterd is op St. Domingo, waar de Ridder lefebvre deshayes verscheide waarneemingen gedaan heeft op den aart deezer Vogelen in den huislyken staat, en byzonder op de vreugdetekenen, die het Mannetje betoont by de opvoeding der Jongen^(††). - De Ridder deshayes heeft ons desge-

(*) Men onderscheidt op Japan twee soorten van Wilde Ganzen, die zich nooit met elkander vermengen: de eene is wit als sneeuw, met zeer zwarte tippen aan 't eind der Vleugelen; de andere aschgraauw: alle zyn ze zo gemeenzaam, dat ze gereedlyk het nadertreeden toelaaten. Schoon zy veel nadeels op de bouwlanden doen, is het op doodsstraffe verbooden dezelve te dooden, om het regt der geenen die zulks gekogt hebben, te handhaaven. De Boeren moeten hunne Landen met netten afzetten, om de vernielingen deezer Vogelen te voorkomen. Kaempfer, Tom. I. p. 112.

(†) Le page du pratz, Tom. II. p. 114.

(‡) Hist. Gen. des Voyages, Tom. XV. p. 227. De Huronnen noemen de Wilde Gans Rhonque. Voyage au pays des Hurons, par le p. sagard theodat, Recollet. Paris 1632.

(§) Fernandes, Hist. Av. Hisp. p. 34. Cap. XCVIII. Ze ook gemelli carreri, Tom. VI. p. 212.

(**) Hist. Gen. des Voyages, Tom. XIV. p. 305.

(††) Schoon de Gans zich driemaalen 's jaars laat plukken, is deeze Vogelsoort, in een lugtstreek, waar de gezondheid de gemaklykheid zelfs verbiedt op dons te slaapen, en fris stroo vordert, zo dierbaar niet, als elders; het Vleesch is op St. Domingo zo goed niet, als in Frankryk; nooit is het vet, altoos draadig; de Kalkoen wint het in alle opzigten. - Zo veel my voorstaat, hebben de Vogelbeschryvers niet gewaagd van de zonderlinge vreugdeblyken, welke het Mannetje, of de Gent, betoont als het de Jongen de eerste keer ziet eeten: dit Dier betuigt zyn genoegen, door den kop vol ernsthaftigheid op te steeken, en met de pooten te trappelen, als of hy danste. Deeze vreugdetekens zyn niet dubbelzinnig of twyfelagtig: dewyl zy alleen by die omstandigheid gezien, en bykans telkens herhaald worden, zo dikwyls de Jongen, in den eersten tyd, eeten krygen. De Gent laat zyn eigen eeten staan, om zich aan deeze vreugdvervoering over te geeven; die dans duurt zomtyds vry lang; wordt hy 'er in gestoord, hy hervat den dans weder met nog meer vuurs. M. Le Chevallier lefebvre deshayes.

[p. 527]

lyks onderrigt, dat men op St. Domingo een Trek - Gans ziet, die, even als de Europische, wat kleinder is, dan de Tamme. Dit schynt aan te wyzen, dat de reizende Ganzen zich zeer diep in de Zuidelyke Gewesten van de Nieuwe Wereld begeeven, even als op 't vaste land in de Oude, waar zy tot den verzengden Wereldriem zyn doorgedrongen^(*), ja zelfs dien geheel schynen doorgevloogen: want men vindt ze te Senegal^(†), te Congo^(‡), ja, aan de Kaap de Goede Hoop^(§), en misschien tot het vaste land in 't Zuiden: in de daad, wy merken die Ganzen, welke de Reizigers ontmoet hebben, in de Straat van Magellan, in Terre de Teu^(**) en in Nieuw

(*) Alle Lugtstreeken, schryft my de Heer baillon, voegen aan de Gans, even als aan den Eendvogel; zy trekken door de koudste Gewesten, en vertoonen zich onder de Verzengde Lugtstreek. Veele heb ik 'er gezien op St. Domingo, daar komende met den aanvang van den Regentyd; zy schynen geene merkbaare verandering te ondergaan, in zo tegenovergestelde Lugtstreeken.

(†) Voyages de lemaire, aux Isles de Canaries, Paris 1695. p. 117.

(‡) Mandeslo, Suite d'olearius.

(§) In 't Land by de Saldana Baay, zyn veel Ganzen. Voyage autour du Monde, par gemelli carreri. Paris 1719. Tom. I. p. 449. De Gestalte der Ganzen, die men aan de Kaap de Goede Hoop aantreft, is gelyk die der Tamme Ganzen in Europa: wat de kleur betreft, is 'er tusschen dezelve geen ander onderscheid, dan dat zy op den rug een donkere streep hebben, met groen gemengeld. Kolbe, Description du Cap. Tom. III. p. 144.

(**) Quiroga, dans l'Hist. Gen. des Voyages, Tom. XIV. p. 92. Collection d'hawkes, Tom. II. p. 31, 65. Second voyage de cook, Tom. IV. p. 20. 43. De Ganzen, de Eendvogels, de Pylstaarten en andere Vogels, waren in de Haven van Egmond, (op 51^o, Zuider Breedte, in zulk eene groote menigte, dat ons Scheepsvolk moede werd dezelve te eeten; 't was niet zeldzaam dat een Boot 'er zestig en meer Ganzen aanbragt, zonder dat men één schot gedaan had; men gebruikte alleen steenen, om ze dood te smyten. Voyage de Commodore byron, Tom. I. de la Collection d'hawkesworth, p. 65.

[p. 528]

Holland, enz.^(*) aan, als zeer zweemende op onze Ganzen: dewyl zy 'er geen anderen naam aan gegeeven hebben. Nogthans zyn 'er, behalven de Gemeene Ganzen, in de Landen, verscheide andere soorten.

(*) Onder de Watervogels, (op Nieuw Holland, in 't Zuider halfrond,) telt men Ganzen. Voyage de cook, Tom. IV. p. 63. Capitein cook deedt op Nieuw Zeeland een geschenk van Tamme Ganzen, in hoope, dat zy daar zouden vermenigvuldigen. Cook, Second Voyage, Tom. IV. p. 190.