Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1789

Zedelyke bedenkingen.

Wat wy ook bedoelen, of op het oog mogen hebben, ons eerste en voornaamste doel, en alle onze bedryven, behoort dit te wezen, dat men elkanderen zoekt voor uit te streven in goed te doen. - Elk moet daar in de eerste, de voornaamste, tragten te wezen. - Zonder anderen te benyden moet men yverig zyn om de eerste te worden. - De grootste sieraad, welke een mensch

[p. 452]

kan bezitten, is in deugden uit te munten, en wel in zulken, die der Maatschappy voordeel aanbrengen; - gemeenschappelyke deugden, welker weerkerige werking de steun is van een Gemenebest.

Een Nydigaard is als eene Grondelooze put, die nimmer gevuld kan worden. - Zyn hart is een hol, dat alles verzwelgen kan. - Zyn tong is als die van eenen vergiftigen adder, welke een ieder, die hem naby komt, doodlyk wond. - Zyne woorden zyn vergiftige pylen, afgeschoten op zynen Evenmensch; al, wien zy raken, ontvangt 'er onherstelbare wonden door. - Zyne rust, en zyn voornaamst geluk, is alleen gelegen in de moejelykheden en tegenspoeden van zynen Naasten; en gaat het anderen wel, dan heeft hy kwelling en verdriet. - Zyne ziel word gemest met afgunst, haat, kwaadaartigheid, afkeer en boosheid. - Nimmer is zyn boezem vervuld met die gloejende Liefde van welwillenheid en goedertierenheid, waar door men uit alle zyne kragten aan anderen zoekt wel te doen; en het geluk van zynen evenmensch poogt te bevorderen; - integendeel, zyn boezem is vol van veragting, die de beste daden in een hatelyk ligt zoekt te doen voorkomen. - Te onvreden op zynen Maker, verwekken alle deszelfs werken in hem ongenoegen, kwelling en verdriet. - Niets werkt de Algoedheid, dat niet door hem berispt word; alles mishaagt hem; en hy schynt razend, dat de Alregerende Voorzienigheid zich niet in alles alleenig schikt naar zyn wil en bedorven neigingen. - Valt deze Ondeugd in de Grooten der aarde, in Vorsten en Regeerders, dan worden zy de bloeddorstigste Tierannen, de wreedste Dwingelanden. - Zy worden Rovers en Moorders, Verwoesters van Landen en Volken. - Valt zy in de laagste classe der menschen, zy worden dieven en struikrovers, dien gemeenlyk Galg en Rad ten deel valt.

Het heeft juist zulk eene grote moeite niet in, om voor iemand, of voor eenige zaak, een verweerschrift op te stellen, schoon de perzoon of zaak, welke men verdedigt, in de daad slegt zy, - Men kan groot ongelyk hebben, en nogtans de zaken zo weten te bewimpelen, dat men het Gemeen misleide. Om niet misleid te worden, dient men van alle de omstandigheden, welke een Perzoon of Zaak vergezellen, juist en wel onderrigt te zyn, tot de allergeringste toe; want hoe veel hangt 'er niet af van dat geen, 't welk eene gebeurde zaak vergezelt? - Ik kan, om eenige zaak, of om iemand te verdedigen, waarheden voordragen, die, buiten hare omstandigheden beschouwd, lofwaardig zyn. Maar diezelfde zaak zal zich geheel anders, en in een zeer ongunstig licht vertoonen, wanneer zy, naar waarheid, met hare bykomende omstandigheden voorgedragen word; en 't zal dan duidelyk blyken, dat ze waarlyk kwaad is. Met waarheden te verzwygen, kan ik waarheden verhalen, die den schoonsten schyn van zuiverheid vertoonen; en die echter, in

[p. 453]

verband met andere waarheden beschouwd, door my opzettelyk niet aangeroerd, ontegenzeglyk van al de waereld te laken zyn.

Hoe vele kwade zaken worden 'er niet verdedigd, en hoe vele kwade verdedigers ziet men niet vaak by het gemeen op deze wyze zegevieren; terwyl zy, welke het regt aan hunne zyde hebben, verdrukt worden, en smaadheden lyden. - Men moet dikwils verbaasd staan, hoe onbeschaamd men het kwaad vaak verdedigen durft; en verlegen zyn, om te bepalen, wie onze verontwaardiging meer verdient, hy, die het kwaad pleegt, of hy, die den kwaaddoender styft, en zyne gepleegde euveldaden verdedigt.

Hoe wisselvallig zyn niet alle ondermaansche dingen! - Het aardryk is een toneel, eene vertoonplaats, waar op dagelyks gestadig duizend onderscheiden, en verschillende, rollen gespeeld worden. - Nu verschynt 'er een, aan wien een rol is uitgedeeld, welke hem de schoonste vertoning voor de aanschouwers doet maken; eene vertoning, die hem in luister doet uitblinken, en, by al de wereld, achting en aanzien verwekt. - Dan, zie daar, het gordyn valt; en alles verdwynt eensklaps uit het gezigt. - Na weinige oogenblikken verschynt die zelfde perzoon weêr op het toneel: - maar Hemel! welk een verbazend verschil! Is het dezelfde perzoon wel, die flus nog zo levend uitblonk, die zo schitterde in luister, en by de gehele wereld zo geacht was? Gewis het is dezelfde; hy, die zo kort nog geleden, de verwondering van allen was, is nu, op dit ogenblik, in verachting, en het voorwerp aller versmading. - Wederom anderen verschynen van allen luister ontbloot, of halen door een verkeerd gedrag zich den haat, en de versmading, van elk een op den hals. - Dan 'er doet zich zomtyds wel dra eene andere vertoning op; onverwagt verschynen zy in vollen luister, en hun word van al de wereld lof en eer toegezwaid. - Zo wisselziek is de wereld, en zo veranderlyk zyn de tonelen, die in dezelve gespeeld Worden. - Niet zeldzaam ziet men zich thans geacht en bemind van die genen, welke ons kort te voren veracht en versmaad hebben; en men kan, integendeel, in korten tyd, wederom de verachting en verontwaardiging worden van zulke, die ons kort geleden met de grootste eer en achting bejegenden. - Zommigen verschynen op het Toneel, en worden om zekere inzigten gehaat; terwyl anderen om dezelfde reden geacht worden; zonder dat eenig wangedrag, of verdiensten, by de eene zo wel als by de andere party, in aanmerking genomen worden. - Zulke verkeerdheden, zulke dwaasheden, der menschen hebben myne oogen menigvuldigmaal aanschouwd; en dagelyks heb ik de voorwerpen voor myn gezigt, die nu in de blakendste achting zyn, en dan weêr een ieders versmading worden. - Zo staat men ten doel aan den wispeltuurigen aan der menschen, die alle voorgaande verdiensten doorgaans ras vergeten.

[p. 454]

- Zo hebben myne oogen voorheen toegejuichten, met verguizinge, ten grave zien dalen; en wederom anderen met de hoogste eer naar 't graf zien dragen, die kort geleden de voorwerpen aller verachting geweest waren. - Alle zulke ydele dwaasheden hebben myne oogen herhaalde keren aanschouwd. - Wie is de gelukkige Man op aarde? Wat mensch verdient in den volsten nadruk dezen naam, in dit ondermaansche Gewest? Hy, die een vergenoegd gemoed bezit; die zich onderwerpt aan de Godlyke Voorzienigheid; die tegenspoed geduldig, en voorspoed zonder opgeblazenheid, kan verdragen. - Dan, hy is in den volsten nadruk gelukkig, die met de glorieryke hope zyn hart vervuld voelt in de vrolyke verwagting, dat hy eerlang, na dat de tyd zyner beproeving is afgelopen, in een binnen kort aanstaand tydperk zynes bestaans, zynen God volkomen zal kennen, vuurig beminnen, en zich zelven eindeloos, op eene volkome, zekere en zegepralende wyze, zonder eenige stooring, in de gewesten der Gelukzaligheid in Hem verblyden.

Het is allernoodzaaklykst, en in de zamenleving zeer heilzaam, dat wy altoos in ernstige overweging houden, hoe wy, als redelyke wezens, en nog veel meer als verlichte Kristenen, onder eene drieërlei zoort van verpligting liggen; namentlyk jegens onzen Maker, jegens onzen Evenmensch, en jegens ons zelven; waar omtrent ons byzondere pligten uit te oefenen zyn. Indien wy deze pligten altyd onder het oog houden, van welker kennis geen Kristen behoort onkundig te wezen, dan zullen wy den eernaam waardig zyn, die wy van onzen Grooten Meester ontlenen; en wy zullen te gelyk brave Burgers zyn; Beminnaars van Godsdienst, Vaderland en Vryheid.

Wy behooren altoos onder het oog te houden, dat ons eenmaal van al wat wij doen, al wat wy bedryven, al wat wy nalaten, al wat wy verzuimen, van alles, tot het allerminste toe, rekenschap afgevorderd zal worden; en wel door een Wezen, dat wy niet misleiden, niet bedriegen, kunnen; een Wezen, voor wiens oogen niets verborgen is; dat zelfs onze diepste gedagten doorgrond.

c.v.d.g.