Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1789

Zedelyke bedenkingen.

De eenvouwige Natuur is het minst verdorven; hoe nader men aan dezelve komt, des te volmaakter staat geniet men. - Bezit men minder van die dingen, welke eene dartele wellust voortteelen; men loopt ook minder gevaar van aangevallen te worden door de gevreesde gevolgen, welke uit een losbandig leven voortvloeijen. - Men bezit meer gezonde dagen, dan de wellustige en dartele Waereldling uuren; en word men al eens door Ziekten en ongemakken aangegrepen, de natuur, die bezorgde en goedhartige Moeder, zal al veelmalen veiliger helpen, dan de wydvermaarde Esculapen, die de Lyders meer naar de kunst leeren sterven, dan naar eenen goeden regel gezond en lang te leven.

Het Geld is de spil waar op alles draait, of anders het Hoofd-Rad, waar door alle de mindere raderen in beweging gebragt worden. Het Geld is het doel, waar naar de pogingen van alle menschen zich uitstrekken, het geen niets in zich zelven bezit, maar alles bezorgt wat men noodig heeft.

Al wat in het oog schittert is gewoon veel en verbazenden invloed te maken, op de harten en de gemoederen der menschen. - Het geen zich laag en nederig vertoont, word over het hoofd gezien, en maakt geenen indruk op den gemeenen man, die zich aan het uiterlyke, aan groote vertooningen, vergaapt. - Hier van daan dat het Gemeen zich aan de Grooten der aarde, de meeste Aanzienelyken, en die zich in de wereld met veel luister en pragt vertoonen; hier van daan, zeg ik, dat het Gemeen zich doorgaans aan dezulken vergaapt; wanende, dat men niet gelukkig kan zyn, of men moet tot die hoogte, tot dat aanzien, verheven worden. Het word, en dit alleen is 'er de oorzaak van, misleid, door den uitwendigen luister, welke hun in de oogen schittert, en het gezigt verblind. - Het blinkend Goud, de pragtige Klederen, Koetzen, Paarden, Buiten-plaatzen en een Stoet Lievery-bedienden, hebben zulk een onweêrstaanbaar vermogen op den grootsten hoop onder het Gemeen, dat ze tegen derzelver geweld niet bestand zyn. - Hier in tegen valt een nederig gewaad, een éénvouwig kleed niet eens onder de aandagt;

[p. 366]

en 't word van niemand hunner, als der opmerking ten eenemaal onwaardig, gade geslagen. - Dan daar het Gemeen zich vaak laat misleiden, word het in dit geval ook niet weinig bedrogen: want den meesten tyd word 'er geene geringe kwelling en hartzeer, met al die pragt en luister bedekt; terwyl het waar genoegen besloten word in een éénvouwig Kleed; en de nederigheid wezentlyk geluk aanbrengt. -

Het is eene zeer gelukkige noodzakelykheid, die den wyzen verpligt wel te doen: - want al wie zich hier door rekent van zyne vryheid beroofd te worden, die geeft doorslaande bewyzen, dat het hem aan wysheid en een goed hart ontbreekt. Men brengt den mensch onder geen juk van slaverny, wanneer men hem brengt onder eene zedelyke noodzakelykheid, onder eenen onvermydelyken pligt, om het goede te doen en het kwade na te laten. Indien dit een Juk zy, dan is het geen Juk van dienstbaarheid; deszelfs banden zyn geene banden van Slaverny. - Maar men haalt zich een Juk van dienstbaarheid op den hals, en laat zich in slaafsche banden knellen, als men zich ontrukt aan den band van verpligting; wanneer men in alle zyne bedryven willekeurig wil handelen; en als men zich, uit eene bedorven redenering omtrent de Vryheid, ketens voor den hals smeed, die wel dra lastig, ja ten eenemaal ondragelyk zullen worden. -

Het is eene heilzame wet voor den Staat, zeer voordeelig voor eene Maatschappy aan alle Gezindheden, niet verderfelyk voor den Staat, volkomen vryheid te verleenen, om God op hunne wyze te dienen. Het Juk van gewetensdwang is ondragelyk, en word doorgaans met geweld verbroken. -

Indien Zedelyk goed en kwaad alleen willekeurig waren, en niet op zekere en onwrikbare gronden rustten, dan waren 'er ook geene eeuwige waarheden, en alle gronden van zekerheid vervielen. - Het geen gisteren, als eene onwrikbare waarheid, vast en zeker was, kan heden niet valsch zyn; - en het geen gisteren Zedelyk kwaad was, kan heden geen Zedelyk goed zyn, en zal het ook in Eeuwigheid niet worden. - Indien het Zedelyk Goed en Kwaad alleen toevalligheden waren, en het Opperwezen alleen door het lot daar toe gekomen was, om onbepaald het een Goed, en het ander Kwaad, te noemen, dan hing alles aan een onzeker Misschien. - Wat heden Regtvaardig is, was misschien morgen de grootste onregtvaardigheid. - Wat heden regt is, zou misschien morgen het grootste onregt zyn. - Wat men heden billyk noemt, is misschien morgen de grootste onbillykheid. - Wat heden den hoogsten lof verdient, is misschien morgen de grootste veragting waardig. - Wat heden word geprezen, moet misschien morgen op het hoogst gelaakt en afgekeurd worden. - Alles is dan volstrekt onzeker; 'er zyn geene gronden van eenig vertrouwen, en daar is niets waaraan men een eenige zaak zedelyk toetzen kan.

c.v.d.g.