Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1789

Bedenkingen over de spaarzaamheid.

(Uit het Fransch.)

De Spaarzaamheid is eene min schitterende dan nutte Deugd. Dezelve brengt geene zeer verheevene denkbeelden mede, 't zy men dezelve uitoefene, 't zy men 'er over redenkavele. De eenige verdienste in dit geval is eenvoudige en gezonde inzigten te hebben.

Volgens de bepaaling der Gierigaarts, bestaat de Spaarzaam-

[p. 137]

heid in zo min mogelyk uit te geeven; doch by den verstandigen en wyzen is de Spaarzaamheid de kunst, om het meeste voordeel te trekken van de kosten, die men kan en moet doen.

De Spaarzaamheid, wel begreepen, is gelegen in bovenal niet aan Trotsheid, maar aan Welvoegelykheid het oor te leenen Trotsheid zoekt de hoogere Rangen te overtreffen; Welvoeglykheid doet ons vermyden uit onzen Rang te gaan, 't zy door ons boven denzelven te verheffen, 't zy door beneden denzelven te daalen.

Wie Spaarzaam wil weezen, en het niet weet te zyn, wykt 'er weinig min verre van af, dan die het geheel niet is. De afwyking ontstaat voornaamlyk uit het onvermogen, om aan steeds opkomende verbeeldingen wederstand te bieden. Onze verbeeldingen zyn altoos min beperkt dan de middelen, om aan dezelve voldoening te verschaffen. Men moet, derhalven, weeten te kiezen, over zyn genegenheden te redenkavelen, de een aan de andere te onderschikken, en dikwyls die genietingen, welke ons het sterkst aanlokken, te wederstaan Wie de kunst derft van zich op zyn tyd iets te ontzeggen, zal nooit orde in zyne zaaken hebben; ja, ik durf 'er by voegen, zal nimmer genieten.

In alle soorten van Uitgave mag men niet om het overtollige denken, dan naa het noodige bezorgd te hebben Wie zou niet lachen, als hy iemand Schilderyen, Tekeningen, Zeldzaamheden, en Kunststukken, zag koopen, terwyl hy zyn Huis en Landgoed liet vervallen.

Zeer te beklaagen zyn allen de zodanigen, die door Trotsheid, of zelfs door Involgbaarheid, zich verpligt agten, hun Huis met kostbaarder Huisraad te voorzien dan hunne middelen toelaaten. Gedrongen om berouw te hebben van hunne uitgaven, op het oogenblik dat zy dezelve doen, kunnen zy 'er het genot niet van hebben, 't welk anderen ten deele valt; zy voelen, te midden van hun uiterlyke overdaad, inwendig gebrek, 't welk hun veroordeelt. Hoe veel gelukkiger is de goede Huisvader, die, door de zeden der Voorouderen te volgen, de Middelen, van dezelve naagelaaten, bewaart, in een Huis, waar Eenvoudigheid, Orde, en Overvloed heerscht: waar de Bedienden wel gekleed zyn, en de jonge Kinderen de gezondheid zelve vertoonen; die in de Huiscieraaden de voeglykheid boven de grootsheid stelt, en het gemak boven de mode; en die, in zyn oud Zilverwerk, dikwerf aan zyne Gasten een maaltyd, die eer overvloedig dan uitgezogt is, opdischt.

Moniesquieu (want ik zoek de eenvoudigheid myns onderwerps op te luisteren, door den naam diens grooten Mans,) heeft opgemerkt, dat hy, die al zyn Inkomen verteert, zich bederft. - De reden hier voor zyn allerblykbaarst. - Hy vervalt in 't onvermogen, om tegen onvoorziene toevallen iets

[p. 138]

op te leggen. - De steeds toeneemende vermeerdering van den Prys der noodwendige Leevensmiddelen, veroorzaakt door het geduurig steeds vermeerderen der Geldspeelen, maakt hem van jaar tot jaar, met hetzelfde inkomen, armer; eene bedenking, hoogst noodig voor allen, die van een bepaalden Stuiver leeven. - Wie zyne Verteering beneden zyn Inkomen houdt, geeft zichzelven de middelen om milddaadig te weezen, en hy bespaart, in de uitgaven van zyn Huishouden, een onrust, zo moeilyk voor eene edele Ziel, als ondraagelyk voor onze Dienstboden. Hy moet veronderstellen, dat 'er wat te loor loope, en dit weeten te draagen. Wie zyne Huisvrouw en zyne Dienstboden al te nauw gade slaat, zal door beiden dubbel bedroogen worden.

In de Beroepen, waarin men zyne Middelen vermeerdert als in den Koophandel, laat de voorzigtigheid niet toe, dat een goed Huisvader veel verteert boven het inkomen, 't geen hy, naar alle waarschynlykheid, van zyne Middelen kan trekken. De Koophandel is blootgesteld aan omwentelingen. Niets is droeviger, niets vernederender, dan te kort te schieten, en met betaalen te moeten ophouden; dan te beginnen met overdaad, en te eindigen met schaarsheid; dan zyne Kinderen in Weelde op te voeden, en hun geen Huwelyksgoed te kunnen geeven

De Spaarzaamheid, die niets schynt te vorderen dan gezond Verstand en Voorzigtigheid, kan zo zeer de Deugd van edele Zielen worden, als de Gierigheid de Ondeugd van laage Zielen is. 't Is de Spaarzaamheid, die, onze behoeften beperkende, ons Maatigheid leert, en beter dan Rykdommen bevrydt voor de afhanglykheid van anderen. Gierige Menschen, wier Boedel in een verwarden staat is, zyn in staat om alles te doen, en alles te ondergaan, hun geweeten te verraaden, zo ten opzigte van Lands als van Burgerlyke zaaken. Onder hun vindt men Grofspeelders, Gunstbejaagers, die zich overgeeven om voldoening te schenken aan de driften der Grooten. Lieden, hals over hoofd in schulden gedompeld, zyn altoos onder de heffe der Volken geweest, en de voorsten om 't zelve aan te stooken.

De Kunstenaars, en in 't algemeen Lieden, met uitsteekende Gaven voorzien, houdt men voor de zodanigen, die niets van de Spaarzaamheid verstaan. Die koelzinnige bedaardheid, welke zich nederzet by kleinigheden, en 'er altoos op blyft staaroogen, kan niet woonen in die kloeke koppen, in die geesten, vol vuurs. Te deezer oorzaake ziet men de zodanigen nu ryk, dan arm; medelydend en edelmoedig, als zy geld hebben, en door de behoeften hunner Vrienden wel diep in 't hart getroffen; zy berekenen met eene wreede koelheid hunne eigene behoeften, voor het toekomende, niet. Zeer wyd verschillen zy van die Ryken, wier berekeningen nooit plaats voor medelyden met hunne Natuurgenooten open laaten. Deeze groote

[p. 139]

geesten gelyken niet weinig na eene soort van Menschen, die dikwyls een goed hart hebben, en aan welken het geld niets kost, noch in het winnen, noch in het uitgeeven. - Ondertusschen behoorden zy te bedenken, dat de paarzaamheid het middel is om zich in den Manlyken Ouderdom Onafhanglykheid, en, in den Ouderdom, rust te bezorgen. Twee zaaken van onschatbaare waardye, en na welke zy allen moeten streeven, die van eerlyke afkomst, maar met bepaalde middelen voorzien, zich door eerlyken arbeid een aangenaam leeven poogen te verschaffen.