Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1789

[p. 490]

Prysverhandelingen over de Zedelyke Opvoeding der Kinderen, uitgegeeven door de Maatschappy, Tot Nut van 't Algemeen. Te Amsteldam, by H. Keyzer, A. Fokke Simonsz. en C. de Vries, 1789. in 8vo.

Twee Eerwaardige Heeren, beide Leden der Maatschappye, hebben met eenen gelukkigen uitslag, na den Eerprys gedongen, opgehangen voor den besten Beantwoorder der gewigtige Vraage: Welke zyn de kragtigste drangredenen, om Ouders hunne duure verpligtingen op het hart te drukken, om hunne Kinderen, door eene verstandige en Godvrugtige opvoedinge tot nuttige Leden van den Burgerstaat, en eenmaal tot Burgers des Hemels, op te leiden? en welke zyn de beste middelen, die zy tot dat gewigtig einde hebben in 't werk te stellen? De Eerw. h.h. ten oever, Predikant te 's Hertogenbosch, streek den Gouden, - j. wigeri, A.L.M.Ph. Dr. en Predikant in de Beverwyk, den Zilveren, Eerpenning.

Beide deeze Antwoorden worden ons hier in een Bundel gegeeven, beide verdienen zy lof; en 't moet de meer gemeenzaame styl weezen, die het Antwoord van den Eerw. ten oever den voorrang heeft doen verwerven by de Beoordeelaars der Maatschappye, anderzins dunkt ons, dat de Verhandeling van den Eerw. wigeri, verre boven de andere, in zaakrykheid, schikking, en bondigheid uitmunt. Was dezelve meer met den saus van Gemeenzaamheid overgooten, de keurige lessen zouden een gevalliger ingang vinden; doch gemeenzaam te schryven, en buiten het laf platte, en talmagtige, te blyven, heeft veel werks in; men zou het bykans een gaave moge noemen.

Niets anders dan de Inleiding van het eerste Antwoord, en 't geen de Schryver der Verhandeling van zyn Bedoeling zegt, zullen wy onzen Leezeren voorleggen. De Eerw. ten oever vangt aan ‘Ouders! wie gy zyt, u raakt deeze Verhandeling, en wel eigenlyk en voornaamlyk u, Ouders, Vaders en Moeders, die braave, schoon onweetende, door behoefte of gebrek aan geleerdheid, in zo verre geringere Menschen zyt.

De Maatschappy naamlyk, die my bewoogen heeft om dit Boekje te maaken, en wel voor u, voor u alleen, te maaken; deze Maatschappy is een gezelschap van veele geleerde en aanzienlyke lieden, die zich ver-

[p. 491]

bonden hebben om ongeleerde en geringere Menschen te onderwyzen; zy hebben reeds verscheide Boekjens, behalven dit Boekjen, ten uwen nutte uitgegeven.

Zult gy de boekjens van die Menschen, welke u zo lief hebben, nu niet koopen en niet leezen? - O dat zoude immers niet goed zyn: want bedenkt eens, hoe zoudt gy het vinden, wanneer gy eens met u honderden toetradt om een ryk mensch of een geleerd man, eenen goeden raad te geeven, of voor een gevaar te waarschuwen, dat hy niet wist, als hy dan zeide; weg met uwen raad; ik heb uwen raad niet noodig, ik wil myn eigen zin doen?’

‘Wel, roept gy uit, als het iemand ware, daar ik liefde voor hadde, ik zoude in myne ziel bedroefd weezen; indien, by voorbeeld, die, of die Heer en Juffrouw, die ik voor zulke braave Menschen kenne, een bitter ongeluk krygen zouden, om dat zy naar eenen goeden raad niet wilden luisteren, wel, ik weet niet wat ik wel doen zoude, ik zou hen haast dwingen om myn raad te doen, ik zoude.... nu, nu, het is al genoeg, lieve Menschen! dit Boekjen, als het gedrukt wordt, is een raad van honderden geleerde en ryke Menschen, en zy raaden u over iets dat zy wel beter weeten dan gy. Zult gy nu ook naar hen niet hooren? O, dat zou die goede Menschen ook zo bedroeven, en gy, als gy niet na hen geluisterd hadde, en gy werd ook eens, juist om dat gy niet hadt willen luisteren, bedroefd en ongelukkig, wat zoudt gy dan van uzelven zeggen moeten?

Ik maake u oplettende zo ik denke, maar gy denkt nu ook al - wel waar over mag die raad wel loopen? - is 'er by die raad zo veel te winnen of te verliezen? en kan ik die raad wel doen? enz.

Wel, vrinden! gy leest op 't eerste Blaadjen, deze raad loopt over een goede Opvoeding van uwe Kinderen.

O zo! zegt gy mogelyk, nu dat is wel! maar om de waarheid te zeggen, dit behoeft my zo zeer niet geraaden te worden, dit weet ik reeds - een ander uit u kan zeggen, naar myn krank vermogen meen ik dus gedaan te hebben, zonder zulke Boekjens! - en het kan wel zyn, dat iemand zo verre komt van te zeggen, ja, ja! wy hebben daar zulke Boekjens niet toe noodig.

[p. 492]

Fi lieve Vrienden! ei zyt zo goed en leest eerst de Vraag nog eens over, die in dit kleine Boekjen behandeld word.

De Eerw. wigeri kortlyk aangetoond hebbende, dat het verre van onverschillig is, welke beginzelen den Kinderen door hunne opvoeding en Ouders worden ingeboezemd, geeft van de Verdeeling van zyn Stukje, en de wyze van Behandeling, dit verslag. ‘Zo ziet gy dan, waarde Leezer, dat het niet om 't even is hoe gy met uwe Kinderen te werk gaat; en indien gy eenig denkbeeld hebt van den invloed, welken kennis, deugd en goede zeden, op het geluk van persoonen en volkeren hebben, dan ziet gy immers ook dat het uw pligt is, indien gy Vader of Moeder zyt, of anders den post van Vader en Moeder bekleedt, de Kinderen, onder uw opzigt gesteld, door eene verstandige en godvrugtige opvoeding tot nuttige Leden van den Burgerstaat, en eenmaal tot Burgers des Hemels op te leiden. - - Welaan ik wil u hier toe tragten te hulpe te komen, door u de beste Middelen, welke gy tot dat gewigtig einde hebt in 't werk te stellen, aan te wyzen, en dewyl ik vreeze, dat gy dan uwen pligt in deezen moeilyk agten zult, en daar door wel ligt van de betragtinge van denzelven kond afgeschrikt worden, wil ik u daar naa toonen welke kragtige drangredenen 'er voor u zyn, om dezelve met moed en standvastigheid naar te komen, en u dezelve op 't hart te drukken. - Vooraf moet ik nogthans voorstellen; dewyl het voor my geheel onzeker is, in welke handen deeze myne Verhandeling zal vallen, dat ik mynen Leezer zal beschouwen als eenen gemeenen Burger of Landman, die ik geene lessen zal voorschryven, die niet dan in de opvoedinge van Kinderen van grooten, ryken of aanzienlyken, kunnen te passe komen, welke laatsten egter van alles, wat ik voor hebbe hier ter neder te stellen, althans van verre weg het grootste gedeelte, ook hun gebruik zullen kunnen maaken; voor Menschen, die nauwlyks van de redenlooze Dieren verschillen, dan daarin, dat hun Lichaam van eene andere gedaante is, en dat zy een voor Menschen verstaanbaar geluid kunnen geeven, is het nutteloos te schryven.

Ik zelfs ben een Vader van Kinderen, en gevoel meer dan ik kan uitspreeken, als ik deeze woorden lees of van den predikstoel hoore, gelyk zich een Vader ont-

[p. 493]

fermt over de Kinderen, alzoo ontfermt zich de Heere over die geenen, die hem vreezen, en zal eene Vrouwe haaren Zuigeling vergeeten, dat zy zich niet ontfermt over de vrugt haars buiks, en schoon deeze vergat, nogthans zal ik uwer niet vergeeten, dat ik my uwer niet ontfermen zoude. Ik kan dan geen norsch, geen gestreng, Zedemeester voor u zyn: laat vry een aangenaame glans, eene vergenoegde lach op uwe kaaken liggen, by de onschuldige vermaaken uwer Kinderen, gevoel vry een hartlyk medelyden met hunne rampen, en verschoon vry het te kort komende als hunne poogingen opregt zyn, maar dit zelfde gevoel doet my tevens begrypen, hoe smartlyk het voor uw Ouderlyk hart zou vallen, indien gy eenmaal uw lief kroost, door zyn eigen wangedrag, in weezenlyke elenden gestort zaagt, en u zelven de schuld van dit wangedrag wyten moest. Ziet gy, myn waarde Leezer! dit ook, gy kunt het my dan niet kwalyk neemen, dat ik u den weg aanwyze, om deeze smarte voor te komen.’