Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1789

Evangelische Leerredenen van J.A. Hermes, Predikant te Quedlinburg. Naar de tweede Uitgaave, uit het Hoogduitsch vertaald. Eerste en tweede Deel. Te Haarlem, bij A. Loosjes, 1789. Behalven het Voorwerk, 845 bladz. In gr. octavo.

Ene gemoedlyke en te gelyk verstandlyke voordragt, die, terwyl ze het verstand verlicht, tevens het gemoed inneemt en overhaelt, onderscheid deze Leerredenen, op ene aenpryzende manier, aen alle de zodanigen, die den Godsdienst, en als redelyk, en als opwekkend, beschouwen; uit welken hoofde zy bovenal een welgevallen hebben in zodanige Kerklyke Redevoeringen, waer in het onderrichtende en stichtende zich gevoelig verenigt. Gelyk zulks den schryftrant van den Eerwaerden Hermes gewoonlyk eigen is, zo ontdekt het zich ook alomme in deze Leerredenen; in welken zyn Eerwaerde, zynde naer de oude Luthersche gewoonte nog gebonden

[p. 353]

aen het op zyn tyd aflezen der bepaelde Euangelietexten, verscheiden onderwerpen behandelt, die hy, het zy regelrecht of van ter zyde, uit dezelven afleid. De twee thans afgegeven Deelen behelzen XXXIV Leerredenen, beginnende met het Euangelie op Nieuwjaarsdag, en doorloopende tot op dat van den zevenden Zondag, na de H. Drieëenheid. Ieder derzelven doet de Leeraer met oordeel strekken, ter ontvouwinge van een onderwerp, 't welk daedlyk betrachtend of daer toe ten sterkste aenleidelyk is; dat hy onderscheidenlyk verklaert en ernstig aendringt. Ene opgave van den inhoud zyner Leerreden over de geoorlofdheid der aardsche en gezellige vermaaken, by gelegenheid van 't Euangelische verhael, Joh. II. 1-11, nopens ene Bruiloft te Cana in Galilea, kan hier van een voorbeeld aen de hand geven.

By manier van aenleiding tot zyn bedoelde ontwerp, laet hy zich aenvanglyk kort uit, over de verschillende denk- en handelwyze veler Christenen, met opzicht tot het wraken of voorstaen van 't genot zulker geneugten; die daeromtrent dikwerf tot uitersten overslaen, en onder welken 'er ook gevonden worden, die, dit buitenspoorig voorstaende, een schandelyk misbruik van den opgenoemden Text maken. - Hieruit neemt zyn Eerwaerde aenleiding, ter gezetter overweginge van dit Stuk, vaststellende daerin te zullen toonen, dat 'er een middelweg zy, langs welken men de oogmerken van God zekerer vervullen kan. Ten dien einde zal hy eerst doen zien, dat ze in- en op zich zelfs geoorloofd zyn: maar dat 'er, ten tweeden, eene zekere voorzigtigheid en onthouding aan te wenden zij, wanneer dezelven niet onrechtmaatig zullen worden.

Wat het eerste betreft, de kennis die wy van God, als onzen Vader en Weldoener, hebben, leid ons reeds tot dat denkbeeld; en wy worden 'er in bevestigd, als wy nagaen, dat hy ons, by de hoogere geestkrachten, ook dierlyke driften en zinlyke aendoeningen verleend heeft; mitsgaders dat de Waereld, door zyne Wysheid en Goedheid, zodanig ingerigt is, dat zy van alle zyden ene menigte van voorwerpen aenbiede, welken geschikt zyn voor die aendoeningen. Dit toont ons genoegzaem Gods oogmerk; en daer wy niet twyfelen kunnen, of de goede God wil ons vergenoegen; ja, daer ieder nieuwe weldaed ons tot een vrolyk genot en dankbare vreugde aenspoort, is 't baerblyklyk, dat wy Gode niet ongeval-

[p. 354]

lig kunnen zyn, als wy 'er gebruik van maken; maer veel eer, in een zeker opzigt, ons ondankbaer jegens God gedragen, wanneer wy dat alles veronagtzamen; als wy ons, uit vooroordeel en eigenzinnigheid, alle die vermaken ontzeggen, ons in donkere zwaermoedigheid kleeden, en door klagen en zuchten God eeren willen. Even deze redeneering doet ons bezeffen, dat wy, niet alleen voor ons zelven in de stilte mogen vrolyk zyn, maer ook de gezellige vreugde mogen zoeken, en ons, ter vervrolykinge van ons zelven en den naasten, daer van bedienen; het welk, terwyl het ten volle overeenkomt met de liefde tot onzen evenmensch, ook ter meerdere voldoeninge onzer geneugten strekt; in zo verre elke vreugde beter smaakt, die met deelnemende vrienden in gemeenschap genooten word. - Zyn Eerwaerde breid deze denkbeelden beknoptlyk uit; en gaet daerop over tot het voorstellen van de regelen der voorzichtigheid, die een Christen, by het genot dezer vreugde, in agt heeft te nemen.

De algemene regel, ten dezen opzichte, is: Leert u in de vrolijkheid maatigen; wordt en blijft Meesters van uwe begeerten. En ter uitoefeninge hier van, heeft men de volgende byzondere regels te behartigen.

‘1. Zoekt het vergenoegen der zinnen zoo heftig niet, en gewent u zoo zeer daar aan niet, dat gij daardoor tot de hoogere vreugden van geest, tot het stille huislyk leeven, en tot een Christlijk verdraagen van lijden onbekwaam wordt.

2. Geeft u niet ten ontijde aan de vrolijkheid over, dat is, dan, wanneer gij gewigtiger pligten te vervullen hebt.

3. Blijft bij het genot der aardsche gezellige vreugden bestendig in zulke paalen van maatigheid, dat gij niet tot zondige buitenspoorigheden voortgesleept wordt. En hier toe eischt de voorzichtigheid vooraf, zo veel 't geschieden kan, bij voorraad wel te overleggen, welk soort van vermaaken ons schadelijk worden kan, en hoe wij deeze schade moeten afkeeren. Te gelijk doet het ons bezeffen, hoe zeer het onze plicht zij, ons enkel om diens wille meenig vermaak te ontzeggen, terwijl wij vooruit zien, dat wij geene kragten genoeg hebben, om de recht Christlijke maatiging, bij de te vreezene sterke aanprikkelingen tot buitenspoorigheid, te bewijzen.’ - Ieder dezer regelen ontvouwt de Leeraer, met een ernstigen aendrang van de leerzame behoedlessen, die dezelven aen de hand

[p. 355]

geven, en besluit dan voorts zyne Leereden in dezervoege.

‘Alle deeze betrachtingen, dierbaarste vrienden, kunnen u nu overtuigen, dat wel het zinlijke en gezellige genoegen in zich zelf niet onrechtmaatig zij, maar dat elk naauwgezet Christen de gegrondste reden hebbe, om het met veel behoedzaamheid te zoeken, en met even zoo groote maatiging te genieten. Mogt gij toch beide immer beter leeren! Hoe veel vrolijke stonden kondet gij meer hebben, wanneer gij elke rechtmaatige aanleiding tot vreugd wist te gebruiken, daarentegen meenige oogschijnlijke gelegenheid tot uitspatting in de vrolijkheid, te ontwijken! En hoe veel ligter zoudt gij dit in vervulling brengen, en te gelijk aan den anderen kant alle rampspoedige toevallen verdraagen, (welken gij buiten dien niet altoos ontgaan kunt,) wanneer de aardsche vreugde doorgaans niet het voornaamste doel uwer poogingen ware! o Leert toch bij tijds de verhevener vreugde van den Geest, van de deugd, en van een goed geweeten kennen en schatten. Handelt altoos met een reedlijk hart omtrent God, omtrent den naasten, en omtrent u zelfs. Geniet, met zulk eene gezindheid, de onschuldige vreugden van dit leeven voor u alleen, en in gemeenschap met anderen. Dankt uwen hoogsten Weldoener met vrolijke harten, voor iederen vrolijk uur, dat hij u vergunt. Maar vergeet nooit, dat 'er nog eene betere weereld is, in welke reiner duurzaamer vreugden op ons wachten, en dat wij ook tot dit oogmerk op aarde leeven, om ons tot het genot van dezelven voor te bereiden.’