Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1789

En deeze Huwelyken? zyn zekerlyk niet in den Hemel gestooten. Twee Deelen. Eene origineele Roman. Uit het Hoogduitsch. Met Plaaten. 's Gravenhage, by I. van Cleef, 1788. Behalven het Voorberigt, 598 bladz. in 8vo.

Eene betwiste Godgeleerde magtspreuk, tot een Tytel voor een Roman, klinkt zeker wat vreemd; en daar we, uit het Voorberigt, opmaaken, dat dezelve gegrond wordt op het denkbeeld van kwaade Huwelyken, doet dezelve in dit geval niets af: nademaal de voorstanders van een volstrekt over alles gaande besluit hier onder zo wel het kwaade als goede betrekken; even gelyk anderen het eerste zo wel als het laatste tot de beste Waereld brengen, of uit eene voorafvastgestelde overeenkomst der werkingen van Ziel en Lichaam afleiden. - Wat hier van ook zy, 't zyn leerstellige denkbeelden, welken niet te stade komen, als men van 's menschen werkzaamheid spreekt, en hen tegen verkeerde handelingen wil waarschouwen, 't geen het hoofdbedoelde van den Opsteller deezer Roman is. - Hy heeft naamlyk, naar luid van 't Voorberigt, opgemerkt, hoe de Huwelyken, in onze dagen, veeläl geen weezenlyke Huwelyken, of hartlyke Egtverbintenissen zyn; maar, zonder eenige aandoening van kuische min, alleen uit byinzigten, die zelfs wel eens met snoode oogmerken vergezeld zyn, aangegaan worden; 't welk uit eigen aart haatlyke gevolgen na zig sleepen, en veel verwarrings veroorzaaken

[p. 255]

moet. Zulks tegen te gaan, en 't zyne toe te brengen, om, zo veel mogelyk, die wanorde te helpen herstellen, beoogt hy door 't vervaardigen deezer Geschiedenisse, welke uit een zamenloop van verkeerd aangeleide Huwelyken bestaat; of ook de Leezer er door bewoogen mogte worden, om de waarschuwingen, die dezelve oplevert, ter harte te neemen.

Een Huwelyk, eenigermaate uit dwang, ten gevalle van Ouderen, aangegaan, met iemand dien men niet bemint, terwyl het hart geheelenal gehegt blyft aan den Minnaar, van welken men heeft moeten afzien; en waarin eerlang blykt, dat de ander het Huwelyk slegts heeft aangegaan, om dat hy haar, buiten het Huwelyk, volstrekt niet tot zynen wil kon krygen. - Een Huwelyk, uit bykomende inzigten geslooten met iemand, dien men wel uit eenige genegenheid verkiest, maar met een hart, dat nog steeds ingenomen is, met eenen Minnaar, dien men niet heeft kunnen verkrygen, welke Minnaar aan de eerste, Henriette, geheel verknogt, met de tweede Louisa vervolgens medelyden heeft; terwyl haar Egtgenoot met haar een verdrietlyk leeven leidt, en zy van alle weezenlyk genoegen beroofd is. - Een Huwlyk, door dien Minnaar, Ferdinand, aangegaan, om zig vroeger van Louisa geheel te ontdoen, met een Vrouwspersoon, die hy alleen op den voet van vriendschap neemt; en waaromtrent hy eerlang verstaat, dat de Heer Hasten, de Egtgenoot van zyne Henriette, haar wel eer geschonden heeft; dat zy, voorts in onkuischheid geleefd hebbende, zig ook eerlang met een haarer Boelen weder vermengde; 't welk dit Huwelyk, zonder wederzydsche genegenheid, met veel verdriets beleefd, voorts geheel verbitterde, en eene scheiding hoewel in stilte, en op eene voor haar gunstige wyze, ten gevolge had. - Een Huwelyk, berokkend door eene Dame van Plaizier, niet uit Egtlyke Min, maar ter voldoeninge haarer trotschheid. Zy had naamlyk een jong Heer, op haar verslingerd, zo ver weeten te beleezen, dat zy hem overhaalde, om met haar een geheim Huwelyk aan te gaan; 't welk geheim zou blyven, zo lang zyne Moeder leefde; maar, op haar dood, openlyk voor de Waereld verklaard zou worden. Zy nam, zins dien tyd, haare maatregels zo wel, en voerde dezelven met zo veel kragts uit, dat zy een gelukkig Huwelyk, het welk die Heer anders vervolgens zou hebben kunnen aangaan, volstrekt dwarsboomde en verydelde; 't welk den dood zyner Moeder te wege bragt Het haatlyke gedrag dier trotsche verbitterde zyn hart dermate tegen haar, dat hy, schoon hy zyn Huwelyk met haar niet brake, egter zodanige schikkingen maakte, dat hy haar, met een aanzienlyk inkomen begiftigd, voorts van hem verwyderd hield. - Hierby komt nog de geschiedenis van Marianne, welke eenigermaate met de voorgaanden zaamgevlogten is, en die ons den laatsten stap

[p. 256]

van den bovengenoemden Hasten vermeldt; als welke Marianne, tot een gewenscht Huwelyk geschikt, listig vervoerd had, en zig geheel van haar Meester zogt te maaken; dat nogtans gelukkig door haaren Broeder afgekeerd werdt; by welke gelegenheid Ferdinand, ter zyner eigene verdeediginge, Hasten een kogel door den kop joeg, waarmede hy de zamenleeving van dit Ondier verloste.

Deeze zyn de hoofdtrekken der voorgedraagen geschiedenissen, welke uit eene gansche menigte van byzondere voorvallen bestaat, waarin eene groote verscheidenheid van characters werkzaam is, die eene reeks van leerzaame opmerkingen aan de hand geeven. Inzonderheid strekken ze, om te doen gade slaan, de kragt van gevestigde neigingen en sterke hartstogten, mitsgaders de wankelbaarheid der ernstigste voorneemens, om daar tegen bestendig op zyne hoede te zyn. Ze ontvouwen ons de snoodheid der aanslagen van wellustelingen, in de eene en andere Sexe. En bovenal boezemen ze ons in, de verkeerdheid van 't aangaan, en 't bevorderen van Huwelyken, zonder eene waare hartsvereeniging; 't welk ook zo lynregt aanloopt, tegen de oude gevestigde Huwelyks-instelling, dat zodanige Egtverbintenissen eigenlyk den naam van Huwelyken niet kunnen draagen, maar slegts aan te merken zyn, als Burgerlyke verbintenissen, die, alleen door eene Burgerlyke plegtigheid, den schyn van een Huwelyk, maar in der daad niets gemeens hebben met den aart van een weezenlyk Huwelyk, dat, om zo te spreeken, twee menschen tot één maakt. Wanneer men 't onderwerp van die zyde beschouwt, zou men, Godgeleerde twiststellingen daar laatende, met nadruk kunnen zeggen; zulke Huwelyken zyn niet in den Hemel geslooten, nademaal zodanige Egtverbintenissen in den Hemel niet voor Huwelyken erkend worden. En dit beäntwoordt volkomen aan het getuigenis van den geweezen zwerver in het Ryk der Geesten, den by veelen beroemden Swedenborg, als welke ons onderricht, dat, in het Ryk der Geesten, geene Egtgenooten, hier door den dood gescheiden, weder vereenigd worden, dan alleen dezulken, die in dit leeven, niet uit eenige byinzigten, maar uit eene zuivere hartsvereeniging, in den Egt verbonden geweest zyn, en dus een weezenlyk Huwelyk aangegaan gehad hebben. - Wy laaten dit voor rekening van Swedenborg; maar het is eene onbetwistbaare waarheid; alle andere Egtverbintenissen mogen Burgerlyk gewettigd zyn, maar ze verdienen den geheiligden naam van Huwelyk niet.