Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1789

Verhandelingen, uitgegeeven door de Hollandsche Maatschappye der Weetenschappen, te Haarlem. XXV Deel. Te Haarlem, by J. van Walré, 1788. Behalven het Voorwerk, 498 bladz. in groot octavo.

In dit Deel ontmoeten we, by den aenvang, eene met de Gouden Medaille bekroonde Verhandeling van Dr. Veirac, over de Borstwaterzugt. Verder een insgelyks vereerd Antwoord van den nu overleeden Heer Abt Frisi, op eene vraeg der Maetschappye, ter verklaeringe van de ongelykheden der Satelliten van Jupiter. Wyders eene Verhandeling van den Heer J. van Breda, (dien mede de Gouden Medaille is toegeweezen,) over den best geschiktsten toestel, om op de zekerste en gemaklykste wy-

[p. 142]

ze de Electriciteit van den Dampkring te kunnen beproeven; en hier door wel byzonder de Natuurlyke Historie des Dampkrings van ons Vaderland verder te volmaeken. Hierby komt laetstlyk nog een Geschrift van den Heer J.A. de Luc, ingeleverd als een Antwoord op de vraeg der Maetschappy: ‘Wat moet men denken van de trapswyze opklimminge, welke veele, zoo Oude als hedendaagsche. Wysgeeren, hebben gesteld plaats te hebben, tusschen de Natuurlyke Wezens; en tot welk eene zekerheid kunnen wy geraaken, omtrent het daadlyke bestaan van die Opklimminge, en van de orde, welke de Natuur daarin volgt?’ De Maetschappy, dit Geschrift overwoogen hebbende, heeft geoordeeld, het zelve niet wel te kunnen aenmerken, als een Antwoord op de voorgestelde Vraeg: dan daer het egter verscheiden zeer goede zaeken behelsde, heeft men, met toestemming van opgemelden de Luc, (wien men ook, ten bewyze van agting, de Zilveren Medaille geschonken heeft,) goedgevonden, het zelve, zo als het oorspronglijk in de Fransche Tael geschreeven is, als eene Verhandeling plaets te geeven.

By het inzien van dit Deel trok onze opmerkzaemheid, boven al, terstond tot zig de opgemelde Verhandeling aen 't hoofd geplaetst, betreffende de Borstwaterzucht; te meer, daer dezelve, zo ten aenzien der oorzaeken en geneezing, als met betrekking tot de kentekenen, volgens het eenpaerige getuigenis der beroemdste Geneesheeren, eene der moeilykste en dubbelzinnigste ziekten zy. 't Is uit dien hoofde niet oneigen, dat de Maetschappy het wel der moeite waerdig geoordeeld hebbe, deswegens eene Prysvraege aen te kondigen; en ze had daer toe, mag men wel zeggen, te dringender redenen, als men nagaet, dat de Waterzucht in 't algemeen, en dus de Borstwaterzucht in 't byzonder, met het grootste regt, onder de Morbi Endemici of Landziekten van ons Gewest te tellen zy. Oordeelende dat de Maetschappy, met de opgave van dit Voorstel, niet zo zeer bedoelde te verneemen, wat in de Schriften van vroegere Geneesheeren, omtrent dit onderwerp, is te boek gesteld, als wel om den eenen en anderen onzer tegenwoordige ervaeren Geneesheeren uit te lokken, tot het ontvouwen van dat geene, wat laetere waerneemingen, wat eigen ondervinding en overdenking, hieromtrent nader geleerd hebben; zo zyn wy, zedert de aenkondiging, dat

[p. 143]

de Verhandeling van den beroemden Veirac, over dit onderwerp, door de geleerde Maetschappy, met den Eerprys bekroond was geworden, zeer verlangend na derzelver openbaere afgifte geweest. Met geen minder greetigheid hebben wy dezelve, toen zy ons in handen kwam, geleezen, in de vaste verwachting, om daerin meerder lichts ten aenzien van de kentekenen, en meerder zekerheids ten opzichte van de geneezing, deezer Ziekte te vinden. - De geleerde Schryver heeft, na aenleiding van de voorgestelde Vraeg, zyne Verhandeling in vyf Hoofdstukken verdeelt; waervan in het eerste de oorzaeken der Borstwaterzucht onderzocht, in het tweede derzelver kentekenen opgespeurd, in het derde de wyze van voorbehoeding aangeweezen, in het vierde de middelen ter geneezing, en in het vyfde, die ter verzachting deezer Ziekte, wanneer zy onherstelbaer is, voorgedraegen worden.

In het behandelen deezer onderwerpen heeft de Heer Veirac met de beste Schryvers geraedpleegt, en hunne gedachten en waerneemingen, op eene zeer gepaste wyze, in deeze Verhandeling medegedeelt. - Of echter de Schryver de kennis der Borstwaterzucht wezenlyk vermeerderd, en de dubbelzinnigheid der kentekenen weggenoomen hebbe? Of hy de moeijelykheid haerer geneezing gemakkelyker gemaakt hebbe? Met één woord, of de Heer Veirac, in zyne Verhandeling nopens de Borstwaterzucht, iets anders hebbe medegedeeld, als het geen reeds door de beste Schryvers is te boek gesteld, - en ieder kundig en opmerkzaem Geneesheer genoegzaem bekend zy? zyn Vraegen, die wy zwarigheid zouden maeken, van stellig te beantwoorden, en dus liever aen het oordeel van den kundigen leezer overlaeten. Wat de oorzaeken deezer Ziekte betreft, men vind 'er, in deeze Verhandeling, eene vry groote lyst van; doch zy zyn zo algemeen, dat zy, zeer gemakkelyk, op andere Ziekten in de verschillende hemelstreeken kunnen toegepast worden: ten ware men de liefhebberyen van schaetsryden en harddraveryen wilde uitzonderen; welke nogthans ook in andere Landen plaets hebben. - De groote vraeg in deezen blyft, onzes bedunkens, nog altoos onbeantwoord: namenlyk, waerom behoort de Borstwaterzucht tot de Endemische Ziekten van ons Land?

De dubbelzinnigheid der kentekenen deezer Ziekte,

[p. 144]

meent de Heer Veirac inzonderheid weggenoomen te hebben door de volgende tweeledige opmerkingen. Zie §. 4. p. 102. ‘De Lyder, dien men van deeze Ziekte verdacht houdt, wordt geplaatst met de kruin des Hoofds voor over na beneden op een beddekussen, met de kin naar de borst, de kniën zo na mogelyk by den buik, en de billen bovenwaards. Hoe laager het bovenste gedeelte des ligchaams, in de gedaante van een hellend vlak, gericht is, hoe beter men slaagt. De Lyder klaagt vry spoedig over eene borreling, welke hy verneemt even boven het sleutelbeen, binnenwaards van die holte der borst, waarin het water wordt opgehoopt; wanneer ook eene moeijelyke drukking, daar ter plaats, door den Lyder ontdekt wordt. Indien de Zieke zich vervolgends langzaam in eene zittende houding begeeft, terwyl men de toppen der vingeren van de eene hand onder het kraakbeenig gedeelte der bovenste valsche ribben sterk binnenwaards en na boven drukt, terwyl de vuist der andere hand sterk tegen den rug, tusschen den rand des darmbeens, en de benedenste valsche Ribben, insgelyks bovenwaards wordt geperst, dan verneemt men eene zekere ongewoone lekking, en doffe borreling, welke duidelyker is te bespeuren, dan te beschryven. Hoe minder de darmen gevuld zyn, hoe meerder staat men op dit kenmerk kan maaken. Op deeze waarneeming voorspelde ik meer dan eens eene Waterzucht in de borst, en de uitkomst bevestigde myne voorspelling.’ - Op deeze Waerneeming, als behelzende kentekenen eener Borstwaterzucht, zoude mogelyk veel aen te merken zyn: vooral ten aenzien van de wyze van proefneeming; - dan, dit laeten wy voor rekening van den Schryver. Ondertusschen komt het ons voor, dat tot het doen van deeze waerneeming zulk een fyn geneeskundig gevoel vereischt wordt, dat slechts weinige onder de Geneesheeren, welken de natuur met zulk een fyn gevoel bedeeld heeft, zich in staet zullen bevinden, van deeze Waerneeming gebruik te kunnen maeken. Bovendien veronderstelt men by deeze proefneeming reeds eene aenmerkelyke hoeveelheid van water in de borst; dus is de Ziekte reeds tot eenen aenmerkelyken graed geklommen, en ze kan bygevolg niet meer als eene beginnende Borstwaterzucht aengemerkt worden. Het geen de Heer Veirac wyders §. 9. p. 106. als een kenmerk der Borstwa-

[p. 145]

terzucht opgeeft, te weeten, het verminderen van het Vetvlies op de vooreinden der vingeren, wordt, na onze ondervinding, ook in andere Ziekten waergenomen; en bovendien is het geen bestendig kenteken der Borstwaterzucht; gemerkt de ondervinding leert, dat dit kenteken niet zelden in een gevorderden staet deezer Ziekte afweezig is; gelyk wy thans daervan in onze Practyk nog een voorbeeld hebben.

Het is ondertusschen verre van ons, door deeze onze opmerking, de weezenlyke waerdye dier Verhandeling te willen verminderen: wy bedoelen daermede niets anders, dan den oordeelkundigen Leezer in overweeging te geeven, hoe veel 'er nog aen de kennis en geneezing deezer zo hardnekkige Ziekte ontbreekt; en hoe zeer het de plicht is van den practischen Geneesheer, om, door eene oplettende behandeling, deeze Ziekte in haeren waeren aert meer en meer te leeren kennen.