Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1789

Proeve over de Herzenen en Zenuwen, en eenige derzelver Ziekten; waar agter honderd en vyftig Genees- en Heelkundige Waarneemingen: door Jacob van der Haar. Te Amsterdam, by J. Yntema, 1788. Behalven de Opdragt, Voorredens, enz. 268 bladz. in gr. 8vo.

De Heer van der haar, die zyn ongemeen werkzaam en nuttig leeven byna geheel besteed heeft in de beoefening der Genees- en Heelkunde, wiens verdiensten, als Schryver, zo algemeen erkend en gewaardeerd zyn, en die, grys in de Kunst geworden zynde, nog onvermoeid werkzaam is, om zyne Kunstgenooten door zyne Schriften te onderwyzen, - deelt ons in dit Werkje eenige

[p. 98]

Proeven en Waarneemingen, over de Herzenen en Zenuwen, mede; die, schoon zy over de natuur en werkingen wel niet dat licht, naar ons inzien, verspreiden, 't welk de lofwaardige Schryver zig daarvan belooft, nogthans zeer vernuftige gedagten behelzen, en by den denkenden Leezer stoffe tot verdere overweegingen kunnen verschaffen. Zie hier een korte schets van het voorgestelde gevoelen:

‘De Herzenen bestaan uit een kaasachtig slym of geleiaartig weezen, 't welk stremmende eene afscheiding van weyvocht in de holligheden der Herzenen voortbrengt. - Daar zyn verscheiden Waarneemingen, welke aantoonen, dat dit geleiaartig weezen der Herzenen, zo wel als haare vliezen, genoegzaam, zo niet geheel, ongevoelig zy; doch deeze zelfstandigheid wordt gevoelig, wanneer het in een eenigzins vast merg, of donsaartig weezen, overgaat, uit welk het verlengde merg, het ruggemerg, en alle de zenuwen, zo van die der zinnen als der beweeging, voortkomen, en het zelfde mergachtig weezen deelachtig worden. Ruggemerg en Zenuwen zyn vaten, door de Herzenvliezen gemaakt, doch niet hol, of bestaande uit fyne hairbuisjes, om fyne geesten te roeren, maar als opgevuld met een fyn donsaartig weezen, van het verlengde merg oorspronglyk, en geschikt, om zig met het slym of gelei der Herzenen na alle de deelen des lichaams te verspreiden. De voortstuwing van dit Herzenslym in het verlengde Merg, Herzenmerg en Zenuwen, geschiedt door de ademhaaling; en wel uit hoofde van de zagte beweeging, welke de ademhaaling in de Herzenen, en mogelyk ook in het Ruggemerg, veroorzaakt. Het genoemde Herzenslym dient byzonder tot voeding en bescherming van het teder en gevoelig donsaartig weezen, als ook tot voeding van die deelen, door welke zig de Zenuwen verspreiden, terwyl het donsaartig weezen zelve voor gevoel en beweeging bestemd is. De ongesteldheden en ziekten der Zenuwen hangen af van de ontaarting van dit slymvocht, 't welk het donsaartig weezen tegennatuurlyk prikkelt: gelyk zulks door voorbeelden aangetoond wordt.’

Dit is kort het gevoelen van onzen Schryver, nopens de natuur der Herzenen en Zenuwen. - Achter dit Voorstel vindt men eene Verzameling van honderd en vyftig Genees- en Heelkundige Waarneemingen, van verschillenden inhoud, en waarvan veelen, ten getale van 30, de

[p. 99]

zo weinig gekende als algemeene Klierziekte ten onderwerp hebben, en waaromtrent de ervaaren en oordeelkundige Schryver zeer veel bybrengt, 't welk de aandacht en overweeging der Genees- en Heelkundigen dubbel waardig is.

De Tytel pronkt met een welgelykend Portrait van den Autheur.