Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1789

Redevoering uitgesproken voor de Maatschappij, tot bevoordering van Kennis en Godsdienstigheid, onder den gemeenen Man, binnen Londen, door J. Newton, Predikant aldaar. - Gedachten over den Afrikaanschen Slaavenhandel, door denzelven. - Bericht aangaande dien Slaavenhandel, door A. Falconbridge, onlangs Heelmeester op de Afrikaansche Vaart. Alles uit het Engelsch vertaald. door M. van Werkhoven. Te Amsterdam, bij M. de Bruijn, 1788. Behalven het Voorbericht, 175 bladz. in gr. octavo.

In deze Redenvoering, die ter aenleiding heeft Salomo's Spreuk, H. XI:30. Wie zielen vangt is wys, stelt de Eerwaerde Newton zich voor, in de eerste plaets, te toonen, ‘dat de voornaamste, algemeen toegestemde, kenmerken van wijsheid plaats vinden, in de gezindheid en het gedrag van eenen Evangelijdienaar, die behoorelijk geschikt is om zielen te vangen: dat ze althans eenen hebbelijken en heerschenden invloed behooren te hebben, op de ontwerpen en de practijk van een open-

[p. 96]

baar Leeraar, zal hij, in zijnen dienst, getrouw en nuttig zijn.’ - Dit is, in zo verre zyne aenspraek inzonderheid gericht is tot ene vergadering van Leeraren, zyn hoofdbedoelde; dan nadien ook anderen deze zamenkomst bywoonen, zo wend hy zich, in de tweede plaets, ook tot gemene Christenen, en poogt hen indachtig te maken, dat zy ‘een gemeen belang, met de Dienaars van het Evangelij, in deeze zaak hebben;’ brengende hun tevens onder 't oog, ‘de voordeelen en gunstige gelegenheden, welken zij hebben, om zich wijs te betoonen, door hunne poogingen met die der Leeraaren te vereenigen, ter bevoorderinge van het groote oogmerk om zielen te vangen.’ - Zyn Eerwaerde behandelt dit onderwerp, in beiderleie opzichten, naer zyne gewoone denkwyze en prediktrant, zeer stichtelyk, en by uitstek wel geschikt naer den aert der Vergaderinge, welke betrekking heeft tot ene loflyke Maetschappy in Londen, die grootlyks bedoelt, de verwaerloosde opvoeding der jeugd, de onkunde, en het daeruit voortvloeiende zedenbederf onder den geringeren stand van menschen tegen te gaen. Een doelwit, dat zeker aenmoediging verdient, en wel ter navolginge aengeprezen mag worden; waer toe ook de Nederduitsche uitgave dezer Redenvoeringe hier te Lande enigzins kan strekken.

By deze Leerreden heeft men gevoegd twee Stukjes, over den Afrikaenschen Slavenhandel, welks afschaffing thans in Engeland een onderwerp van ernstige overweging is, ter welker gelegenheid vele Geschriften, voor en tegen dezen handel, aldaer het licht zien. Dit heeft waerschynlyk aenleiding gegeven, om de gedachten van den Eerwaerden Newton deswegens, te gelyk met zyne Redenvoering, gemeen te maken: en 'er tevens by te voegen het bericht van den Heer Falconbridge; die in latere dagen dezen handel bygewoond, en ene uitvoeriger ondervinding hiervan gehad heeft. Beide deze Schryvers komen ten volle daerin overeen, dat die soort van Zeetochten, met de gevolgen daervan, veel nadeeliger en doodlyker is voor het Zeevarende Volk, en dus veel meer tot verzwakking en vermindering der Zeelieden strekt, dan enige andere Vaert. En dat daerenboven de manier van handelen, en de wyze van 't verkrygen der Slaven, mitsgaders van derzelver behandeling, zo geduurende de Reis, als by het verkoopen in de West-Indiën,

[p. 97]

met zo vele onmenschlykheden gepaerd gaet, dat men 'er niet dan met de hoogste afschuwelykheid aen kunne denken, daer men in dit alles de balddadigheid en wreedheid als ten hoogsten trap ziet stygen. Men heeft dit verslag, gelyk in deze Stukjes getuigd wordt, niet aen te merken als vergrootende of verzwarende berichten, maer als zulken, op welken men zich volkomen kan verlaten: en de Eerwaerde Newton, die, in zyn onbezonnen jeugd, voor ongeveer dertig à veertig jaren, dezen handel heeft helpen dryven, voegt 'er, ten besluite, het volgende by:

‘Ik heb, daar te boven, geschreeven, zonder eenig aanzoek daar toe, en eeniglijk uit de overtuiging, dat het aandeel, welk ik eertijds in den Handel gehad hebbe, mij in gemoede verpligt, om thands, daar dit Stuk waarschijnelijk een onderwerp van de overweegingen des Parlements zal worden, over het zelve zoo veel licht te verspreiden, als mij moogelijk is. - Niemand kan 'er minder belang bij hebben, dan ik thans heb, buiten de gevoelens van menschlievendheid, en mijne zugt voor de eer en het welzijn van mijn Land. - Schoon ik niet gaarn aan één eenig mensch ongenoegen geef, moet ik echter, in zulk eene zaak, niet schroomen, veelen te mishaagen, door de waarheid te zeggen - indien 'er in de daad veelen kunnen zijn, op wier geest het eigenbelang zulk een vermogen oeffent, dat het hen, in weerwil van het gezond verstand, en van alle gevoelens van menschlijkheid, doet pleiten, voor eenen handel, zoo godloos, zoo wreed, zoo vol van onderdrukking, en zoo verderflijk, als de Afrikaansche Slaavenhandel is!’