Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1789

Jesus Menschenkennis, of Overdenkingen over de gelykenissen van onzen Heiland, door J.L. Ewald, Generaal-Superintendent en Predikant te Detwold. Uit het Hoogduitsch. Te Utrecht, by de Wed. S. de Waal en Zoon, 1788. Behalven het Voorwerk, 512 bladz. in gr. octavo.

By den aenvang van dit Geschrift verklaert ons de Eerwaerde Ewald de natuur en het eigenaertige der gelykenissen van Jezus, mitsgaders de redenen, waerom Jezus in gelykenissen sprak; en hier op gaet hy de voornaemste gelykenissen van onzen Hemelschen Leeraer op ene recht leerzame en stichtende wyze na. - Zyne ontvouwing der voorstellingen is gemeenlyk beknopt en zaeklyk, doormengd met zedelyke overdenkingen, grootlyks slaende op de bedoelde leeringen; en daeraen hecht hy dan nadere overdenkingen, betreklyk tot het menschlyke gedrag, door alle tyden, ook in den tegenwoordigen dag. 'Er straelt in 's Mans manier van voordragt zo veel oordeelkunde en menschenkennis, met een ernstigen aendrang ter gehoorzamer betrachtinge der Euangelieleere, door, dat deze zyn arbeid, met het hoogste regt, als zeer nuttig aengeprezen mag worden. - Men leest, veelal, de gelykenissen te oppervlakkig, en voornaemlyk met opzicht tot de omstandigheden, in welken Jezus dezelven sprak; zonder 'er behoorlyk agt op te geven, dat ze algemene waerheden behelzen, die in de natuur der zaken gegrond zyn, door alle tyden plaets hebben, en dus ook op velerleie wyzen, tot onderscheiden omstandigheden, in welken wy ons bevinden, op ons byzonder gedrag en verplichting overgebragt kunnen en behooren te worden. Ter afwendinge van dit gebrek, en ter bevorderinge van het rechte gebruik, strekken deze Overdenkingen by uitstek ter handleidinge, als waerin de Eerwaerde Ewald ons zulks op het nadruklykst onder 't oog brengt. Men oor-

[p. 91]

deele hier over eenigermate uit eene zyner bedenkingen, naer aenleiding der gelykenisse van 't verschillende gedrag van twee Zoonen, omtrent het gebod hunnes Vaders, overgebragt op dat der Phariseen, in tegenstelling van dat der hoeren en tollenaers, by de prediking van Joannes den Dooper, aengetekend Lucas XXI:28-32. - Het beschouwen dezer gelykenisse doet hem, in de eerste plaetse, gadeslaen, hoe baerblyklyk eene waerheid het zy, dat niet de eerste Zoon, die veel beloofde en niets hield, maer de laetste, die niets beloofde en veel hield, des Vaders wil gedaen had. Geen Vader, geen Heer toch zal dien voor gehoorzaem houden, die zyne bevelen belooft te houden, en ze niet houd; en niemand zal hem voor ongehoorzaem houden, die toch op het laetste doet het geen de Heer zeide. Met dit alles schynen echter vele menschen in den Godsdienst anders te denken, en zulks doet zyn Eerwaerden, met opzicht tot dit gedrag, overeenkomstig met dat van den eersten Zoon, de volgende opmerking voordragen:

‘Geene waarheid kan klaarer zyn, dan deeze bovengemelde waarheid is. En evenwel zou - het geene in het geheele leven klaar is, in Godsdienstzaaken niet klaar zyn. Daar geen mensch, geen aardsch heer hier mede te vrede zou zyn, in zyn kind en onderdaan, daar zou God, de hoogste Vader, de hoogste Heer, mede te vrede zyn. De menschen handelden toen, en handelen nog heden, dikwils zo, als of men God met belooven te vrede stellen, en daar mede God gehoorzaamen kan; als of het beter was, wanneer 'er fraai gesproken en niets gedaan, dan wanneer 'er in 't eerst slegt gesproken, en op het laatst toch gehoorzaamd word. - Verbeelden wy ons de Farizeen, die zo veel baden, en zich waschten en offerden - wat beloofden zy al niet! Elke wassching was een denkbeeld en belofte, dat zy reiniging nodig hadden, en reiniging zoeken wilden: maar aan de reiniging van het hart dachten zy niet. Elke offerande was een beeld en belofte, dat men zonde gedaan had, en leedwezen over zyne zonde voelde; maar het kwam hun geheel niet in den zin, dat zy nu waarlyk leedwezen voelen moesten, en dat de zonde geboet moest worden. Hunne gebeden spraken van nederigheid, en hun hart bleef vol hoogmoed; zy spraken van liefde tot God, en deeden hun best niet, om 'er een vonksken van te hebben. Hunne gebeden spraken van de toekomende wereld;

[p. 92]

en daarmede geloofden zy alles gedaan te hebben, wat men voor de toekomende wereld nodig had. - Onophoudelyk en op alle mooglyke wyze zeiden zy: ‘ô God, ik zal doen het geen gy zegt,’ en deeden het niet, en het kwam niet in den zin, dat zy 't doen moesten.

Doch wy willen ons niet vryspreken en hen oordeelen. Daar is niet weinig van hunnen Zuurdeessem ook in ons. Ook wy belooven zo veel; het is ons tot eene gewoonte geworden, Heere, Heere te zeggen, gelooven en gehoorzaamheid te belooven - en wy meenen dikwils dat het hier mede afgedaan is, dat zeggen en belooven de plaats van gehoorzaamen vervullen kan. Wanneer 'er van den wil van God gesproken, gepredikt word, wy erkennen het, wy houden het voor recht en goed, wy pryzen het zelfs - en doen als of goedkeuren en pryzen genoeg was. Veelen onzer bidden alle dagen in het Onze Vader: ‘Uw wille geschiede,’ en zy verroeren geen vinger, om Gods wil te doen. Zo veelen bidden: ‘Vergeef ons onze schulden, gelyk ook wy vergeven onzen schuldenaaren;’ en dikwils komt hun niet in den zin, dat zy ook werklyk vergeven moeten. Zy bidden: ‘Leid ons niet in verzoeking,’ en zy gaan heel blymoedig de verzoeking te gemoet. Men gaat aan 's Heeren Avondmaal, en belyd hier openlyk, zyn Leerling te zyn, en men denkt 'er niet aan, dat men nu ook als een Leerling van jesus christus leven moet. - Zo veelen onder ons meenen, als zy aan 't Avondmaal en in 't geheel gehoorzaamheid beloofden, dat was genoeg.

Het zou naauwlyks te begrypen zyn, hoe de mensch tot zo iet vervallen kon, indien men de bronnen niet wist, daar dit uit ontstaat! O! die ligtvaardigheid, omtrent het geen ons het gewigtigste, het ernstigste behoorde te zyn; dat verkleefd zyn aan de aarde, dat gantsche leven voor de aarde, die zelfsvoldoening, wanneer men slegts menigmaal, alleen het een of ander, dat spoedig en ligt te doen is, voor god en christus doet; deeze zyn de oorzaaken, waarom de mensch gelooft, dat hy anders nergens gelooft: dat belofte van gehoorzaamheid de plaats van gehoorzaamheid kan vervullen; dat God met enkele woorden te vrede zal zyn. Daarby zyn 'er ook zo veele verkeerde begrippen van den Godsdienst, die deeze ligtzinnigheid, by den mensch ten minsten,

[p. 93]

helpen ontschuldigen. Men zegt: Geloof alleen maakt zalig; en men bedenkt niet, dat 'er geen echt geloof zonder gehoorzaamheid zyn kan. Men verlaat zich daar op, dat men, van tyd tot tyd, om de vergeving zyner zonden bid; en men heeft vergeeten, dat God alleen op een hartelyk berouw de zonden vergeven wil. Men verlaat zich op de verdienste en genade van christus, of wend voor, dat men 'er zich op verlaat; en men wil opzetlyk dat geen weder doen, het welk den Heer den dood aangebragt heeft. - Men spreekt veel van de zwakheid der menschlyke natuur, die immers Gode niet kan gehoorzaamen, en men wil niets beproeven, niet het overige der krachten inspannen, om ten minste te doen wat men kan. De mensch is als een stout kind, dat voor den vader iet haalen zal, en niet van zyne plaats gaat, en dan nog gestadig zegt: dat kan ik niet doen. O! mogten wy het van jesus hooren, en jesus gelooven; het komt niet op belofte, maar op de daad aan. ‘En schoon Hemel en Aarde voorbygaat,’ - deeze waarheid zal blyven; en schoon wy duizend uitvlugten hadden - ‘naar deeze waarheid zullen wy geoordeeld worden.’