Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1789

[p. 29]

Merkwaardige levensgeschiedenis van Fredrik, Vrijheer van der Trenck, beschreven door hemzelven. Naar de nieuwe vermeerderde en verbeterde uitgave, die te Berlin met Privilegie van den Koning gedrukt is, uit het Hoogduitsch vertaald, en door eenige Aantekeningen opgehelderd. Met Plaaten. Tweede Deel. Te Amsterdam, bij M. de Bruijn, 1788. In gr. octavo, 276 bladz.

By 't afloopen van 't voorige Deel, zagen we den Vryheer van der Trenck gevanglyk na Maagdenburg gevoerd, en des vangt dit tweede aan, met eene beschryving van die Maagdenburger gevangenis, en zyn wedervaaren in dezelve; welk berigt eene reeks van rampen en te leurstellingen behelst, doormengd met veelerleie ontmoetingen en bedryven, waarin 's Mans voorheen gemelde character bestendig blyft doorstraalen. 'Er verliepen negen jaaren en ruim vyf maanden, eer hy geslaakt werd; en de Graaf von Schlieben, die des Konings bevel van ontslag aankondigde, had order, om hem, by nagt, in een overdekten wagen, over Dresden na Praag te begeleiden, en niet toe te laaten, dat hy op de reize met iemand sprake. Hier gekomen zynde, was hy nu in volkomen vryheid, doch het duurde niet lange. 'Er kwam, na eenige dagen, eene estafette van Weenen, en hy werd, onder een goed escorte, van Praag, als een arrestant, na Weenen gezonden. De Administrateurs zyner goederen hadden hem dit ongeval bewerkt: zy hadden hem aan 't Weener-Hof beschreeven als gevaarlyk dolzinnig; en hun doelwit was, hem, onder voorwendzel van onzinnigheid, in de vesting Gräz te doen opsluiten; en hem, als dan, geduurende zyn gansche leven, onder curatele te houden. Edoch dit mislukte hun; dan desniettegenstaande slaagde de Vryheer van der Trenck voorts niet, in zyne wettige praetensie op de voorvaderlyke Trencksche goederen, en verdere aanmerkelyke sommen gelds, die hem regtmaatig toekwamen. Van de onregtvaardige behandelingen, hem hier omtrent, gelyk ook ten opzigte van andere omstandigheden, hem aangedaan, die hem veel verdriets baarden, en dikwerf op zeer groote kosten jaagden, geeft hy in het verdere verhaal een uitvoerig verslag. Dit, gepaard met zyne ongeschiktheid voor het Hofleeven, deed hem wel dra van Weenen vertrekken; hy begaf zig, by eene voorkomende gelegen-

[p. 30]

heid, na Aken, maar een opontbod deed hem weder ten Hove verschynen. Haare Keizerlyke Majesteit sloeg hem een welbemiddeld Huwelyk voor, dat hy van de hand wees, 't welk haar verbitterde: hy keerde voorts weder na Aken, daar hy, geduurende zyn voorige verblyf, reeds eene beminlyke Dame ontdekt had, met welke hy ook vervolgens in den Egt vereenigd werd. Wyders behelst dit leevensverhaal, loopende, na het voltrekken van zyn Huwelyk in 't jaar 1766, tot op het jaar 1786, eene ontvouwing van verscheiden aanmerkelyke voorvallen, in welke hy en als Staatkundige en als Schryver veeler Papieren van verschillende soort deelde; mitsgaders gansch wederregtlyke regtsplegingen, welke hem zyne baatzugtige vyanden, tot groote schade van zyne bezittingen, berokkenden, waar op wy, zonder zeer uitvoerig te worden, niet staan kunnen blyven. Men ziet, in 't geheele beloop der zaaken, duidelyk, dat zyn character, eene, niet altoos beredeneerde, maar wel eens onbezonnen involging zyner geestgesteltenis, hem veele onheilen gebrouwen heeft, die hy, omzigtiger geweest zynde, zou hebben kunnen ontgaan; vooral, gelyk hy zelf erkent, ‘indien hij zich minder gemengd hadt, in zaken, die hem niet direct aangingen; indien hij meer voor zijne eigene rust gezorgd, en zich met de zaken van vreemden nimmer bemoeid hadt.’ Dit kan anderen tot een leerzaam voorbeeld strekken, hoedanig een gebruik men, ook in veele andere opzigten, van deeze Leevensbeschryving kan maaken, 't welk de Heer van der Trenck met vreugde te gemoet ziet, wanneer hy zig over zyn gehouden gedrag in afgegeven Schriften aldus uitlaat.

‘Ik vervulde in alle voorvallen den plicht van een mensch en burger; dikwijls was ik te goed en te mild, misschien ook te trotsch, te eigenzinnig, en te onbuigzaam. - Konde ik in onze waereld nimmer in dien kring komen, waarin ik eigenlijk behoorde, om den Staat door mijne werkzaamheid te dienen, indien men mij hadt willen gebruiken: ik heb misschien dit daar aan te wijten, dat ik den regten weg gemist heb, langs welken men tot dit oogmerk geraakt: en in het zestigste jaar van mijn leven is het te laat om nieuwe ontwerpen te maaken. Ik erken mijne feilen, zonder dezelve uit schaamte te verbloemen; ik maak 'er mij zelfs ene eer van, openlijk te zeggen, dat ik ook mensch was, hoewel een mensch van het edelste zoort.

[p. 31]

Vreugde zal mijne ziel nog verkwikken, wanneer mijn voorbeeld en onderwijs weetgierige jongelingen, die mijne Schrivten lezen, wijzer en deugdzamer, en bij gevolg gelukkiger maken.

Vreugde zal nog mijn grijs hoofd verjongen, wanneer daardoor onervarene grijzaards beter leren denken, edeler handelen, en gerust sterven.

Vreugde zal ik nog gevoelen, wanneer, door mijne opwekking, boosaartige menschen goede burgers van den Staat, luiaarts arbeidzaam, onwetenden geleerd, slaven vrijdenkers, en bijgelovige dwepers echte Christenen worden.’

Zyn Ed. schreef dit, en 't overige zedelyke slot van zyn Boek, toen hy een gunstig vooruitzigt had van zyne gelukkige staatsverwisseling, waar van ons nog met een kort woord eenige melding staat te maaken. Hy onthield zig, zedert het jaar 1780, meerendeels in zyne Heerlykheid Zwerbach, op zyn Landgoed, in den omtrek van Molck in Oostenryk, daar hy zyn nooddruft in den Landbouw zogt, waarin hy gansch niet gunstig slaagde; zo dat hy met zyne vrouw en acht kinderen een arm en kommerlyk leeven moeste leiden. Midlerwyl stierf de groote fredrik, en zyn Opvolger, de tegenwoordig regeerende Monarch van Pruissen, zond hem wel dra een cabinetspas, om veilig na Berlin te reizen, werwaards hy dan ook den 10 December 1786 vertrok, na afscheid van zyne vrouw en kinderen genomen te hebben, in de hoope van tot hun voordeel te zullen reizen. Een volgend derde Deel zal 'er ons een nader verslag van geeven; ‘intusschen sluit ik, (zegt hy,) met eene vleiende hoop, en de beste uitzichten voor het toekomende, dit Deel met deze regelen:

Dat de waereld ons verdoem'!

Zouden wij haar lofspraak bed'len?
Deugd alleen kan ons vered'len,

En ons hart is onze roem.

Die, door dwaazen waan verblind,

Niets van ware grootheid weten,
Laffe vleiers Helden heten,

Hebben nooit een' trenck bemind.

Die zich aan hun smaad niet stoot,

Hunne laagheid kan belachen,
Nooit om hunne gunst wil prachen,

Is in 't oog van wijzen groot.