Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1786

Werkundige gissingen van den heer Benjamin Franklin. L.L.D. F.R.S. &c. &c. &c.

(Ontleend uit de Memoires, of the Litterary and Philosophical Society, of Manchester. Vol. II.)

‘De Gissingen van een Man als franklin verdienen zelfs onze aandagt, en wy twyfelen niet, of eene korte Opgave van eene en andere, het Weer betreffende, zullen onzen Leezer gevallen.

In de hoogste streeken van den Dampkring, over alle Landen, is 't altoos Winter, naardemaal in 't midden van den Zomer op de Aarde, het Ys, in de gedaante van Hagel, uit de hooge lugtgewesten nederdaalt. - De Hagelsteenen verkrygen hunne verbaazende grootte allengskens onder het nederdaalen, door zich te hegten aan de wateragtige dampen, door welke zy been gaan, en ze doen bevriezen. - In den Zomer zal veel van 't geen Regen is, wanneer het op het Aardryk komt, in den aanvang van het nederdaalen, sneeuw geweest zyn, ontdooid in het nederdaalen, door het laager warne gedeelte des Dampkrings. - Het oorspronglyk deeltje, 't welk het middelpunt uitmaakt van een aanstaanden Hagelsteen, moet zeer koud weezen: dewyl het in staat is, zulk eene menigte van Damp te doen bevriezen, dat het een stuk van zes of acht oncen zwaar uitmaakt. - In den Zomer, wanneer de grond, door de Zonnestraalen, tot eenige diepte verwarmd is, zal de Regen, in de Aarde ingedronken, een gedeelte van die Hette nog dieper den grond inbrengen, ja misschien tot dertig voeten diepte. - De Sneeuw, die in den beginne des Winters valt, blyft zelden langen tyd liggen, smeltende door deeze Hette: de Winden zyn, ingevolge hier van, minder koud dan byaldien de Sneeuw was blyven liggen: dit vertraagt de snerpende koude van den Winter,

[p. 599]

welke eerst recht begint naa den Winter Zonnestand. Van hier het Engelsche spreekwoord.

As the day lengthens, the cold strengthens^(*)

Van hier is het dat de lang aauhoudende Nevel, die, in den Jaare MDCCLXXXIII over geheel Europa, en een groot gedeelte van Noord America, hing, het uitwerkzel der Zonne in het verwarmen des Aardryks zeer verminderd hebbende, 's Aardryks opperkorst vroegtydig bevroor; de eerst gevallen Sneeuw bleef lang liggen, nieuwe Sneeuwbuijen vermeerderden dezelve, en de Winter was zeer streng. - Uit welk een oorsprong die zeldzaame en langduurige Nevel voortkwam, 't zy uit de verteering van eenige dier Vuurklooten, welke men zomtyds ziet dat ontsteeken in het gaan door onzen Dampkring, 't zy uit de gronte hoeveelheid van Rook, voortkomende uit den Berg Hecla op Ysland, en uit een anderen brandenden Berg, naby dat Eiland uit Zee opryzende, weeten wy niet: doch het is der naavorschinge wel waardig of andere Harde Winters, in de Geschiedenis vermeld, niet voorgegaan worden door dergelyke Nevels.^†

(*) Dit spreekwoord hebben wy desgelyks, althans in Noord-Holland zegt men:

Als de dagen langen, zal de koude strangen.

† Wy hebben in het Mengelwerk onzer Algem. Vaderl. Letteroeff. VI D. bl. 252, eenige Tydperken vermeld, waar in men de Zon heeft zien verdonkeren, door Nevels en gelyksoortige Verschynzelen, volgens de opgave van den beroemden toaldo, Hoogleeraar te Padua. Wy wenschten dat dezelve volkomen was, en verder liep; doch zo als dezelve is, kan zy eenigzius ter handleiding in dit naavorschend onderzock dienen.