Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1786

[p. 213]

Zedelyke bedenkingen.

Wat zal het een mensch baten vele uiterlyke hoedanigheden te bezitten, vele vermogens te hebben, en tot alles, waar hy zich op toelegt, geschikt en bekwaam te wezen? wat baat het hem zo vele schoone gaven te bezitten, wanneer hy 'er geen, of een slegt, gebruik van maakt! Wat zullen zy baten aan een mensch, die een kwaad, een ondeugend, hart bezit?

Het is eene ongeoorlofde, eene buitensporige magt, het is de Dwingelandy alleen, die een mensch buiten en boven het bedwang der wetten voert: dan het is ook de Dwingelandy, die iemand ieder ogenblik aan het gevaar van een uiterst verderf blootstelt.

Wanneer de Zeden van een Land bedorven zyn, en men de Inwooners van zulk een Land als gunstelingen des Hemels wil aanmerken; wanneer men de bedorvenheid der Zeden van dag tot dag ziet toenemen, en bykans algemeen worden; dan is, of deszelfs ondergang, of ten minsten eene zware straf ter tugtiging, voor de deur, - dan is het Oorlogs Zwaard met de gedugtste straf in Gods hand; dewyl de mensch tegens zyns gelyken het onbarmhartigst, en ongehoord wreed is. - Wanneer een Land dan het gewigt van den toorn des Allerhoogsten gevoelen zal, is de grootste straf, die van den Hemel kan afdalen, dat de Raadslagen der Overheid door oneenigheden gedwarsboomd worden; dat 'er een geest van tweedragt en besluiteloosheid heersche; en, eindelyk, dat de beste en heilzaamte genomen besluiten, door partyzugt, worden omver gestooten.

Het gebeurt niet zelden, dat de veel praters de minste weters zyn. Men ziet al veel, dat het zich verkeerd toedraagt in de meeste Gezelschappen; die zwygen moesten, hoort men onophoudelyk praten; en die praten moesten, en wel kunnen praten, doen geen mond op.

Men kan onmogelyk in alle gevallen altoos even bedaard wezen; dikwils hangt dit van eene meerdere of mindere gunstige gesteldheid van den mensch af; dan de bedaardste menschen voeren de beste en gelukkigste daden uit.

Hy die geheel zonder Godsdienst leven wil, en met de geheiligste dingen spot, die kan ook van de zamenleving nut noch voordeel trekken: het is een gedrocht. van 't welk een iegelyk schade te wagten heeft; en dat deswegens van ieder geschuuwd moet worden.

Al wat ons dierbaar, al wat by ons op eenen onschatbren prys moet staan, is, bovenal, de Godsdienst en het Vaderland. - Zy, die den Godsdienst versmaden, en hun Land on-

[p. 214]

trouw, - zyn Verraders van hun Vaderland, en Verachters van den Godsdienst; 't zyn Snoodaarts, waar van God en Menschen een walg hebben; - te snood, voorwaar, om van de aarde gedragen, om van het licht der Zon bestraald, om onder eene Maatschappy van redelyke Wezens geduld te worden! - Snoodaards, die, zo ze al de tydelyke Wraak des Waereldlyken Richters ontgaan, nochtans, de gedugte Wraak des Hemels, die des te gedugter is hoe langzamer zy komt, gewisselyk niet ontwyken zullen.

Voor men eene onderneming uitvoert, dient men dezelve eerst van alle kanten onderzogt, en doorkeken, te hebben; want zo dra als de gelegenheid daar toe voorby is, en men zyn voorgenomen besluit heest uitgevoerd, dan schieten alle menschelyke vermogens gemeenlyk oneindig te kort, om het gedaane te herdoen; en 'er is geen magt, om zulks te kunnen uitvoeren. - De Hoogste Magt zou dan tegenstrydigheden moeten bewerken. Eene zaak kan niet te gelyk zyn en niet zyn; - te gelyk gebeuren en niet gebeuren.

Uit hoe kleine en geringe beginzelen ziet men niet zelden groote gevolgen geboren worden; gebeurtenissen, die de weereld doen verbaasd staan; dikwils bejammerenswaardig in hunne uiteinden. Men zou 'er een gansch register van voorbeelden van kunnen optellen. - Dan hoe veel te meer behooren zaken van gewigt, met de grootste omzigtigheid overwogen, en met de naukeurigste oplettenheid nagegaan te worden, eer men tot dezelve besluit, of daar in verandering tragt te brengen. - Het verzuimen hier van, veroorzaakt zeer veel ongelegenheden en verwarring.

De groote Konstantyn had eene Wet bepaald, tegen alle Regtsgeleerden, en tegen de zulken, die de zaken van anderen ter hand hadden, en in orde moesten brengen; Boelredders en Rentmeesters. - Volgens deze Wet werden zy, als zy hunne clienten uitzogen, of te lang draalden, om de zaken, die zy waarnamen, in orde te brengen, of af te doen, om zich zelven langs dien weg te verryken, en de goederen van hunnen naasten in te slokken; volgens die Wet, zeg ik, wierden alle zulke pesten der Maatschappy, verdervers van hunnen evenmensch,^(*) voor altoos van alle eerlyk beroep uitgeslooten. Dan ik geef in bedenking: of zulk eene Wet, mits ze gestreng wierd uitgevoerd, in ons Land ook geen vrugt zou doen; en by ons veel nut en voordeel aanbrengen?

Wanneer men veranderingen ergens in maken wil, en oude gewoonten en gebruiken afschaffen, dan behoort men, alvorens ten allerklaarsien overtuigd te wezen, dat 'er, in die gebruiken en gewoonten, zo vele gebreken zyn ingeslopen, dat 'er volstrekt eene hervorming vereischt worde. - Dan dit alleen is geenszins voldoende. - Men dient daar en boven nog

(*) Le beau Geschied: van den Onderg. des R. en O. Keizerr.

[p. 215]

verzekerd te wezen, dat de nieuwigheid, die men wil invoeren, aan minder gebreken onderhevig is dan het oude.

Het gebeurt niet zelden, dat de oprechtheid door Snoodaards verkloekt word. - Verdervers smeden vaak de listigste aanslagen; en dewyl een snoodaard zich den meesten tyd van het momaangezigt van veinzery bedient, ontduikt hy wel eens het gezigt van het allersnelzienst oog, - ondertusschen, het heilzaamste voorwendende, is men stout genoeg, het algemeen belang aan zyne byzondere oogmerken op te offeren. - Wee een Land, waar vele van zulke pesten gevonden worden! - Jammerlyk is het 'er meê gesteld, zo zy over de braven zegevieren. - Dan 'er is een Rechtvaardig Richter in den Hemel! Deze heeft menigmalen die snoode Raadslagen tot zotheid gemaakt, en de rechtvaardige zaak eindelyk doen zegevieren.

Men ziet niet zelden, dat snoode aanslagen ontdekt worden, om dat zy veelal te ontydig begonnen, en met al te groote drift voortgezet worden. - Met veel list, worden zy vaak gesmeed, om de poogingen der welmeenenden te verydelen; - dan veeltyds ontwikkelen zy zich te schielyk; en hier door krygt men gelegenheid, om tot in het hart dier snoode aanleggers door te zien. Duizende gevallen bevestigen deeze waarheid. - Duizende voorvallen, dagelyks onder ons gebeurd, stellen dit gezegde boven het bereik van tegenspraak.

c.v.d.g.