Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1786

De goedheid deloond, of de braave soldaat.

(Eene waare Fransche Geschiedenis.)

Een Fransch Soldaat, verlof gekreegen hebbende om zyne Vrienden te gaan bezoeken, wandelde in 't vallen van den avond, met zyn knapzak op den rug: ryk was hy in moed en krygsmans eer; doch schaars zeer schaars van geld, voorzien: desniettegenstaande zong hy de bekende Liedjes om den tyd te korten, met eene vrolykheid, die, in behoeftige omstandigheden, het byzonder voorregt is zyner lugthartige Landgenooten.

[p. 39]

In deezen vrolyken luim ontmoette hy een Geestlyken, dien hy welhaast giste de Vicaris te weezen van eenig Dorp, en hem toescheen een goed Man te zyn. Hy hadt het niet mis; deeze Geestlyke droeg de gulhartigheid op zyn Gelaad, de tolk van zyn braaf en edelmoedig Hart; de eerlyke Krygsman sprak hem onbeteuterd aan. Het onderhoud, (want het ontbreekt twee Franschen nooit aan stoffe,) liep eerst over den Krygsdienst. De goede Vicaris schiep genoegen in de vuurigheid en gehegtheid aan den Koning, doorstraalende in alle gesprekken en gebaaren des ouden Soldaats. - Toen zy op 't punt waren om te scheiden, zeide de Soldaat: ‘Hoe gelukkig is uw Eerwaarde! Gy schynt niet dorstig te vallen, terwyl ik....Ik...half van dorst versmagt. Ik heb deezen dag zo veele mylen gegaan.’ - Indien, antwoordde de Vicaris, gy uwen weg door myn Dorp neemt, zal ik u eenige verfrissing schenken; ik heb goeden wyn, hier ter slinkerhand, agter dit geboomte, is myne kleine Pastory. - ‘Ik bedank u, myn Heer! voor uwe beleefdheid: ik moet juist den anderen weg op; en zo schielyk mogelyk myne reis vervorderen; nogthans wil ik niet ontkennen, dat een teug wyns my zeer zou verkwikken. En waarom zou ik het my schaamen dit te bekennen? Gy komt my voor, een braaf Geestlyke te weezen; onze bezolding is zeer gering. Ach! met uw verlof, één Schelling zou my zo ryk maaken als cresus.’

De Vicaris lachte, en stak hem een Schelling in de hand, zeggende: Daar, braave Knaap! ik geef 't u met vermaak, drink 'er voor op myne gezondheid. - ‘De Hemel zegene uw Eerwaarde! - Op 't woord van een Grenadier, gy bezit de edelmoedigheid van een Koning. Vaarwel, myn Heer! goeden nacht, duizendmaal dank.’ - Zy scheidden, en de dankbaare Soldaat herhaalde steeds by zich zelven: ‘Welk een goed Geestlyke! Welk een goed Geestlyke!’

Uit dit voorval schiep de Vicaris, op zyne beurt, een allerzuiverst genoegen. Hy bewonderde de openhartigheid van den Soldaat, en de blykbaare gevoeligheid van diens hart; schielyk besloot hy zich tot hem te vervoegen: zeggende onder het naderen: Kameraad! geef my dien Schelling te rug - ‘Hoe? berouwt het uw Eerwaarde, my, een armen Duivel, ryk gemaakt te hebben? Daar is de Schelling: - Ik perste u dien niet af....’ De Vicaris, den Schelling ontvangende, gaf hem een Kroon in plaats, met deeze woorden: Verschoon my, die beuzeling was geen geevens waard; ik heb het beter overlegd. - ‘Een Kroon, Eerwaardig Heer!...Een Kroon...hebt gy voor, my te beproeven? Ik verzeker u een Schelling was genoeg.’ - Maar een Schelling was niet genoeg voor my: ik bid u neem deeze nog geene groote gifte aan, gy zult 'er my zeer door verpligten.

't Is onmogelyk de verscheidenheid van aandoeningen, wel-

[p. 40]

ke onzen te voetgaanden Held overweldig de. En zyn waardige Weldoener kon niet nalaaten zeer aangedaan te zyn over de gevoeligheid, welke deeze onopgevoede Knaap ten toon spreidde. In elke houding, in elk woord, was die uitdrukking, welke de Natuur leert, en door geen kunst kan agterhaald worden. Hunne wederzydsche voldoening klom ten hoogsten top. De Soldaat, die zich zo ryk als Cresus waande, was de gelukkigste aller menschen; en de edelmoedige Geestlyke, wiens inkomen zeer verre was van ruim te weezen, voelde zich, wegens deeze liefdegaave, niet armer, en smaakte een genoegen, alleen het deel van goeden en deugdzaamen. - Zy gingen weder van elkander af: - De Soldaat, zich alleen bevindende, riep uit. ‘O, die braave Man! ô die braave Man! naa my verpligt te hebben op eene wyze die my zelve goeddagt, komt hy weder, en verpligt my nog meer! De goede Vicaris! De goede Vicaris! Hy leeve honderd jaaren!’

De Soldaat was reeds een goed stuk wegs gevorderd, als hy, in 't einde, bemerkte, dat het Dorp, waar hy zich voorgesteld hadt dien nagt te verblyven, nog wat verre aflag: naa een oogenblik beraads, oordeelde hy het beter, na het Dorp te gaan, hem door den Vicaris aangeweezen, en daar zyn nagtrust te neemen.

Iemand zou zich hier veelligt verbeelden, dat de waakzaame en onzigtbaare Voorzienigheid, door de Ouden het Noodlot geheeten, den Soldaat bewoog om van oogmerk te veranderen, en te gaan na het Dorp, waar deeze weldaadige Vicaris woonde. Indien wy de Geschiedenissen raadpleegen, zullen wy ontelbaare voorbeelden aantressen van dat beschermend Vermogen, 't geen, als 't ware, wonderen werkt te onzer behoudenisse: en 't welk meer te bevreemden is, de onopmerkzaamheid der Menschenkinderen gaat zo verre, dat zy, of ongevoelig zyn voor deeze hemelsche tusschenkomste, of dezelve beschouwen met eene gevoelloosheid, zo verstandloos als berispelyk.

De Soldaat dan zette, door dit geleide, zyne schreden na het Dorp zyns Weldoenders. Op de spaarzaamheid bedagt, nam hy zyn intrek in een Kroegje. ‘Kameraad,’ zeide hy tegen den Bewooner, ‘geeft my een roemer wyn; en van de beste; ik heb grooten dorst.’ De Waard zette hem aan dezelfde tasel, waar drie Boeren druk zaten te praaten. Schik hy ons, sprak een hunner, gy zult ons niet hinderen: wy hebben gaarne Soldaaten by ons, zy dienen den Koning, en vegten voor ons. Hier op zich tot zyne Makkers wendende, voer hy voort. Ik zeg u C***. hy is een juweel van een Man! Hebt gy opgemerkt, hoe regtmaatig hy oordeelde in dat geschil van G*** M****. En gy N****, heugt het u nog wel, hoe teder eene zorg hy droeg voor het arm Huisgezin van R****, toen die Man overleedt, en hoe hy

[p. 41]

over hem schreide. - Ach, sprak een tweede Boer, zyne daaden zyn gelyk zyne woorden; en hier door verstaa ik zyn Preeken best. ‘Myn goede Vrienden,’ viel de Soldaat hun in de rede, een hartige teug drinkende, ‘py pryst een waardig Man, mag ik weeten wie gy meent.’ -- Onze Vicaris! ‘Uwe Vicaris...en alles wat gy zegt is waarheid?’ - Waarheid! en wy hebben nog niet half genoeg gezegd. Hy heeft zyns gelyken niet op aarde. Hoor! zoudt gy 't wel gelooven, dat wy geen een pleitgeding gehad hebben zo long hy hier gestaan heeft. Hy is de beste Man van de wereld. - ‘Myn goede Vrienden,’ viel de Soldaat hun weder in de rede, ‘geeft my uw hand. Weet gy wel hoe veel genoegen gy my geschonken hebt? Gy pryst een Man, die my verpligt heeft als een Vorst. En ik - ik zou den geenen, die durfde denken om hem te beledigen, doorsteeken.’ Hy verhaalde daar op, en kon, dit verhaalende, zich van traanen niet onthouden, hoe de goede Vicaris zich ten zynen opzigte gedraagen hadt. ‘Hadt gy hem gezien, toen hy te rug keerde om my een Kroon te geeven! Daar is dezelve. Ik wil dien niet medeneemen. Kameraads! wy zullen zamen eeten, onder beding dat wy zyne Gezondheid drinken.’

Terstond geboodt hy den Waard eeten op te zetten, en vervolgde dus zyn gesprek. ‘Hoort, myne Vrienden! wat ik overlegd heb. Ik kan deeze plaats niet verlaaten zonder myn goeden Vicaris te bezoeken. Ik ben over my zelven niet voldaan. Ik heb hem niet genoeg bedankt. Maar 't is nu te laat. Ik zal hier deezen nagt slaapen, en hem morgen vroeg gaan zien.’ - En waarom van avond niet? Bezoeken van zulke braave Knaapen, als gy, zyn hem altoos aangenaam. Ik staa 'er voor in, hy zal u van avond te eeten houden en te nagt slaapplaats geeven, met al zyn hart geeven. Arme Man! hy heeft Schurken van Neeven, die hem plaagen, en alles afhaalen wat zy kunnen. - ‘Zy hem plaagen! dat hy ze my doe kennen, ik zal ze wel te regt brengen. Ik wil op dit oogenblik na den goeden Vicaris gaan, doch ik weet den weg niet.’ - De drie Boeren boden, met vereende stemmen, hem aan, zyn Gids te weezen. 't Gelag werd betaald, en zy verlieten den kroeg: 't gesprek onder den weg liep by aanhoudenheid over het uitsteekend character en de braave daaden van hunnen algemeenen Weldoender.

Zy komen aan da Pastory: kloppen aan, herhaalen zulks; zy krygen geen gehoor en verneemen geen het minste geritzel. Wat, zegt een der Boeren, mag dit beduiden? Het staat my niet aan. - Zy kloppen met meer heftigheids dan te vooren; doch 't bleef 't zelfde: de groote Hond blafte ook niet. Hunne vrees neemt toe. 't Is zeer vreemd, sprak een hunner, hy is altoos op dit uw t'huis. Wy moeten, op de eene of de andere wys, gehoor zien te krygen. - ‘Zouden zy,’ zeide de

[p. 42]

Soldaat, ‘niet open doen. Ik weet een schoon middel om 'er in te geraaken: wy moesten de deur open loopen.’ Met begon hy aan 't werk; de deur week voor zyn geweld. Hy stapte eerst binnen. - Welk een voorwerp deedt zich op aan zyn oog! Een Man, hangende aan een deurpost. Hy loopt 'er onmiddelyk na toe, en herkent den Vicaris. - De aandoeningen, welke by voelde, gaan alle beschryving te boven. In aller yl sneedt hy het touw los; ontdekt eenige tekens van leeven; neemt hem in zyne armen; de Vicaris bekomt. - ‘ik hoor,’ zeide hy, ‘eenig gerugt, sluit de deur; draag zorg voor deezen braaven Man, ik zal de Booswichten, die hem dus mishandelden, regt laaten wedervaaren.’ - Hy vind den hond gedood; gaat de trappen op na de kamer van den Vicaris, en ontdekt 'er drie Knaapen, bezig om zich te verschuilen. - Zich ontdekt vindende, beslooten zy op den Soldaat aan te vallen, met dolken in de hand. - ‘Snoodaarts!’ riep hy uit, onverschrokt voor hun meerderheid in aantal, ‘hebt gy den goeden Vicaris in diervoege mishandeld!’ Dit zeggende, liet hy geen oogenblik verlooren gaan; maar stootte een der Moordenaaren neder: maakte zich meester van de twee anderen; naa een derzelven zwaar gewond te hebben: en bragt ze beneden. - De Vicaris was, intusschen, geheel tot zichzelven gekomen; hy borst uit: Myn Neeven! - en ô, myn goede Verlosser! - ‘Uw Neeven! ik zal ze terstond in handen van 't Geregt overleveren.’ - Vrugtloos, zogt de vergeeslyke Oom medelyden voor zyne strafschuldige Neeven op te wekken. 't Geheele Dorp was nu omstreeks de Pastory zamengevloeid. De Moordenaars werden den Regter overgegeeven, en ondergingen eerlang eene straffe, passende op hun gruwzaam misdryf.

De Vicaris wilde zynen Verlosser niet laaten heenen gaan. - Myne dankbaarheid, verklaarde hy, is onuitspreeklyk. Gy zyt myn Vriend, myn Bloedverwant, myn alles, Myn geheele leeven komt u toe. Gy hebt my van den dood verlost; en wy zullen nooit scheiden. - De Vicaris stelde terstond alles te werk, om den Soldaat van den dienst af te koopen: en zy leefden voorts by elkander. Nimmer herinnerde zich de Vicaris die gelukkige ontmoeting, zonder de beschermende hand der Voorzienigheid te erkennen en te aanbidden: en de Soldaat, van het Soldaaten leeven verlost, smaakte het genoegen, dat hy van duizend goede daaden ooggetuigen was, die hem steeds meer en meer verbonden, aan den besten der Menschen, den deugdzaamen Vicaris van *****.