Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1786

Nieuwe aardryksbeschryving voor de Nederlandsche Jeugd, door den Heer W.K. de Perponcher, tot gebruik zyner Kinderen opgesteld. IIIde Deel. Te Utrecht, by de Wed. J. van Schoonhoven, 1786. In 8vo. 592 bladz.

Wy hebben reeds meermaalen deeze Aardryksbeschryving van den kundigen perponcher aangeprezen als een werkje, dat, hoewel in de eerste plaats geschikt voor kinderen, die reeds voorbereid zyn, ter wier onderrichtinge het met veel vrucht gebruikt kan worden, ook tevens voor meer bejaarden van wezenlyken dienst kan zyn, indien zy lust hebben om een geregeld denkbeeld van de Aardrykskunde, en 't geen daar toe betrekking heeft, te erlangen.^(*)

In dit derde of laatste deeltje, waarmede hy zyne Aardryksbeschryving besluit, maakt de Schryver een aanvang met asia, en geeft op een aangenaame wyze een beknopt denkbeeld van Asiatisch Turkyen, deszelfs ligging, natuurlyke voortbrengzels aart en zeden der inwooners, bergen en rivieren, en de vier groote gewesten, van Natolie, Syrie, Thurcomanie en Diarbek, waarin Turkyen verdeeld wordt, en waarby men Georgie voegen kan. Op dezelfde wyze geeft hy ons vervolgens een denkbeeld van Arabien, Persiën, Indiën, China, Japan, en andere nabuurige eilanden. Vervolgens gaat hy over ter beschouwing van Africa, en wel voor eerst van Egypten; voorts van Barbarye, van Sara, of de woestyne van Barbarye, benevens de Canarische Eilanden, van Guinea, de groene Kaapsche Eilanden, enz. van Nigutia, van Nubie, Abyssynie en eenige nabuurige streeken. Hierop spreekt hy van Kassraria, en eerst van deszelfs noordoostelyk ge-

(*) Zie Alg. Vad. Lett. VI. Deel, bl. 373. enz. en VII. Deel. bl. 298 enz.

[p. 595]

deelte of gemengd Kassraria, bevattende de kusten Anian en Zanguebar, midsgaders van de nabuurige Eilanden Madagascar, enz, dan van het Noordlyk gedeelte van Zuiver Kassraria, van Congo, en van Zuiver Kassraria, Zuid en Zuidoostelyk gedeelte. En hier mede Africa afgehandeld hebbende, gaat hy over tot america, en handelt in de eerste plaats van Noord-America; en wel voor eerst van de Landen rondom Hudsons Baay gelegen, voorts van Canada; van Nieuw Schotland of Acadia, benevens de eilanden van Kaap Breton; New Foundland of Terre Neuve, enz. Hierop van de Vereenigde Staaten van Noord-America; voorts van Oosts en West Florida, Louisiana; en de nog weinig bekende Westlyke en Noordwestlyke Kusten van Noord America, van Mexico, of Nieuw Spanje, Californie, en Nieuw Mexico, en eindelyk van de West-Indische en eenige andere Eilanden, tot Noord-America behoorende. - Hierop laat hy Zuid-America volgen, en spreekt eerst van Guiana; vervolgens van Terra Firma, van Peru, van Chili en't Land van Magellaan, van Paraguay, van het Land der Amazoonen; van Braziel en de Zuid Americaansche Eilanden; en eindelyk van de nog weinig bekende of nieuw ontdekte Zuidlanden; en Van de Noordpoolslanden.

Tot een Staaltje van 's mans Schryfwyze, zullen wy onzen leezeren hier mededeelen net geeii hy nopens den aart, Staatkundige inrichtingen en Regeringsvorm van de vereenigde Staaten van Noord America heeft aangeteekend. Na alvorens van den Amerikaanschen Oorlog, waarby zy hunne Vryheid zo loflyk gehandhaafd hebben, gesprooken, en den beroemden Washinghton den verdienden lof te hebben toegezwaaid, gaat hy dus voort.

‘Op dit ogenblik ondertusschen zyn de Noord-Americaanen nog in dien toestand, en hebben dat character, 't welk aan alle volken, die zich in de eerste beginzelen der Maatschappy bevinden; en een groote omwenteling hebben ondergaan, eigen is. Eenvoudig en arbeidzaam, bezitten zy, over 't algemeen, de deugden der Natuur, maar ontbreeken de hoedanigheden en voordeelen, zo wel als de gebreken en nadeelen, die aan sedert lang gevestigde en beschaafde Maatschappyen byzonder eigen zyn. Ook heerschen onder hen die moed en standvastigheid, die yver voor 't algemeene welzyn, en die zucht voor de vryheid, die alle oprichtingen van vrye Burgerstaaten noodwendig verzellen moet; mitsgaders die sterke uitoefe-

[p. 596]

ning van alle de zielsvermogens, die, by alle groote omwentelingen, door den stryd en de gisting, welke 'er mede gepaard gaan, natuurlyker wyze worden voortgebragt. Maar tevens zyn zy ook niet vry van die wanorders en gebreken, waaraan een, nog niet ten eenemaal gevestigde en geregelde, Burgerstaat, byzonder na eenen oorlog, en wel vooral na eenen inlandschen oorlog, gemeenlyk onderheevig is; gelyk mede niet van die zwarigheden en gevaaren, die eene zeer ligt te verregaande zucht tot onafhangkelykheid na zich sleept. Terwyl onder de menigte van vreemdelingen, welken naar deeze gewesten toevloeyen, elk zyn Volks-Character, en zyn eigen Character, meebrengende, het geheel, door dit bymengzel, min of meer van deszelfs oorsponglyken aart en eenvoudigheid wordt afgeleid.

Ten aanzien van 't staatkundige, hebben deeze volken 't voordeel gehad, dat hun staatsgestel en regeeringsvorm, reeds vóór de omwenteling, op de wel ingerigte grondbeginzelen der Engelsche Vryheid en Constitutie steunden; en dat zy, daarop bouwende, en tevens hunne nieuwe wetgeeving samenstellende, in eenen tyd van wysgeerige kennis en verlichting, de eerste ontwerpen hunner wetten beter dan misschien ooit ergens anders is geschied, naar het recht der Natuur, naar den eisch der Vryheid, naar de oorsprongelyke Rechten der menschen, hebben kunnen inrichten. Indien maar niet eene al te sterke jaloersheid, voor hunne byzondere Vryheid, de ingezetenen belet die vryheid wel te regelen, en, op den alleen veiligen grondslag van goede orde en wettige ondergeschiktheid, te vestigen, of ook de macht, welke 't volk aan zich behouden heeft, om zyn slaatsgestel telkens to kunnen veranderen, niet te weege brenge, dat zy, nimmer eene vaste Constitutie hebbende, geduurig over 't veranderen, of (gelyk 't altyd hiet maar niet altyd is) verbeteren derzelve, onder elkanderen twisten, en dus eene wyde deur tot tweedracht en verwarring openhouden.

‘In de daadlyke uitvoering ondertusschen scheelt 'er nog veel aan, dat alles tot volmaaktheid zy gebragt. Ja wat het Bondgenootschap zelve betreft, worden deeze Staaten, die, zo ver van elkanderen afgelegen, ook ten aanzien van Koophandel, Landbouw en Fabrieken, zulke verschillende, somtyds mededingende, somtyds misschien reeds strydende, belangen hebben, behalven door de ver-

[p. 597]

plichting der oorsprongklyke acte van Unie, door niets by 't verbond gehouden, dan allen door 't Congres of de algemeane Vergadering der afgevaardigden van alle de Staaten; het welke tevens met de bezorging der gemeene belangen van 't gantsche bondgenootschap belast is. Maar de jaloersbeid, die elke Staat voor deszelfs eigen onafhanglykheld voedt, maakt reeds, dat aan dit Congres weinig macht gegeeven en weinig gehoorzaamheid beweezen wordt. Dus het te vreezen zy, dat het zelve zich niet altoos zal in staat bevinden, om de algemeene belangen, naar behooren, te bezorgen; en nog minder, om de geschillen, die 'er eens tusschen de verscheiden Staaten mogten ontstaan, by te leggen, en 't verscheuren van den vereenigingsband, welks behoud, in zulk een uitgestrekt bondgenoodschap, reeds door den aart der zaake zo moejelyk is, daadelyk te beletten.

‘Ook ontbreekt 'er, ten opzichte der inwendige en byzondere inrichtingen van elken Staat, nog veel. De Regeeringsvormen zyn nog niet overal, in alle hunne byzonderheden, volkomen gevestigd. 'Er zyn, (of waren nog onlangs) niet overal genoegzaame middelen vastgesteld, om goede wetten te doen uitvoeren; 't gemeen belang, tegen de onderneemingen of de onwilligheid der byzondere Baatzucht, te beschermen; eene vaste order en goede policie te onderhouden; ja zelfs niet eens, om, overal en in allen opzichte, aan elk, Ingezeeten die veiligheid te bezorgen, ter verkryging van welke de Burgerlyke Maatschappy tog overal is aangegaan. Kort na den Vrede althans, zag men, zelfs in of omtrent Philadelphia, (daar echter een man, die maar twee dagen werken wil, genoeg kan winnen, om 'er een geheele week van te bestaan,) geheele benden van Roovers, uit sommigen der afgedankte Soldaaten en 't slegtste Volk, uit Europa gekomen, samengerot. Ja zelfs waren 'er toen de vreemde Ministers nauwlyks veilig. en in Zuid Carolina heeft men gezien, dat de Rechter zelfs van een Distritct, op weg, van zyne koets, paarden en klederen wierd beroofd. En over 't algemeen zyn 'er de wegen, op veele plaatsen, althans nog, slegt en onveilig, de herbergen niet beter, en in meer dan een opzicht veele dingen nog ongeredderd en in de eerste opkomst. Dan dit alles zyn omstandigheden, die noodwendig, uit den aart van zulk eene omwenteling en toestand, als die der Noord-Americaanen zyn, voortvloeijen, en waarin reeds dagelyks verbetering

[p. 598]

geschied, en nog meer door den tyd te wachten staat, zo 'er eendracht heerschen mag.

‘Wat nu de inwendige regeeringsvomn betreft, ieder deezer Staaten heeft daaromtrent, terstond na de scheuring met Engeland, zyne eigene schikkingen gemaakt; over't algemeen echter de voornaamste grondslagen der Engelsche Constitutie in 't oog houdende. Alle de vrybezitters, of belanghebbenden by de gemeene zaak, komen jaarlyks byeen, ter verkiezing hunner Vertegenwoordigers, op de algemeene Vergadering, werwaards elk Graafschap, enz. zyue Afgevaardigden zendt, en die by 't Engelsche huis der Gemeente kan vergeleeken worden. Dezelve besluit over de zaaken der gemeene lasten; benoemt, uit haar eigen lichaam, den Praesident en den Wetgeevenden Raad; kan zelf alleen haare byeenkomsten opschorten; verkiest, met den wetgeevenden Raad, de Afgevaardigden naar 't Congres; kan de besluiten, door even genoemden Raad voorgeslagen, aanneemen, veranderen of verwerpen; en begeeft de meeste politike en militaire Ampten. De Wetgeevende Raad (die 't Hoogerhuis van Engeland kan verbeelden,) heeft macht om de besluiten der algemeene Vergadering, de gemeene Lasten betreffende, te verwerpen, maar niet om 'er verandering in te maaken; alle derzelver overige besluiten aan te neemen, te verwerpen, of met de nodige aanmerkingen te rug te zenden; terwyl men het eens worden moet, alvoorens deeze besluiten van kracht zyn. Ook kan deeze Raad alleen deszelf's eigen Vergadering opschorten. - De Gouverneur, die alle jaar, of wel alle twee of drie jaar, verkoozen wordt, schynt, in dit Staatsgestel, den Koning, schoon met veel minder macht, te moeten vertoonen. Hy kan de groote Vergadering, benevens den wetgeevenden Raad, des noods, byeenroepen, maar niet derzelver byeenkomsten; en zyne toestemming wordt mede, tot de besluiten der beide zo evengemelde Vergaderingen, vereischt. Dus de wetgeevende uiacht, eigenlyk, by deeze drie, de algemeene Vergadering, den wetgeevenden Raad, en den Gouverneur berust. Ook kan de Gouverneur, zonder toestemming van beide deeze Vergaderingen, geenen vreede, oorlog of tractaat aangaan. - Onder hem staat een Ondergouverneur, en men heeft hem, benevens denzelven, eenen Raad toegevoegd, door de algemeene Vergadering, en den wetgeevenden Raad, elk voor de helft, benoemd, dien hy, in bepaalde gevallen, moet raadpleegen. - Ejndelyk zendt elke staat eenige afgevaardigden naar't Con-

[p. 599]

gres, of de algemeene Vergadering van alle de 1.3 Vereenigde Staaten; daar elke Staat raaar eene stem heeft, ofschoon 't getal der afgevaardigden, van twee, tot zeven konne verschillen. De afgevaardigden van zeven Staaten zyn genoeg, om een Congres uit te maaken; en 'er moeten zeven, of in zaaken van Financie, negen Staaten eenstemmig zyn, om eene zaak te beslissen. - Dusdanig zyn de algemeene grondtrekken van de regeeringsvorm deezer Staaten; doch, by elk derzelven zal, omtrent de byzonderheden, in meer dan een opzicht, verschil plaats hebben.