Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1786

Catechismus van 't gezond Vernuft, of Proeve van gewichtige woorden, in vatbaare verklaaringen, met voorbeelden opgehelderd, ter bevordering van volkomene en verbeterende kennis, door Friedrich Ebehr. van Rochouw; uit het Hoogduitsch vertaald. Te Amsterdam by J. Kok Pietersz. 1786. In 8vo. 93 bl.

Dit nuttig werkje is eigenlyk ingericht, om de Kinderen zuivere begrippen van de betekenissen der gewichtigste woorden hunner moedertaal, door middel van vatbaare verklaaringen en voorbeelden, vroegtydig in te boezemen.

Tot eene proeve zullen wy mededeelen, 't geen de Schry-

[p. 519]

ver omtrent de woorden oogmerk, middel, oorzaak en werking zynen leerling onderricht:

Vr. Wat beteekent het woord oogmerk'

Antw. Dat geene, waarna men streeft, dat Men tracht te verkrygen.

Voorbeelden.

Die 't vuur opstookt of laat opstooken, heeft ten oogmerk dat het warm wordt. Die zaait of laat zaaijen, hoopt een goeden oogst, Die eet en drinkt, wil daar door verzadigd, gevoed en gesterkt worden. Die geneesmiddelen behoorlyk gebruikt, wil daar door gezond worden. Wie arbeid, wil daar voor beloond worden. Die oplet of acht geeft op iets, wil iets leeren, begrypen of verstaan. Die Gods geboden houdt, dat is, zich daarna schikt, wil gelukkig worden. Alles wat iemand met ernst wil, en niet alleen slegts voorgeeft te willen, dat is zyn oogmerk, het welk hy door middelen zoekt te verkrygen; of zich daarom moeite geeft.

* * * *

Vr. Wat beduidt het woord middel?

Antw. Dat geene, door welkers aanwending of gebruik men iets kan verkrygen.

Voorbeelden.

Vuur aanstooken is een middel om iets warm te krygen. Zaaijen is een middel om te oogsten. Eeten en drinken is een middel om verzadigt, gevoed, en gesterkt te worden. Geneesmiddelen om weder gezond te worden als men ziek is. Werken is een middel om loon te verdienen. Opmerken of opletten is een middel om te leeren, te verstaan, te begrypen, of iets te kunnen doen. Zich zorgvuldig te schikken naar Gods geboden is een middel om gelukkig te worden. Straffen zyn middelen ter betering.

* * * *

Vr. Wat beteekent het woord oorzaak?

Antw. Dat geen, waar door iets ontstaat, of uit voortgebragt wordt.

Voorbeelden.

God is de oorzaak der waereld; want 'er was geen waereld, als God 'er niet was. Het vuur veroorzaakt warmte. De glans der Zon is de oorzaak van het daglicht. De wind is de oorzaak van de beweeging der Wolken, het zeilen der Schepen, het draaijen der Windmoolens enz. Onmatigheid is de oorzaak van menigerlei ziektens. God en zyn geboden vergeten is de oorzaak der zonde. Gaarne onrecht of zonde doen, is oorzaak van veele rampen.

[p. 520]

* * * *

Vr. Wat is Werking of Uitwerking?

Antw. Het geen van iets, of door iets anders is ontstaan, of voortgebragt.

Voorbeelden.

De Waereld, of al 't geschapene is een werking waar van God de oorzaak is, of God is 't die de waereld geschapen heeft. De warmte is een working van 't vuur. Het Daglicht is de werking van de Zon. De beweging der Wolken en Windmolens, het zeilen der Schepen is de werking van den Wind. Menige ziekte is de werking der onmatigheid. De zonde of het bedreeven onrecht is eene uitwerking dat men God en zyne geboden vergat. Rampen zyn de uitwerkingen van 't onrecht of de zonde die men begaan heeft.

Dusdanige leerwyze kan zekerlyk van nut en voordeel zyn, wanneer men, gelyk de Schryver wel opmerkt, en in dit werkje in acht genomen heeft, zulk een hoofdwoord als een leerstelling in dier voege behandelt, dat men eerst het ligtste, dat daar van gezegd kan worden, zegt, en het zwaare eindelyk laat volgen, terwyl een leerling, welke dusdanig al vroeg tot zelfdenken aangespoord is, naderhand, behalven dat hy door betere kennis zelve geleid worde, ook in elke byzondere Wetenschap veel meer vorderen moet, dewyl zyn opgewakkerd Verstand, en zyn versterkt Denkvermogen het voorgestelde waare en nuttige, veel spoediger vatten, en, nadien hy zich daar door geholpen ziet, ook in lust en genegenheid tot leeren zal toeneemen.