Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1786

Leerryke Verhaalen en Samenspraaken, in 't Hoogduitsch opgesteld, door A.G. Meiszner. Op een vryen traent in 't Nederduitsch overgebragt. Eerste Stukje. Te Haarlem by F. Bohn. 1786. In octavo. 156. bladz.

In deeze leerryke Verhaalen en Samenspraaken schetst de Heer Meiszner eene groote verscheidenheid van characters, met de leevendigste trekken, die hy, vernuftig en oordeelkundig tevens, in het juiste daglicht weet te plaatzen. Zyne manier van voorstellen is alleszins ongedwongen natuurlyk, en zeer geschikt om goede zedekundige beginzelen, onder het leezen van een gevallig verhaal of gesprek, ten sterkste in te boezemen, des het aangenaame en nuttige zig hier by uitstek vereeeenige. - Het thans afgegeeven eerste Stukje bevat twee verhaalen, onder het opschrift, de Hond van Melai, en Gustaaf Lindau.

Melai is een Indisch Vorst, die in zyn Ryksbestier eenigen tyd hooggelukkig leefde, maar eerlang door een trouwloozen opstand van den Throon beroofd wierd; 't welk hem noodzaakte zyn hell in de vlugt te zoeken. In die omstandigheden zag hy zig wel dra van allen, die eerst nog aan hem verbonden scheenen, verlaaten; alleen een Jagthond was hem bestendig by gebleeven; en deeze getrouwe Hond had hem ook eenmaal van den dood gered. Deeze zamenloopende omstandigheden, hadden hem den Hond zo dierbaar gemaakt, dat het sterven van zynen eenigen getrouwen Medgezel, in zynen ouden dag, hem daadlyk smertte; en hy wierd daar door genoopt een kunstryke Beeldhouwer, met naame Melonion, over te haalen, om zynen Hond te beeldhouwen, en hem dus een gedenkstuk van fraai Albast op te regten. Het verhaal van Melai aan Melonion, in 't vermelden van zyn wedervaaren, en de invallende gesprekken, mitsgaders de uitslag van alles, daar Melonion zig ten naauwste aan Melai verbindt, en Melai een waaren Menschen-vriend verkrygt, levert verscheiden aandoenlyke tooneelen, die hunne leefzaamheid hebben.

Wat het tweede verhaal betreft; Gustaaf Lindau is in een van alle zyden braaf Man, dien boven al de Menschliefde ter harte gaat. Uit deezen hoofde is ook de Nyd hem ten uiterste tegen; en dit brengt hy, ongelukkig, tot zulk een hoogen trap, dat het by uitstek zyn character zy, dat hy geen Nyd kunne verdraagen. Zulks sleept hem van het eene ongeval in het andere, daar hy telkens den Nyd tragt te ontgaan, en 'er zig gestadig weder aan

[p. 516]

blootgesteld ziet: zyn gestel, naar lichaam en geest, wordt hier door ten uiterste verzwakt; eene buitenlandsche reis herstelt hem eenigzins; zamenloopende omstandigheden doen hem opmerken hoe hy zig vergeefsch ontrust, kwelt, en onverstandig het volmaakte hier op Aarde zoekt. Eindelyk brengt een treffend geval hem tot een nader indrukbaar bezef van zyne buitenspoorige grilligheid in deezen; en 't gelukt zyner Huisvrouwe hem volkomen te overtuigen, ‘dat het een misslag is den Nyd moedwillig te tergen; - een nog grooter, eene onverdiende benyding niet te willen verdraagen; - en dat het de grootste misslag van allen is, een anderzins gelukkig leven door zulk eene grilligheid te verbitteren.’ - Gustaaf Lindau geeft hier een leevendig verslag van zyne lotgevallen, in zeer verschillende omstandigheden, die telkens zyn geluk dwarsboomen; vermids hy zig blootgesteld ziet, aan nydige aanvallen, en geen sterkte genoeg bezit, om denzelven tegenstand te bieden. - Tot een staal der schryfwyze van den Heer Meiszner in deeze Verhaalen, zullen wy den Leezer het berigt van een der ongevallen van Gustaaf Lindau mededeelen; waar in ons voorgedraagen wordt, hoe zelfs kleinigheden nyd kunnen verwekken.

Bykans in alle leevenstanden had Lindau den nyd ondergaan; dit deed hem eindelyk den laagen Boerenstand verkiezen, zig vleiende met het denkbeeld, dat hy 'er dan niet voor te dugten zou hebben: dan ook hier in mislukte het hem. Hy scheen 'er, door zig in alles na zyne Dorpgenooten te schikken, eenigen tyd gelukkig in te slaagen; dan 't leed niet lang, of de invloed, welke zyne Vrouw op haare Mede-Boerinnen had, liep de Vrouw des Dorps-Schoolmeesters, die tot nog onder haar den toon gesteld had, dermaate in 't oog, dat zy haare nydigheid botvierde; en wel te meer, toen zy bemerkte dat ook haar Man op Lindau nydig was, ter oorzaake van iets, dat nog veel minder te beduiden had; waar van Lindau het volgende verslag geeft.

In het naaste Stadje, zegt hy, kwam, toen een zoort van Courant uit, omtrent in dien smaak, als het Dagboek van ekkard, of de Mercurius door mars afgezonden. Een van de Boeren hield ze. Zyn Zwager was Letterzetter in de Drukkery; deeze schonk hem, elke Weekmarkt, 'er één; welke vereering eenige potten Boter, ieder vierendeeljaars, dubbeld vergoedden. - Zonderling is het toch, wat een Mensch, by zyne Medemenschen, al aanzien geeven kan. De Man, die met een Ordenlint omhangen is, kan, by zyne intrede in een hoog adelyk Gezelschap, aan dat genadige spotten der Vorsten, (gelyk thummel het noemt,) niet meer verschuldigd weezen, dan de eigenaar van dit Weekblad, als hy by zyne vrienden en bekenden kwam, aan het zelve te danken had. Met het uitgestrektste verlangen wagtte men, 's Zondags in de Kroegl,

[p. 517]

na hem, allen knikten hem toe, zoo draa hy kwam, voor hem werd, eer hy 'er was, zorgvuldig de beste plaats bewaard, en men staarde nieuwsgierig tot hy het noodlot der Dardanellen, want 'er was toen Oorlog tusschen de Russen en Turken, - uit zynen zak hervoortbragt.

In het eerst was het gezelschap niet weinig verlegen over ééne zaak, wie voorleezen zou; eindelyk droeg men zulks, eenstemmig, den schoolmeester op, en men zou hem vry houden van zyn halve gelag. Men kan wel denken hoe deftig deeze Voorleezer dit Ampt waarnam. De diepe toon van zyn Basstem, de nadruk, dien hy, in elken repel, altoos op eene verkeerde plaats liet vallen, en zulk een luid leezen, dat men hem wel honderd schreden, in den omtrek, ver kon hooren, bragten de verwondering der Boeren tot een hoogen trap; en 't verlustigde my niet weinig, schoon 'er myne ooren, zomwylen, vry wat by leeden. - Maar zo handelt de Mensch! Verwonder u over hem, 't zy uit welken hoofde het ook weezen moge, en hy zal zich aanstonds zeldzaam gedraagen. Myn Heer de Schoolmeester; te vooren altoos de eerste in de Kroeg, liet nu uuren lang op hem wagten; en, toen daar over een klein geschil ontstond, waarin zyne toehoorders hem, op een boerschen en onbewimpelden trant, iets van vryhouden verweeten, ontsloeg hy zich, op de eerstvolgende byeenkomst, geheel van het leezen, om dat hy eene heesche keel gekreegen had. Te gelyk renuntieerde hy in optima forma van het Beneficie van den vryen dronk; en bragt, daar door, het verlangende en nieuwsgierige Gezelschap, weder, in de grootste verlegenheid. Romanzow was, onlangs, de Dnieper overgetrokken, en heden zouden ze weeten, of hy nu, recht toe recht aan, op Constantinopolen los ging. Niemand durfde den Schoolmeester opvolgen, en de schout verzogt 'er vry van te weezen. Eindelyk was 'er eén, die 'er my toe voorsloeg. Met vereenigde stemmen vielen ze hem allen toe. De Schoolmeester zelve, vol van dwaazen eigen waan, bad my zyn Locum te occupeeren, en ik, die niets minder verdraagen kan, dan my lang te laaten noodigen, beging den misslag van het verzoek toe te staan, en teffens den nog veel grooteren van zo goed te leezen als ik kon. Myne toehoorders stonden versteld, over het onderscheid tusschen my en mynen voorganger; thans verstonden zy alles; ik sprak de eigen naamen heel anders uit, schreeuwde niet, en las egter zeer verstaanbaar. Dat was hun byna een wonder. Alle dmkten en schudden my, dankbaar, de hand. De schoolmeester verzekerde, met een veelbeduidenden lach, dat myn Meester geen onkundig man moest geweest zyn; en die gansche week door nam elk, die my ontmoette, zyne Muts wel twee duim dieper af dan gewoonlyk.

Maar den volgenden Zondag zag ik reeds ten duidelykste,

[p. 518]

welk een dwaazen stap ik, door myne bereidwilligheid of liever toegeevendheid, gedaan had. De Schoolvoogd liet zich, toen, by tyds vinden; hy verscheen reeds vroeger dan de eigenaar van het weekblad, die het zelve altoos medebragt; was tegen zyne vrienden en bekenden ten uiterste beleefd en spraakzaam; mengde, om thans verstaanbaar te weezen, veel minder Latyn in zyn gefprek dan gewoonlyk, en dankte de Voorzienigheid met luide stemme, dat hy eindelyk verlost was van die kwaadaartige Cathar, welke hem, laatst, zo ontydig het leezen verhenderd had. - Duidelyk genoeg gaf de man dus zyne genegenheid, om de Nieuwstyding weder voor te leezen, te kennen. Maar te vergeefs; de Boerenkoppen waren, gelyk ze altoos zyn; het geen zy niet verstaan willen, zal men hun nimmer doen bemerken, al putte cicero alle zyne welspreekendheid hy hun uit. Nauwlyks was de Courant aangekomen, of alles stoof op my aan, met betuiging: het was toch heel anders als ik ze las. De arme Schoolmeester meende van spyt te bersten; myne ontschuldigingen maakten hem nog beschaamder dan hy reeds was; want dezelve bragten niets anders te wege, dan dat men myn lof herhaalde: en, toen ik eindelyk het verzoek inwilligde, geviel ik, hoe veel moeite ik aanwende om myn leezen minder te doen gevallen, het Gezelschap egter weder. Eene algemeene bede maakte my tot den bestendigen Voorleezer: zelfs bood men my aan, my vry te houden van myn geheele gelag; 't geen ik, egter, gelyk men ligtlyk denken kan, afsloeg.’

Hier mede nam, gelyk het verhaal verder meldt, des Schoolmeesters nydigheid bovenmaate toe; en hy bediende zig vervolgens van allerleie middelen om de Dorpelingen afkeerig van Gustaaf Lindau te maaken; met dit gevolg, dat Lindau zig wel dra gedrongen zag weder van den Boerenstand af te zien, en eene andere leevenswyze te verkiezen: nademaal hy, geheel tegen zyne verwagting, ondervonden had, dat ook onder deezen rang van menschen Nyd, Vyandschap en Wrok tot zo hoogen trap steigen, als ze in de weeligste Hofstad beklimmen kunnen.