Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1786

Leerreden gehouden op den Keurdag der Regering van Deventer den 22 Feb. 1786. Door W. Suermond. Te Deventer, by G. Brouwer, 1786. In gr. octavo, 43 bladz.

By de bovengemelde plegtige gelegenheid verkiest de Eerwaerde Suermond zeer gepast, ter aanleidinge zyner Redenvoeringe, de woorden van den beproefden Staetsman Salomo, geboekt Pred. X. 16^a en 17^a. Wee u, Land, diens Koning een kind is. - Welgelukzalig zyt gy, Land, wiens Koning een Zoon der Edelen is. Deze textwoorden, beknoptlyk door hem opgehelderd, geven hem dit gewigtig onderwerp op. - ‘Het geluk van een Volk onder eene verstandige en brave; het ongeluk van het zelve onder eene verstandeloze en ongeschikte regeering.’ In de behandeling van dit onderwerp beschouwt hy 't zelve van onderscheiden zyden, en doet ons telkens, by manier van tegenstelling, den verschillenden uitslag van de ene en andere regering ten duidelykste opmerken. Op zodanig ene wyze brengt hy ons onder 't oog, ene onnozele en verstandige regering; een zedeloos en een deugdzaem Regent; ene slaefsche en vrye regering; ene werkeloze en werkzame regering; ene moedeloze en moedige regering; en laetstlyk ene Aristocratische en Vrye Regering. Elk dezer stelt zyn Eerwaerde in 't juiste daglicht, en maelt dezelven met de levendigste verwen af; waerover wen enigzins oordeelen kan, uit zyne schildering ener werke-

[p. 451]

loze en werkzame regering; die wy als ene der kortste stukken hier zullen plaetzen.

‘Het bestuur van eene Natie is een omslagtig werk, het vordert den gantschen mensch, het vordert al zyn tyd en yver; het levert dag op dag veelvuldige, het levert telkens nieuwe bezigheden, nieuwe zorgen.

Welk eene kinderagtige vertooning zal nu een Ledigganger maken in de altoos werkzaamheid vorderende volksregering!.

Verbeeldt u eens iemand, die tot de eerste posten is verheven, aan wien het bestuur van Land en Zee, van Legers en Vlooten, van Staats- en Kerkzaken, en de bestelling over da gewigtigste bedieningen is toevertrouwd; die hiermede zo veel te doen heeft, als de werkzaamste mensch met mogelykheid af kan; die nog naar meer grypt, en alles, tot het geringste toe, wel gaarne heerschzugtig zoude willen beschikken: maar die intusschen zynen kostelyken tyd verbeuzelt, en zyne dierbare ogenblikken aan laffe vermaken opoffert, of, onder toejuiching van het uitvaagzel der natie, in zotte vrolykheden verkwist. Kan men zodanig eenen beter noemen dan een kind? Neen, hy is een kind: en wel in den gemeensten zin van dat woord. En kan men met mogelykheid de rampzaligheid overzien van een Volk, dat zig door dit hoofd vol kinderagtige grilligheden moet of wil laaten ringelooren?

Geene zaken worden afgedaan, geene verongelykingen hersteld, geene klagten gehoord, verzoeken zyn vergeefs, de boosheid krygt vryheid en aanmoediging, en de gevaarlykste losbandigheid wel eens den naam van geoorlofde vrolykheid; misdadigers worden niet nagespeurd, aan de grootste word grillig genade bewezen; de gewigtigste bedieningen geraken in handen der minstgeschikten; 's Lands kostelyke bezittingen worden verwaarloosd, inkomsten verdwynen, sterkten vervallen, gehele vloten verrotten; onkunde hauteert de wapenen, en moedeloosheid of baldadigheid is de ziel van het leger: met één woord, men is binnen veeg, en beeft voor elke bedreiging van buiten.

‘Wee u, Land, onder zodanig een kind! en nog meer, wee u, Land, dat u niet losrukt uit de kluisters van zulk een slegthoofd! al is het, zo 't niet anders kan, door geweld van gewapende vuisten.

Wee u, Land, dat ontrouw aan u zelven, envloekwaardig by de laatste nakomelingen, u zelven geen voor-

[p. 452]

gangers geeft, die, yverig in hunnen post, een altoos wakend oge houden op uwe dierbaarste belangen, en onvermoeid werkzaam zyn om uw heil te beveiligen, te vergroten!

‘Dezulke zyn echte zoonen der Edelen, onder het opzigt van dezen zal een Land van binnen rust, van buiten vreede hebben, het zal welgelukzalig zyn.

Zodanig was het Land onzer geboorte in vroeger dagen! in vroeger, maar ras vervlogen en lang betreurde dagen! - Dit ons Vaderland ging hand aan hand, met 's waerelds fierste Mogendheden; het was het ontzag der Koningen, de schrik der dwingelanden; de degen van zyne Helden heeft de klingen der Vorsten tot aan het gevest toe stomp gestreden; alomme verkondigde de faam den roem der Batavieren, wier schilden, platgebeukt in stormen en in slagen, de hoekstenen der edele vryheid werden. - Dit Land werd de schrik van den Indiaan, de steun en het ontzag van 't moedige Oostenryk, de blikzem van Spanje, de geessel der Barbaaren, de styfste teugel van het altoos weerbarstige Brittanje, de hulp of de vrees van het vermogennde Fransche ryk, de sterkte van het heldhaftige Duitschland, de scheidsvrouw der Vorsten, het beslissende hoofdgerigt van de eischen der Koningen: dit Land vestigde tronen, of stiet tronen om ver.

Grote God wie zyn wy geweest! - en - wat zyn wy nu? de scshimp, de verachting, de speelbal, het spreekwoord dier volken, welke voorheen voor onze voeten kropen!

Vaderland! Vaderland! in welk eene diepte zyt gy neêrgezonken! onze Nederlandsche ziel voelt dit met aandoening, met woede, en vloekt het monster dat het werktuig was van uwen val; - het eedgespan, dat werkeloosheid tot bereiking van zyn heerschzugtig oogmerk bezigde, en zyne glorie op de puinhoopen van de uwe dacht te vestigen.

God uit den Hemel, God onzer Vaderen, zie op ons neêr, wapen onze handen ten stryde, leer onze vingeren ten oorloge tegen onze en uwe vyanden; ontsteek Bataafschen moed in Bataafsche harten!’

Zyn Eerwaerde, ieder der bovengemelde beschouwingen op ene soortgelyke wyze voorgedragen hebbende, besluit wyders zyne Leerreden met aenspraken en vermaningen, die by uitstek wel geschikt zyn, naer de tegenwoordige toedragt der zaken in 't algemeen, en de plegtigheid van

[p. 453]

den Keurdag in 't byzonder. In deze stotredenen heerscht vooral ene mannelyke tael, waerin vrymoedigheid en bescheidenheid zich bestendig verenigen; en waer door een ieder, Regent en Burger, genoopt word, om zo te handelen, dat wy, gelyk hy zich ten laetste uitdrukt, ‘in eene volmaakter waereld, wanneer onderscheid van staat en rang niet meer zal nodig zyn, elkanderen als broeders zullen kunnen omhelzen, en eene hemelsche vreugde smaken, ook by het te rugge zien op ons gedrag, gehouden in deze waereld, en byzonder in deze dagen, in welke, of, de vryheid gevestigd, of, eeuwige ketenen gesmeed zullen worden voor ons en onze late nakomelingen, welke ons voor het Oordeel Gods zullen vloeken, of, daar, in tegenwoordigheid van het gantsche Heelal, met de vurigste dankbetuigingen zegenen, en, ons, in de armen vliegende, roemen als de grondleggers van hun waar geluk. - En dit zy zo!’