Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1786

Onderrichtingen, wegens het reizen over Land, langs den weg van Suez door Egypte, na Europa, benevens Dagverhaal eener reize uit Europa na Indie, door de groote Woestyne van Arabie. Door J. Capper, Esq. Colonel in dienst van de Oostind. Mantsch. in Engeland. Tentanda via est. Naar den tweeden druk uit het Engelsch. Met Kaarten. Te Amsterdam by J. Yntema, 1786. Behalven de Voorrede en de Inleiding, 231 bladz. in gr. octavo.

Ter gelegenheid dat zeker persoon van aanzien voor had, uit Indie, langs den weg van Suez, na Europa weder te keeren, schreef de Heer Capper, op deszelfs verzoek, een onderrigtenden Brief wegens die reisroute, welke hy vervolgens door de drukpers gemeen gemaakt heeft. In deezen Brief, geeft hy den Reiziger niet alleen het

[p. 431]

noodige verslag, van de te houdene coers, maar meldt hem tevens, wat hy, zo veiligheids- als gemakshalve, in agt hebbe te neemen; mitsgaders het merkwaardigste, dat langs de Roode Zee tot aan Suez, en van daar door Egypte tor aan Alexandrie, (om dan voorts na Europa over te steeken, te bezigtigen is. De opgave van dit alles gaat vergezeld van verscheiden aanmerkingen, over het daaromtrent gelegene, de verschillende reiswegen, en etlyke byzonderheden, die het Volkscharacter, den Koophandel, als mede de Kunsten en Weetenschappen, betreffen; het welk den Schryver ook het oog doet vestigen, op den voormaaligen en tegenwoordigen toestand van Egypte; dat hem aanleiding geeft, om te beweeren, hoe 't zeer waarschynlyk zy, dat de bewooners van Indostan, vroeger dan de Egyptenaars, in veele Weetenschappen uitgemunt hebben, en dat de Egyptenaars een groot gedeelte hunner kundigheden, oorspronglyk, aan die van Indostan verschuldigd zyn. - Met de openbaare afgifte van deezen Brief, heeft de Heer Capper 'er bygevoegd, een Dagverhaal zyner reize uit Europa, over Bassora, na Indie. Te Livorno scheep gegaan zynde, en voorts koers gezet hebbende na de Syrische Kust, landde hy te Latichea^(*); trok vervolgens na Aleppo; en doorreisde van daar de groote Woestyn van Arabic, 't welk hem te Bassora bragt, van waar hy vervolgens door een Vaartuig te Muskat of Maskate gebragt werd, en voorts na Bombay stevende. Van hier zeilde hy, langs de Malabaarsche Kust na Anjengo of Anjinga, en trok eindelyk te Land na Madras. - Door dit bygevoegde Dagverhaal, dat, even als de eerstgemelde onderrigtende Brief, verscheide byzonderheden behelst, levert de Heer Capper een verslag, van twee verschillende reisrouten, van en na Indie, langs de Roode Zee over Suez, en door de Persiaansche Golf over Bassora; van welke men zig zou kunnen bedienen, om, spoediger dan ter Zee, over de Kaap de goede Hoop, brieven en berigten na en van Indie te zenden. Zulks aan te duiden, is het hoofdbedoelde van beide deeze Stukken, gelyk hy in zyne Voorrede en Inleiding te kennen geeft; in welken hy zyn ontwerp deswegen open legt; 't geen ons nog wat byzon-

(*) By anderen Latikea ook Ladicia geheeten, oudtyds, Laodicea, en wel Laodicea aan de Zee.

[p. 432]

derer, op het daarin voorgestelde, het oog doet vestigen.

De Heer Capper, by de eerste Uitgave deezer Stukken, zyn denkbeeld, wegens het openen eener gemeenschap met Indie, inzouderheid langs de Roode Zee, reeds voorgedraagen hebbende, geeft hier, in de Voorrede voor de tweede Uitgave, te kennen, hoe hy, door den jongst gevoerden Oorlog in Indie, en de gevolgen daarvan, zeer versterkt geworden is, in zyne gedagten, wegens derzelver noodzaaklykheid, om, door dien weg, spoediger berigten uit Engeland in Indie te kunnen brengen, en van daar te verkrygen: als mede, dat zommige zedert dien tyd zamenloopende omstandigheden dit zyn ontwerp belangryker maaken, en de mogelykheid van deszelfs uitvoering begunstigen. Hiertoe moest men van de Turken verlof vraagen, om Paketbooten de Roode Zee op te zenden, en 'er by de Egyptische Regeering op aan staan, om de vryheid te hebben, van met Renboden door het Land te trekken. In de tegenwoordige omstandigheden, verwagt hy hieromtrent niet veel tegenstribbeling, of 't zou moeten zyn van den Sherif van Mekka: dan deeze zou, naar zyne gedagten, vermoedelyk ook geen plaats hebben, wanneer de Sherif verstond, dat men in deezen geen Koophandel zogt te dryven, en zig alleen bepaalde, tot het zenden van Paketbooten met Brieven. Langs dien weg konden de Brieven, naar zyne berekening, overgebragt worden in zeventig dagen; en de kosten, die vereischt zouden worden, tot het oprichten en in standhouden van eene geregelde post, voor deeze Brieven, waren, zyns oordeels, gemaklyk te vinden. - Van dit onderwerp, geeft hy een nader verslag, in zyne Inleiding.

Voor de, ontdekking van de vaart, rondom de Knap de goede Hoop, was, zegt hy, de handelweg met Indie langs de Roode Zee de gebruikelykste; maar zins dien tyd, hebben de Europeaanen 'er van afgezien, en dezelve is thans alleen in de handen der Mahometaanen. Dezelven bedienen zig van den Noordwesten Wind, om van Suez na Gedda of Jedda, omtrent twee graaden bezuiden den Noorder Keerkring gelegen, met hunne Koopmanschappen te zeilen; en te gelyker tyd neemen zy, die uit de Indien of uit het Gelukkig Arabic komen, den regelmaatigen Zuidwesten Mouson waar, om bunne Koopmanschappen aldaar aan te voeren; neemende ieder voorts, naa het dryven van den Handel, den gunstigen keer des Winds waar, om weder te

[p. 433]

vertrekken. Van deezen Handel, trekt de Sherif van Mekka, aan wien de regeering van Jedda eigenlyk behoort, zeer veel voordeel; en hy zelve staat dikwerf niet weinig af aan het Turksche Hof, om deszelfs bescherming en hulp te genieten; dat hem, in 't Jaar 1774, wel te stade kwam. De Gouverneur Generaal van Bengale, naamlyk, ondernam, diestyds, het prichten van een Handel, regelrecht op Suez, zonder de goederen te Jedda te ontschepen; dan de Sherif van Mekka wist dit te dwarsboomen, en bragt te wege, dat het Turksche Hof den Christenen allen zodanigen Handel verbood. De Heer Capper toont de onregtmaatigheid van dit verbod, en der daarop gevolgde mishandelingen, aan; dan met dit alles wil hy wel toestaan, dat het veelligt raadzaam zy van dien Handel op Suez af te zien; doch hier uit volgt, zyns oordeels, niet, dat men by't Turksche Hof niet zou mogen aanstaan, op de vryheid van roet Paketbooten met Brieven van en na Suez te vaaren. Het belang voor de Oostindische Maatschappy, in 't spoediger overkomen van berigten, doet hem hier op aandringen; en hy vleit zig te eerder met een goeden uitslag, om dat zulks geen betrekking heeft tot den handel, waarop het bovengemelde verbod eigenlyk slaat. Het zou 'er maar alleen op aankomen, om van het Turksche Hof te verwerven een Firman, ter verklaaringe; ‘dat geene persoonen, die van de Turksche Regeeringe afhangen, of met dezelve verbonden zyn, eenigen onderdaan van Grootbrittanie op zynen weg langs de Roode Zee, of door Egypten, zullen beletten of hinderlyk zyn, mits dat hy niets by zich hebbe dan papieren, en zodanige pakkaadje als men onderstellen mag, dat reizigers op eene zo groote reis noodig hebben.’ - Wat den geschiktsten tyd tot deeze reis betreft, volgens de opmerking van onzen Autheur, begint die vroeg in April, en dezelve eindigt in 't voorste van Juny; geduurende dien tyd kan men, naar zyne berekening, de reis van Engeland, of Londen, tot Indie doen, op zyn hoogst in acht en zeventig^(*), op het minste in negen en vyftig, en dus in een middengetal, van 68½ dagen. Men mag, zegt hy, dus eenigermaate te vryer wat

(*) In de Vertaaling leezen wy 70 dagen; dan dit is een Schryffout. In 't Engelsch staat 78 dagen.

[p. 434]

bepaald rekenen, ‘om dat een groot gedeelte deezer reize gedaan wordt tusschen de Keerkringen, alwaar de Winden en het weder zo regelmaatig zyn, als eenige natuurlyke wenteling van tydperken zyn kan: en zelfs in de Middellandsche Zee, waar alleen de Winden veranderlyk zyn, heeft men nooit bespeurd, dat zy, in den Zomer, lang achter een blaazen, tusschen het Zuiden en het Oosten, het eenige vierde deel van het Compas, dat ongunstig is voor de Schepen, die, uit de Havens van Frankryk of Italie, na de Levant moeten zeilen.’ - Aan dit verslag van den geschiktsten tyd, tot het doen deezer reize, hegt de Heer Capper wyders nog eenige algemeene onderrigtingen ten behoeve der reizigers, vooral van dezulken, die niet in staat, of juist niet genegen zyn, om veele vermoeinissen uit te staan.

Onze Autheur beantwoordt verder nog eene bedenking, nopens het nadeel dat de Indische Handel over de Kaap de Goede Hoop zou kunnen lyden, indien de reisroute over Suez en door Egypte, in 't vervolg van tyd, eens regelmaatig en bestendig mogte worden: welke bedenking, zyns oordeels, van niet veel gewigt is, en althans niet tot bezwaar van zyn beoogde plan kan strekken. Het zelve, naamlyk, heeft geen uitzigt op het dryven van den Handel langs dien weg; maar bedoelt alleen, by het Turksche Hof te verkrygen, een vryen doortogt voor de Renboden door Egypten, en 't af- en aanzenden van Paketbooten, van en na Suez, onder de voorgemelde bepaalingen.

Laatstlyk maakt hy met een kort woord ook gewag, van de reisroute na Indie over Bassora, welke hy in het opgenoemde Dagverhaal beschreeven heeft. Dezelve is, naar luid van dat Dagverhaal, vermoeiend en niet zonder gevaar; weshalve men zelden die reis, uit verkiezing of nieuwsgierigheid, zal onderneemen: dan, daar 't egter gebeuren kan, dat 'er dringende redenen zyn om dien weg in te slaan, zo heeft hy geoordeeld verpligt te zyn, desaangaande de noodige onderrichtingen mede te deelen. Volgens het verslag, dat hy van deeze zyne reis geeft, volbragt hy dezelve, van Livorno tot Bombay, in vier Maanden en tien dagen; doch in gunstiger omstandigheden, en op geregelder schikkingen, zou men, zegt hy, die reis kunnen doen in drie Maanden of negentig Dagen.

‘Wy zullen, zegt hy ten besluite, dan in staat zyn,

[p. 435]

om, langs verschillende wegen, over de Kaap de Goede Hoop, over Suez, en over Bassora, Brieven en berichten na en van Indie te zenden. Maar wanneer wy van éénen van allen zyn uitgesloten, zal 'er in elk Jaar eene angstige tusschenruimte van eenige Maanden zyn, geduurende welke wy van weerskanten onkundig zullen zyn, van het geen 'er in de onderscheiden gewesten gebeurt. Het beste Jaargetyde om Engeland te verlaaten, om over de Kaap de Goede Hoop na Indie te reizen, begint in November en eindigt in April: dat, om over Suez te gaan, begint in April en eindigt in het midden van Juny: de reis over Bassora zal de beste zyn, geduurende de overige deelen des Jaars. Het vaststellen van eene bestendige opvolging van berigten, bykans even regelmaatig als onze posten t'huis, zou zeer geringe, indien eenige, onkosten vereischen; zoude algemeen genoegen geeven aan allen, die eenig belang hebben in de Indische zaaken; en, ter zelfder tyd, ontelbaare voordeelen aanbrengen, zo wel aan de Regeeringe als aan de O.I. Maatschappy.’ - Het komt den Heer Capper, zo als hy zig met het asloopen zyner Voorrede uitdrukt, voor, dat de Regeering der O.I. Maatschappy 'er zeer veel by zou winnen, indien er eene Acte van het Parlement gemaakt werd, om eene post voor de Oostindische Brieven op te rigten: en dat men wel byzondere persoonen zou kunnen vinden, die het noodige geld vooraf zouden willen schieten, en, met één woord, alle de kosten goed maaken, onder voorwaarde, dat men hun toelaate eene redelyke vragt voor de Brieven te ontvangen. - Twee Kaarten, de eerste een Schets van Egypten, en de onderscheiden Wegen, zo oude als hedendaagsche, van de Roode Zee na da Middelandsche; en de tweede, een Schets van den Weg dwars door de groote Woestyne van Arabie, van Latichea over Aleppo na Bassora, strekken zeer tot beter begrip deezer Reize.