|
| |
De Patriot op zyn Sterfbed, of de Evangelische Godvrugt, gepaard met de waare Vaderlandlifde. Te Amsterdam, by D. Schuurman, 1786. Behalven het Voorwerk, 229 bladz. In gr octavo.
In dit Geschrift komt ons een braaf Regent voor, met naame Adeler die, na eene dertigjaarige trouwhartige waarneeming zyner bedieninge, den last der Regeeringe afgelegd heeft: zig verzwakt gevoelende, en den naderenden dood te gemoet ziende, gebruikt hy den laatsten tyd zynes leevens, tot het schriftlyk mededeelen van goede onderrigtingen, aan zynen afweezigen Zoon. Adeler brengt zynen Ferdinand aanvanglyk voor den geest, hoe veele gevaaren, moeilykheden en te leurstelligen hy in den loop zynes leevens te wagten hebbe, en leert hem opmerken hoe hoognoodig het zy, den Godsdienst ernstig ter harte te neemen, om desniettegenstaande in welmeenende poogingen te volharden, in de hoop van 'er in te zullen slaagen. Na deeze algemeene voorafgaande onderrigting, die als ten grondslage van alle de volgende strekt, handelt hy, in zynen naasten Brief, over de beste wyze van het verkiezen der Volksregenten; en toont hem, dat de verkiezing door de Volksstem verre te stellen is, boven de gewoone wyze van verkiezing der Regenten onder elkander. Verder schetst hy hem, onder eene zinnebeeldige voorsteling, de ongelukkige gesteldheid van een Gemeenebest, het welk, met verlies zyner Vryheid, onder eene Famille Regeering, welke tot Dwinglandy overslaat,
| |
| |
vervallen is; mitsgaders de hachlykheid en het gewigt der poogingen, om dit kwaad af te wenden, en het Gemeenebest weder te herstellen. Voorts schryft hy hem de pligten van een goed Burger voor; ontvouwt hem de verkeerde en regtmaatige inzigten by 't aanvaarden van het Regentschap, met aanwyzing van deszelfs zwaarwigtigheid; en daaraan verknogt hy eene voordragt der pligten van een braaf Regent. Wyders leid hy hem op tot eene byzondere beschouwing van Nederlands zedelyke gesteldheid, van de gevolgen hier uit te dugten, en van 't geen zo Regenten als Burgers, in die omstandigheden, bovenal ter harte behooren te neemen. - Op de voortgaande verzwakking van Adeler, zend Burgerhart, zyn Boezemvriend, naar 's Vaders verzoek, aan Ferdinand een en ander uittrekzel uit vroegere Brieven, door Adeler aan zyne Vrienden geschreeven. Deezen leveren ons, eene beschouwing van den pligt eens Christens, om het waare welweezen van zyn aardsche Vaderland te behartigen; waarin geene verscheidenheid van Godsdienstige denkwyze, ten nadeele behoort te werken; daar men in dit geval het oog heeft te vestigen, niet op Godgeleerde verschillen, maar op den weezenlyken inhoud der Euangelieleere. Hier by ontmoeten we nog eene ovenveeging van de herkomst en den aart der Burgerlyke Wetten, die altoos het welzyn der Maatschappye moeten bedoelen; des het, in de herstelling van een vervallen Gemeenebest, niet altoos zo zeer aankome, op oude Wetten, Costumen en Voorregten, als wel op het neemen van zulke maatregels, die, naar de tegenwoordige toedragt van zaakeen, ten beste van 't Vaderland gedyen. Wat laater beschryft hem Burgerhart den gerusten gemoedsstand van zynen Vader in 't afwagten van den dood; berigt hem dat de belangen van 't Vaderland hem nog zo sterk ter harte gaan als ooit, en dat hy zeer na zynen Zoon verlangt, dien hy nog veel te zeggen heeft. Ferdinand komt by zynen
Vader, die hem, onder opwekkende Godsdienstige bedenkingen, doet gadeslaan, welke de bronnen zyn van het verval van ons Gemeenebest, en by den Regent, en by den buy Burger. Ferdinant deelt zynen Vriend L*** een berigt van dit onderhoud mede, en zendt hem te gelyk tot eene beknopte Verhandeling over de begeeving der Burgerlyke Ampten, door een Vriend van zynen Vader alvoorens outworpen; strekkende ter aantooninge van 't onredelyke, om Vreemdelingen daar mede te begiftigen, met agterstellinge van
| |
| |
braave Burgers, die 'er toe geregtigd zyn. Voorts zyn de laatste gesprekken van den stervenden Vader, welken Ferdinand insgelyks zynen Vriend laat toekomen, ingerigt, om hem, het zy als Regent, het zy als Burger, ten ernstigste zyne verpligting in te scherpen, om, met een Godsdienstig hart, bestendig alles aan te wenden wat ter handhaavinge van 's Lands welweezen kan dienen, en alles manmoedig door te staan, wat hem deswegens mogte overkomen. Eindelyk geeft Adeler den geest, en Burgerhart benevens Ferdinand melden 's Mans overlyden aan den Heer L***. Ten slot is by deeze Brieven nog gevoegd een ❘ ykzang van Ferdinand op zynen Vader, en een Grafschrift van Burgerhart op den braaven Adeler. - Men vindt hier byeen gebragt eene reeks van leerzaame bedenkingen, die en Regenten en Burgeren, in onze tegenwoordige omstandigheden, te stade kunnen komen; en, naar 't bedoelde met de uitgave deezer Brieven, byzonder strekken, ‘om te toonen, dat' niet alleen de Euangelische Godvrugt zeer wel met de waare Vaderlandliefde bestaan kan, mnar dat zelf de laatste, zonder de eerste, een verleidelyke harsenschim, of op zyn best genomen een fraai klinkende naam zonder betekenis zy! en, om ook alle egte Christen-Vaderlanders aan te moedigen, om op de kragtdaadigste en alleen geschiktste wyze te blyven volharden in het voorstaan van de waare belangen vnn hun Vaderland.’ - Zie hier, tot eene proeve, hoe Adeler zynen Zoon, en in hem alle Burgers van Nederland, opwekt, tot het wel behartigen van zynen Burgerpligt.
‘Nederlands Gemeenebest, zegt hy, is vooral een onwaardeerbaar voorrecht, voor elk die het geluk heeft, om 'er een Lid van te weezen. - er zyn veele Volks-Staaten, daar de Leden derzelven door de wetten en gebruiken vernederd worden, en daar de onbeteugelde Heerschzugt, den Mensch, die zyn eigen waardy kent, de ondergeschiktheid vervloeken doet, waarin de onnatuurlykste aanmaatigingen, en de lafhartigste toegeevenheid hem gesteld of gedwongen hebben, - in Nederland blyft de Mensch die hy is. - Tot nog toe - word zyne Vryheid bestuurd, niet bedwongen! - tot nog toe - is hy vry genoeg om zyn handen buiten kluisters te houden, en zyn nek te beveiligen tegen het versoeilykst dwanguk! - maar, Ferdinand de Burger van Nederland kan niet zorgloos zig onder de schaduw van zyn
| |
| |
dak nederzetten! Hy heeft noodig te waaken tegen inbreuken, tegen belaagingen en gevaaren, die hem met niets minder dan met den ondergang van zyne Vryheid en Welvaart bedreigen! - Hy vind zig gesteld op een post, daar het volstrekt met hem gedaan zal zyn, zo dra de kommerlooze slaap zyne oogen voor een oogenblik overvalt! Draag derhalven geen zorg alleen voor u zelven, maar wees vooral bedagt op het algemeen belang! Ondersteun en bevorder dit met al uw magt, al had gy 'er geene andere reden voor, dan deeze: dat, wanneer de algemeene Vryheid gekluisterd, het algemeen geluk de doodsteek gegeeven word, dat gy dan ook, als een gebocide slaaf, aan de zegekoets van een overwinnenden Dwingeland, het verschriklyk lot van allen zult ondergaan, die zugtende worden medegesleept, en dat gy, beneffens uwe Landgenooten, aan de algemeene kwyning zult uitteeren! Wanneer elk Burger alleen voor zigzelven yvert, dan zullen de Burgers, door de onderscheiden belangen, en de onderscheiden wyzen van die voor te staan, zig onderling verzwakken en zig eindelyk verwoesten. Het eerste, grootste en gewigtigste belang van elk byzonder Lid eener Maatschappy, is de handhaaving van het algemeen belang, om dat, zonder het zelve, zyn byzonder niet bestaan kan o'f verdeedigd lean worden.
Is het de plicht van den menschlievenden Wysgeer en van den Godgewyden Christen, zyne bekwaamheden ten nutte van zyne Medemenschen aan te leggen! zie dan toe, myn Zoon! dat gy in uwen Burgerlyken kring al het goede verrigt dat gy kunt! - 't Is nog zo verre niet met de Burgers van Nederland gekomen, dat zy zwygende zouden moeten aanzien en goedkeuren, alles wat eenige hunner op hun naam, en met bun gezag bekleed, verrigten! Dat zy den mond niet zouden moogen onsluiten, ter plaatse daar men hun en hunner Nakomelingen lot beslist! dat zy zig niet zouden moogen verzetten tegen onwettigen willekeur, die, zonder daartoe zelf een schaduw van volmagt te hebben, bepaalt of zy voortaan Vryen of Slaaven, gelukkigen of ongelukkigen zutlen weezen! De Nakomelingschap zal het verlies zyner Vryheid en Voorrechten, waaraan het verlies van zyn onbelemmerden Godsdienst verbonden is, aan u wyten, indien gy in de mooglykheid geweest zyt om dezelven, schoon met aanwending uwer uiterste poogingen, te hebben kunnen behouden.
| |
| |
Bedenk op welke Voorwaarden gy Burger van een vryen Staat zyt! Gy geniet deszelfs zegeningen, gy zyt dan ook verbonden om, naar uw vermoogen, 'er de vloeken van te helpen afkeeren. - Uwe Medeleden bevorderen uw geluk, gy moogt het hunne niet verwaarloozen! De hulp, die zy u bewyzen, eischt en verwagt van u eene wederkeerige ondersteuning! God stelde u in een bevoorrechten Burgerstaat! zie toe, dat gy zyne onverdiende weldaadigheid niet versmaad! dat gy zyne zegeningen niet onder uwe voeten vertreed, door te dulden, dat een onwaardige hand het goede, dat de Hemel u schonk, u ontrukke! Door toe te laaten dat eigenbelang, dat dwinglandy en verdrukking zig op den troon plaatzen; en door, met een laffe, ondankbaare hand, het geschenk der Voorzienigheid, de Vryheid en het Recht, aan de gekuschte voeten van geweldige Heerschers te ontzielen. - Behoed u echter aan den anderen kant voor driften, die u de Tyran van uzelven en anderen kunnen doen worden! - Hebt gy een duidelyker wenk noodig, om te begrypen, dat ik u in deezen op de Voorschriften van den Godsdienst wyze?’
Niet min kragtig is 's Mans taal tot zynen Zoon, daar hy hem zynen pligt als Regent, indien hy ten eenigen tyde den Stoel der eere mogte bekleeden, ontvouwt. Hem gewaarschuwd hebbende tegen alle ydele verwaandheid, vervolgt hy aldus.
Als gy Regent zyt, wees dan, meer dan ooit, gedagtig dat gy een Mensch zyt! - De misstappen, die een Burger begaat, doen meestal hem of de zynen 'er al het nadeel van gevoelen, doch de dwaalingen van een Regent kunnen het verderf van een gansch Volk berokkenen! Een Regent, die zyn eer en geweeten niet voor het Raadhuis nederlegt, heeft niet slegts te waken tegen de verkeerdheden van zyn eigen hart, maar ook tegen die zyner Mederegenten; waaronder 'er altoos gevonden worden, die alleen met dat oogmerk hunne bediening hebben aanvaard, om alle de verkeerdheden hunner harten onbelemmerd op te volgen! - Gy zult geen groote moeite behoeven aan te wenden, om deezen te leeren kennen! -- Wees slegts regtvaardig en onbeschroomd! - Verdeedig de waarheid tegen haare hoogaanzienlyke vervolgers! verzet u tegen de boosheid, tegen ahen ongeregtigen han del, die zig met den gedugten mantel van gezag en magt bedekt! Beantwoord de Heerschzugt met de openharrige
| |
| |
vrymoedigheid eener niets vreezende onschuld! Verydel de aanslagen der ouderdrukking! met één woord, wees een verstandig, deugdzaam en bekwaam Regent! en allen, die het niet zyn, zullen u haaten, schuuwen of vervolgen!
Wees altoos gedagtig aan den plegtigen eed, waarmede gy de vervulling uwer pligten bezwooren hebt! Om u tot een meineedige te maaken, zullen 'er geene verfoeilyke kunsten gespaard worden! - Doch zie toe! wanneer men u aanraad om af te wyken van de paden des Rechts, dat gy geen gehoor geeft aan de stein van het eigenbelang, der onwaardige vriendichap, of aan die der overreedende kragt der vervloekte vleiery! Wees grootmoedig In een bediening, waar God en de Maatschappy van u grootmoedigheid eischen en verwagten - Kunt gy het algemeen belang niet bevorderen dan door de opoffering van uw byzonder belang, aarzel geen oogenblik, myn Zoon! De schatten, die door myn dood u in handen vallen, worden, op deeze voorwaarden, u, door uwen Vader, nagelaaten! - Wil men u dwingen om de belangen der Burgery tegen te werken'en te verwaarloozen! - verzet u tegen ahen, die de sterke hand tegen u opheffen, met eene onbezweeken rechtvaardighel! - Indien gy lafhartig genoeg zyt om te bukken voor het gewelddryvende onrecht! Indien gy in zulke gevaarlyke tydstippen uwen Post verlaat! Indien gy de deugd en het recht niet doet zegepraalen, of dood aan de voeten hunner Bestryders nedervalt! - Dan getuige deeze Brief tegen u! Dan verandert myn Vaderlyke zegen in eenen eeuwigen vloek over u! Bedenk dit, eer gy Regent word!
Wanneer gy in het Regentschap u gedraagt, overeenkomstig mynen wensch en uwen pligt, dan zal de Regeering een last voor u worden, waaronder gy wel eens gebukt zult gaan! dan zult gy opbeuring en troost noodig hebben! -
Doch, wanneer gy de oprechtheid van uwe bedoelingen en poogingen in opmerking neemt, wanneer gy wel doet zonder om te zien! Wanneer gy God en zynen dienst in het oog houd, en ten grondslag van uwe verrigtingen legt! Wanneer gy uw Vaderland nuttig zyt; de vryheid, den luister, en het geluk uwer Medeburgers en Landgenooten bevestigt, beveiligt en bevordert, dan zult gy in uw eigen hart vertroostingen en bemoedigingen vin- | |
| |
den, die u over alle bezwaarnissen zullen doen heen stappen; die u door alle moeilykheden zullen doen heen dringen; en waartegen alle de woelingen uwer grootste vyanden niets zullen vermoogen; om dat God zelf deeze opbeuringen in uw binnenste werkt, als de gevolgen van daaden, die hy beloofd heeft met zynen zegen te zullen bekroonen!’
|
|
Auteursrechtvrij