Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1786

Kerkelijke Leerredenen over gewigtige voorwerpen. uitgesproken in de Gemeente van Rotterdam, door den Hooggeleerden en Weleerwaarden Heer J.J. le Sage ten Broek. Uitgegeven, en met eene Voorrede voorzien, door een Genootschap, onder de Zinspreuk, Libere & Confidenter. Alom te bekomen. Beh. de Voorr. 159 bl. In gr. 8vo.

Het Rotterdamsche Genootschap Libert & Confidenter, bestaende uit enige ernstige Voorstanders der leerwyze van den Eerwaerden le Sage ten Broek, toont hier, by gelegenheid dat men op deze Leerredenen de Approbatie geweigerd heeft, de onregtmatigheid der daeromtrent gehouden handelingen; met de gevaerlyke gevolgen van zulke inrichtingen, als 'er omtrent het stuk der Approbatie stand grypen. Ze doen te gelyk kortlyk zien, dat de tegenstanders van dien Leeraer in 't algemeen, en wel byzonder Philalethes, in zyne Zedige Aenmerkingen, mitsgaders de Eerwaerde Schutte, in zyne onlangs uitgegeven Verhandeling, door Appelius misleid, 's Mans gevoelen niet naer waerheid voordragen, maer 'er haetlyketen onwettige gevolgen uit afleiden, die dan door hen bestreden worden; zo dat ze niet tegen de Stellingen van le Sage ten Broek, maer tegen hunne eigene schimmen, vechten. Om dit ten klaerste onder 't oog der Lezers te brengen, hebben ze geoordedd niet beter te kunnen doen, dan eenvouwig deze Leerredenen uit te geven, als waer uit een ieder zal kunnen opmaken, hoe verkeerd party 's Mans gedachten over de Leer der Verzoening, en den aenkleve van die, opgeeft. Ze zyn allen tot dat onderwerp betrekkelyk, en stellen zyn

[p. 360]

gevoelen deswegens, genoegzaam van alle zyden, in 't volle daglicht; des de hieromtrent nog twyfelachtige Lezer, uit dezelve, ene volkomen opheldering van 's Mans denkwyze nopens dit Stuk kunne erlangen.

De eerste Leerreden gaet over ‘de waare voorwerpen der Euangelie nodiging, van Christus, (Matth. XI. 28,) voorgesteld en beschreeven, onder de benaamingen van vermoeiden en belasten.’ In ene volgende Leerreden worden die zelfde voorwerpen beschouwd, als Jez. LV. 1. voorgesteld en beschreven, ‘onder de benaamingen van hongerigen en dorstigen.’ De derde Leerreden schikt zyn Eerwaerde, naer aenleiding van Rom. VII. 24, 25, ter overweginge van ‘de waare kennis der elende, zoo als die, met het Geloof in Jesus Christus ten naauwsten verbonden, of voor het zelve voorafgaat, of uit het zelve geboren wordt.’ Voorts stelt hy ons, in ene Leerreden over Matth. IX. 12, voor oogen, ‘Christus als den eenigen Geneesmeester van Zondaaren, en de waare drangredenen, die Zondaars hebben, om van hem in die betrekking gebruik te maaken.’ Daer by komt ten laetste ene vyfde Leerreden, strekkende, by de verklaring van 2 Cor. V. 19, ter ontvouwinge van ‘de waare leer der Verzoening, zoo als die, in 't Kruis van Jesus Christus gegrond, van God zelven, als het noodzaaklijke en gepaste middel des Geloofs, aan de Apostelen geopenbaard, en door hen van Gods wege aan de Waereld verkondigd is.’

Het Genootschap maekt, in de Voorrede, opzetlyk gebruik van deze laetste Leerreden, ter stavinge van hun gezegde, wegens het verkeerd voordragen van des Hoogleeraers gevoelens, byzonder door den Schryver der bovengenoemde Zedige Aenmerkingen, en laet zich by die gelegenheid aldus hooren.

‘Pag. 18 wordt op rekening van D. ten broek gesteld, als of hij leerde, dat God aan Christus, als borg, de zonden van het menschelijk geslagt, (dus van allen, hoofd voor hoofd) toerekent. Dat hij hem heeft laaten genoeg doen, op dat wij (dat zijn alle menschen) zouden worden regtvaerdigheid Gods in hem.’ Vergelijkt dit met zijn Eerw. Leerreden over 2 Cor. V. 19. inzonderheid, p. 142-147, en gij zult overtuigd worden, dat hij, die dit schrijft, het gevoelen van D. ten broek niet verstaat, om niet wil verstaan. Waar geeft zijn Eerw. aanleiding, om door de schuld, die Christus als borg ter voldoening is toe-

[p. 361]

gerekend, te verstaan de personeele schuld van alle menichen, hoofd voor hoofd? Dit ontkent zijn Eerw. volmondig. Ja zijn gehele gevoelen, wel begrepen zijnde, loopt daarop uit, om dit ten sterksten te ontkennen. De valschheid dan, en de ongerijmdheid, welke uit deze gezegdens, dus willekeurig en zonder grond verklaard, afgeleid wordt, ligt niet in het gevoelen van D. ten broek, maar in de misvattingen en verkeerde gevolgtrekkingen van zijnen tegenschrijver. En dus vegt de man, niet tegen D. ten broek, maar tegen zig zelven. Hadt de onkundige en waanwijze Schrijver met D. ten broek zelven daarover gehandeld, hij was schielijk van zijne tnisvatting te overtuigen geweest, en hadt honderden lezers van zijn werkje niet zoo ongelukkig misleid, en bedriegelijk tegen de Leer van D. ten broek ingenomen.

‘En waarlijk! zo is 't met dat gansche werkje gelegen. Men laat D. ten broek overal zeggen, dat hij nooit gezegd, nooit gedagt heeft. Men trekt overal gevolgen, die men wettig noemt; maar die in de daad onwettig, ongegrond en willekeurig zijn. Die uit de waare begrippen van zijn Eerw. wel wederlegd, maar niet gestaafd, kunnen worden. Tegen deze cigene gevolgtrekkingen redeneert men, en dan meent men grote zaken tegen D. ten broek uitgevoerd te hebben, als men zigzelven wederlegd heeft. Men vegt overal tegen zijn Eerw. met de Leer der Hervormde Kerk. Maar wat verstaat men daar door? De Leer der Formulieren, de aangenoinene Grondleer der Kerke? Neen. Daar strijden de begrippem wan D. ten broek niet mede. Zij zijn 'er volkomen op gebouwd. Maar door die Leer der Kerke verstaat men zijn eigen geliefkoosd Sijstema. Zijne eigene begrjppen, de heerschende denkwijze van de meeste hedendaagsche Predikanten, wier begrippen van jongs af meer naar een Systema, dun naar den Bybel, gevormd zijn. Maar wie maakt hen zo stout om anderen naar die begrippen te oordelen en te veroordelen? Dit strijdt met eene behorelijke vrijheid van denken, die altoos in onze Kerk heeft plaats gehad. En wij vertrouwen, zo lang we een vrij Volk blijven, en onder de bestierihg en bescherming van eene vrije Staatsregering staan, dat kundige Leeraars en Ledematen bij het vrije onderzoek van den Bijbel zullen gemaintineerd worden, zo lang ze niet van de Formulieren afwijken, en leeren willen het geen daarbij verworpen is. En In deeze begeren wij getn verandering.

[p. 362]

‘Daar was onlangs iemand, die met een oud Predikant disputeerde over den Doop. En toen hij dien Heer bepaalde bij het Formulier, otn daar uit de gadagten van de oude Godgeleerden na te vorschen, kreeg hij ten antwoord: dat Formulier is onregtzinnig en behoorde uit de Kerk weg gedaan te worden. Ziet tot zulke uiterstens komt men, als men de hedendaagsche heerschende begrippen niet langer met de Leer der oude Godgeleerden, en van de opstellers der Formulieren, vereffenen kan. Dan leest men niet, gelijk 'er staat; dat de kinderen geheiligd zijn; maar dat 'er kinderen geheiligd zijn, enz. Dat is nu geen haken na nieuwigheid. Neen. Dat is oude beproefde regtzinnigheid!! Wat zoud 'er van D. ten broek. worden, als hij zulk een stoute en losbandige taal voerde, en op die wijze de Formulieren veranderde? Maar waarom tast men Philadelphus niet eens aan? Daar verlangen wij na.’