Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1786

[p. 279]

J.A. Hermes, Overwegingen, Alleenspraken en Gebeden voor Godvruchtige Avondmaalgangers. Uit het Hoogduitsch vertaald, en met eenige stichtelyke Overdenkingen en Gezangen vermeerderd, door Gerard van der Zoo. Te Amsterdam, bij de Wed. A.D. Sellschap en P. Huart, 1786. Behalven het Voorbericht, 271 bladz. in gr. octavo.

Met de Vertaling van dit Geschrift, en het daer bygevoegde, door den druk gemeen te maken, doet de Heer van der Zoo velen, zo wy agten, een gewigtigen dienst: daer by hun ene verstandlyke en te gelyk gemoedlyke handleiding verleent; waer van ze met vrucht gebruik kunnen maken, zo ter rechte kennisse, als ter vereischte onderhoudinge, van des Heren Avondmael. Het geen dit Geschrift, by uitstek, boven vele anderen van die soort aenpryst, is dat het zelve op zodanig ene wyze ingericht zy, dat alle Christenen, die, hoe onderscheiden zy anders ook over het leerstellige der Euangelieleere mogen denken, door den gekruisten Christus hunne zaligheid zoeken, zich met opwekking daervan kunnen bedienen; nademael de Godgeleerde verschillen 'er in vermyd worden. Hier by komt, dat geen bygeloovige of dweepende denkwyze ongeregelde aendoeningen verwekt, die het hart sterk roeren, maer tevens het verstand verbysteren; overmits en de Schryver en de Vertaler 't 'er op toeleggen, om het Hart en het Verstand te gelyk de behulpzame hand te bieden. Ten dezen einde bevlytigen zy zich tot het voordragen van zulke bedenkingen over dit Godsdienstig onderwerp, die strekken, om het zelve met ene verstandlyke gemoedsaendoening recht ernstig te overwegen; en den Avondmaelganger op te leiden, om die plechtigheid, overeenkomstig daermede, in diervoege te onderhouden; dat hy, door Gods genadige medewerking, de eigenaertige uitwerking hiervan, niet slechts by de onderhouding zelve, maer ook in den volgenden loop zynes levens, moge ondervinden.

Om dit te bevorderen bepaelt zich de Heer Hermes aenvanglyk, tot ene overweging van de instelling en 't oogmerk van het Avondmael; vervolgens handelt hy over de ware voorbereiding, tot een nuttig gebruik van het zelve; en hieraen hecht hy ene beschouwing van de kracht en den zegen van het Avondmael. - Met de behandeling hier-

[p. 280]

van loopt het eerste Hoofdstuk af, en het tweede behelst, korte overwegingen, om te dienen, ter voorbereidinge tot het Avondmael. In dit gedeelte komt ons voor, ene algemene zelfsbeproeving: ene zelfsbeproeving van een Avondmaelganger, die te vooren roekeloos of in zorgeloosheid geleefd heeft: en de ernstige overdenking van een oprecht Christen over zichzelven, voor dat hy tot het Avondmael nadert. By deze voorstellen van zelfsbeproeving komen wyders etlyke stukken van opmerkzame beschouwingen voor rechtschapen Avondmaelgangers: Ene beschouwing van het leven, het lyden, en den dood van Jezus. - Ene opwekking, by het gebruiken des Avondmaels, tot ene openbare belydenis des naems van Jezus, en tot een werkdadig Christendom. - Ene opwekking tot ene broederlyke vereniging met andere Christenen, en tot de liefde des Naesten, by het vieren des Avondmaels. - De zelfsoverdenking van een jong Christen, die het Heilig Avondmael voor het eerst zal genieten. Ene beschouwing van het gedrag van den Verlosser op den Olyfberg, ter opwekkinge van Godvruchtige Avondmaelgangeren, die zich in dergelyke beproevingen bevinden. Ene overdenking van den val van Petrus, geschikt voor een Avondmaelganger, die zich aen dergelyke ontrouw, jegens zynen Verlosser, heeft schuldig gemaekt. En eindelyk ene overweging der laetste woorden van den Verlosser aen het kruis: Het is volbragt! Vader, in uwe handen beveel ik mynen geest! byzonder geschikt voor zulke Christenen, die, op hun ziekof sterfbed, het Heilig Avondmaal begeeren te gebruiken.

In de Vertalinge van beide deze Hoofdstukken, heeft de Heer van der Zoo zich ten naeuwkeurigste aen het oirspronglyke Geschrift gehouden; maer, by de inrichting van het derde of laetste Hoofdstuk heeft hy, ten gevalle van den Nederduitschen Lezer, meerdere vryheid genomen. - Het zelve behelst Gebeden, Overdenkingen en Gezangen, geschikt voor Godvruchtige Avondmaelgangers. De Heer Hermes, voor zyne Landsgenooten schryvende, heeft dit gedeelte grootlyks geschikt naer de Hoogduitsche Kerkgebruiken en Zeden; en zich, in zyne verzameling van Gezangen, bediend van de Schriften van verscheiden Hoogduitsche Dichters. Uit dien hoofde ontmoet men hier, in 't oorspronglyke, zeer veel, dat, hoe treffende ook in dat opzicht, den Nederlanderen minder te stade komt. En zulks heeft den Vertaler, niet ten onregte, genoopt, om grootlyks van het oirspronglyke af te zien, en zelf de

[p. 281]

hand aen 't werk te slaen, met dit laetste Hoofdstuk op zodanig ene wyze uit te voeren, dat het zynen Landgenooten in 't algemeen van dienst konde zyn. By enige hartlyke gebeden, zo voor, als onder, en na het houden van het Avondmael, voegt de Heer van der Zoo hier een zevental van opwekkende overdenkingen, by de viering des Avondmaels; en eindelyk enige gemoedelyke Gezangen door hem zelven opgesteld, geschikt naer de gebruikelyke zangwyzen, zo in de Luterische Gemeente, als in de overige Hervormde Kerken hier te Lande. In de vervaerdiging hiervan, betuigt hy, in zyne Voorreden, lsis zyn hoofddoel geweest, om het godvruchtig gemoed, niet alleen bij de viering van het heilig Avondmaal staande te houden, maar ook op te leiden, tot de overweging van zulke onderwerpen, als dienen kunnen, om het hart tot God te verheffen, en het zelve te onderhouden, in die godsdienstige gesteldheid, welke den Christen, niet alleen op den Avondmaaldag, maar elken dag zijnes levens, boven alles noodig is. En aen dit oogmerk heeft de Autheur, in alle opzichten, zo gelukkig beantwoord, dat wy niet twyfelen, of Godvruchtige Zielen zullen zynen arbeid, zo in dit gedeelte, als in de Vertalinge van het voorige, dankbaer erkennen.