Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1786

[p. 267]

Nieuwe Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

Onderwys in den Godsdienst, door J. van Nuys Klinkennerg, A.L.M.S.S. Th. et Phil. Dr. Hoogl. in de H. Godgel. en Kerkl. Gesch. aan het Ill. Athen. en Predikant in de Gemeente te Amsterdam; mitsgaders Lid van het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen te Vlissingen. Zesde Deel. Te Amsterdam, by J. Allart 1785. In gr. octavo, 536 bladz.

In dit Deel achtervolgt de Hoogleeraer van Nuys Klinkenberg zyne, in 't voorige Deel aengevangen^(*), ontvouwing van het geschiedkundige der Openbaringe; diestyds gebragt tot op het invoeren der Koninglyke Regeeringe over Israël, waermede gevolglyk dit Deel begint. Het behelst des, naer des Hoogleeraers geschiedverdeeling in vier tydvakken, de vyf overigen, te weten: de geschiedenissen der Israëlleren (6.) Van de invoering der Koninglyke Regeeringe tot de scheuring onder Rehabeam. (7.) Onder de Koningen zo van Juda als van Israël, tot op de Babylonische gevangenis. (8.) Onder de Babylonische gevangenis. En (9.) van de wederkeering uit Babel, tot op den tyd van Christus; waarby dan, laetstlyk (10.) komen de geschiedenissen van het Nieuwe Testament, behelzende het leeven van Jezus Christus, de stichting der Christelyke Kerke en derzelver uitbreiding, eerst onder de Jooden, en daerna onder de Heidenen. - Zyn Hoogeerwaerde ontvouwt dit geschiedkundige op ene zo wel ingerichte manier, dat hy ene beknopte en tevens in zyne soort volledige schetse vande gewigtigste voorvallen levere, welke tevens geschikt is, om de opmerkelykste gebeurtenissen oordeelkundig in haer juiste licht te plaetzen. Men oordeele hierover enigermate uit 's Mans voorstel wegens de invoering der Koninglyke Regeeringe onder Israël, volgens I Sam. VIII; het welk aldus luid.

(*) Zie Alg. Vad. Letteroef. VI D. bl. 405.

[p. 268]

‘Zedert hunne aenkomst in Kanaan hadden de Israëllers, onder God zelven, in eene vrye Gemeenebest Regeering geleevt. - samuel was de laetste Richter. Hy had Israël uitmuntende diensten beweezen. Onder Gods blykbaeren bystand, had hy hen verlost van de overheersching der Philistynen. Hy bekleedde het Rechterampt 41 jaeren lang, 1 Sam. VI. 1 VII. 2, met allen mogelyken yver. - Evenwel de Israëllers wisten eene schynbaere aenleiding te vinden, om, op het invoeren van eene Koninglyke Heerschappy, zeer onbedachtzaem aen te dringen.

De gewoone verblyvplaets van samuel was te Rama. - Om het volk des te meer gemak toe te brengen, had hy zich de moeite gegeeven van 's jaerlyksch het land rond te reizen, om de Rechtzaeken te beslisschen; vooral hield hy zich, eenigen tyd, te Bethel, te Gilgal en te Mizpa, op, op dat ieder, met zyne klachten en bezwaeren, aldaer by hem komen konde. - Met het klimmen zyner jaeren begon dit reizen hem lastig te vallen. Hy stelde daerom zyne Zoonen tot Onderrigters aen, om het land, ter handhaeving van recht en gerechtigheid, rond te reizen. - Dan deeze zoonen gedroegen zich gantsch anders, dan de braeve Vader; zy lieten zich, door eigenbelang, vervoeren, om veelerley onrechtvaerdigheden te pleegen.

Over dit wangedrag van samuels ontaerte zoonen was hot volk, met reden, zeer onvergenoegd; maer zy handelden zeer dwaeslyk, toen zy daeruit aenleiding naemen, om het Gemeenebest, met het willekeurig bestuur van eenen Monarch, te verwisselen. - De Israëllers hadden alle recht en reden, om te vorderen, dat samuel's zoonen van hunne waerdigheeden ontzet, en zelvs openlyk gestraft wierden. Maer kan men iets onbezuisder uitdenken, dan dat zy samuel hunnen Richter, om het wangedrag zyner zoonen, alle verdere onderwerping weigerden, en de geheele Regeeringsform, in eene Monarchy, veranderd wilden hebben?

Door deeze omwenteling versmaedden zy een zonderling voorrecht, en maekten zich schuldig aen eene schreeuwende ondankbaerheid, omtrent den hoogen god zelven. - De heer zelvs had hen, onder zyne onmiddelyke bescherming, aengenomen; God zelvs was hun Koning, die de Regeering deezer Staten, in eenen byzonderen nadruk, had op zich genoomen. Zy leevden onder de

[p. 269]

theocratie of Gods-Regeering, en die was een uitsluitend voorrecht, met het welk zy, boven alle andere volken, verwaerdigd waeren. - Zy werden, door den heer zelven, als een vry en onafhanglyk Volk, in de gedaente van een Gemeenebest, geregeerd. De wetten, door den dienst van mose voorgeschreeven, waeren de Maximen van deezen Staet; aen het gehoorzaemen van deeze wetten, was de voorspoed der Natie verbonden, en van niemand hadden zy eenige willekeurige beveelen af te wachten.

In de plaets van zulk eene bevoorrechte Regeeringsform, verkoozen de onbezuisde Israëllers de willekeurige overheersching van een Monarch. - Welk eene dwaesheid? Welk eene ondankbaerheid? - Men dacht in 't geheel niet aen de geduchte nadeelen van eene eigendunkelyke Regeering, en aen de schroomelyke gevolgen der oppermacht, wanneer zy in de handen koomt van iemand, die 'er misbruik van maekt.

'Er is geen twyffel aen, of Samuel zal de onbezuisde meenigte gepoogt hebben tot reden te brengen, en alle middelen aengewend, om den opstand te dempen. - Maer ziende, dat 'er niets aen te doen ware, bad hy den heer om noodige wysheid in deeze zorgelyke omstandigheid.

Dan de heer gelastte samuel, dat de onbezuisde eisch der Israëlleren, by wys van toelaating, zou worden ingewilligd. - samuel deedt het volk deeze verklaering, maer schetste hun, op Gods bevel, te gelyk een merkwaerdig tafereel, van alle de onaengenaeme en nadeelige gevolgen eener Monarchaele Regeering. Hy vertoonde hun, op eene zeer aendoenlyke wys, hoe zy hunne Vryheid, dat onwaerdeerbaer voorrecht, geheel verliezen zouden, en onderworpen zyn aen de grillige beveelen van eenen eigendunkelyken Gebieder. Hy teekende hun de slaverny met de allerlevendigste verwen; de verdrietige mishandelingen, welke zy zouden moeten ondergaen; alle de laege diensten, welke zy zouden moeten verrichten; alle de verachting, welke zy zouden moeten dnlden, zo menigmael het den Monarch zon goeddunken, misbruik te maeken van zyne Oppermacht. Hy bracht hun onder 't oog, hoe zy zichzelven alle die onheilen zouden te wyten hebben, welken uit hunne onbezuisde begeerte, ten eenigen tyd, zouden voortvloeien.

Maer 'er was geen doen aan. De Israëllers bleeven on-

[p. 270]

verzettelyk. In weerwil der plechtigste betuigingen van den ontroerden samuel, dien Vader des Vaderlands, schreeuwden zy met een woest getier, om eenen Koning. - Dit bewoog hem, den heer andermael te raedpleegen. De heer antwoordde hem, in eene Openbaering, dat het volk nu genoeg gewaerschouwd waere, dat hunne onbezuisde eisch zou worden ingewilligd, en onderrichtte hem tevens, hoe hy, by het verkiezen en aenstellen van den begeerden Monarch, handelen moest. - samuel bragt deeze Goddelyke boodschap tot de muitende meenigte, en scheidde de vergadering, met belovte dat hy hen eerlang weder zoude zaemenroepen, om hun den Koning, dien de heer verkoozen had, plechtig voor te stellen.’

De Hoogleeraer geeft hierop voorts een beknopt verslag van sauls zalving door samuel, zyne voorstelling aan 't Volk in ene plechtige Volksvergadering te Mizpa, en zyne huldiging tot Koning te Gilgal; waer mede saul de teugels der Alleenheersching in handen kreeg; en waerop samuel zyn Rechterampt, met ene openbare en plechtige Redenvoering, nederlei.

Deeze merkwaerdige redenvoering, vervolgt de Hoogleeraer, bestondt in drie hoofddeelen. - Eerse droeg hy alle de rechten en voorrechten, welke aen de Koninglyke Majesteit verbonden zyn, aen saul op. Daerna deedt hy verantwoording van zyne handelingen, geduurende al dien tyd, dat hy het Rechterampt had waergenoomen, om plechtig te betuigen, en het nageslacht te doen weeten, dat hy, in zyn ampt en plicht, getrouw geweest waere, en geene gelegenheid gegeeven hadde, tot deeze groote staetsomwenteling. Vervolgens verklaerde hy nog eens en ten overvloede, dat de eisch der Israëlleren, om eenen Koning, zeer onbetaemelyk geweest waere, met betuiging, dat zy zelve, voor de gevolger, aenspraekelyk waeren. Hy besloot, met eene ernstige vermaening, om God te vraezen en den Koning te eeren.’