Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1786

[p. 181]

Nieuwe Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

Bybel der Natuur. Uit het Hoogduitsch overgezet, en met aanvullende toegiften en aanmerkingen voorzien, door L. Meijer, Lid van de Holl. Maatsch. der Weetenschappen te Haarlem, en Predikant in Twyzel en Kooten. Tweede Deels, tweede Stuk. Te Amsterdam, by M. de Bruin, 1785. In gr. octavo 616 bladz.

Met de voortgaende beschouwing der merkwaerdigheheden, in 't Boek Exodus vermeld, die in 't plan dezer overweginge vallen, komen hier eerst in opmerking de Kwakkelen, waer mede de Israëliten gespyzigd, en het water uit de Steenrotze, waermede zy en hun Vee gedrenkt werden. Voorts verklaert men ons hoe de ondersteuning der handen van Mozes, by het slag leveren aen de Amalekiten te verstaen zy; als mede, in welken zin Gods liefde en voorzorg, Exod. XIX: 4, by Arends vleugelen vergeleken worde. Hier aen volgt ene opheldering van 't voorgevallen op Sinaï, by de Godlyke Openbaring, mitsgaders van enige wetten, welken inzonderheid het Gedierte betreffen. Verder ontvouwt men ons, hoe de Horselen, Exod. XXIII: 28, gezegd konden worden de Kanaäniten en Hethiten te verdryven; als mede wat men te denken hebbe van den Sapphiersteen, in het verhael van Gods luisterryke verschyning, Ezod. XXIV: 10. gemeld; waar op voorts aenmerkingen volgen, over het veertigdaegsche Vasten van Mozes. Wyders verleent men hier nog een aental van overwegingen, die tot den Tabernakel, en het daer toe behoorende betrekkelyk zyn: als daer is, het geven der vrywillige giften, de Verbonds-Ark, de Tafel der Toonbrooden, de Gordynen des Tabernakels, het oprechten van den Tabernakel, de Brandoffer-Altaer, het Voorhof des Tabernakels, de Gouden Kandelaer, en de Oly om daer in te branden, de Borstlap van Aäron, benevens de verdere Kleederen des Hoogenpriesters, en byzonder de Urim en Thummim, de Offerhanden, ter In-

[p. 182]

wyinge der Priesteren, de Reukaltaer in het Heilige, de heilige Zalfolie en het heilige Reukwerk. Na 't afhandelen dezer byzonderheden, word het oog gevestigd op het Gouden Kalf der Israëliten; in opmerking genomen, hoe het verslag van 't blinkende aengezicht van Mozes te verstaen zy; als mede, hoe men de schatting tot den dienst des Heiligdoms te berekenen hebbe, en 't te begrypen zy, dat de Israëliten toen in staet waren, om zo veel op te brengen. By dit alles voegt de Eerwaerde Meijer laetstlyk nog ene ophelderende verklaring van 't geen ons wegens het koperen Waschvat gemeld word. - Dit Stuk behelst dus, niet minder dan één der voorigen, ene menigte van byzonderheden, die de opmerking der Bybeloesenaren tot zich trekken; en waer over ons leerzame aenmerkingen medegedeeld worden. Men neeme, tot een voorbeeld, het hier bygebragte wegens het verdryven der Kanaäniten door Horselen, waeromtrent men ons het volgende onder 't oog brengt.

‘Met veel grond word het heir, door het welke God de vyanden van Israëls Volk, de Kanaänieten, voor hun henen verdreven heeft, een wonderbaarlyk heir genaamd, daar God hun Exod. XXIII: 28. beloofde: Ik zal ook horselen voor u heenen zenden, die voor uwe aankomst de Hevieten, de Kanaänieten en de Hethieten verdryven zullen. Moses herhaalde deeze belofte Deut. VII: 20. Daartoe zal de HEER, uw God, ook horselen onder hun zenden, tot dat ze omkomen, die overgebleven, en voor u verborgen zyn. En de vervulling daarvan, word ons Jos. XXIV: 12. vertoond, daar God deeze gebeurtenis den Israëlleren in het geheugen verlevendigt. Ik zond horselen voor u heenen, die dreeven ze voor u weg, de beide Koningen der Amorieten naamelyk: niet door uw zwaard, ook niet door uwen boog.

‘De Joodsche Uitlegger Aben Ezra heeft wel het Hebreeuwsch woord העדצ in de betekenis van eene ziekte ofte plaage opgevat, maar de 70 Grieksche Overzetters, de Schryver van het Boek der Wysheid, Hieronymus en anderen, hebben de horselen behouden. Het Grieksche woord σφηξ betekent zo wel horselen als wespen, die zommige Jooden in hunne verklaaringen ook aanneemen.

‘Hier doet zich nu vooral de vraag op: Of men in deeze plaatsen van Moses en Josua natuurlyke wespen en horselen verstaan, dan of men die woorden in ene oneigenlyke betekenis voor schrik en vreze neemen moete, die de verbande

[p. 183]

Volkeren, als horselen en wespen, gestoken, en voor de Israëlieten heenen uit het land gejaagd hebben. Men heeft deeze woorden wel eens aldus omschreven: ‘Ik zal maken, dat, wanneer het gerucht van uwe aankomst verbreid word, zy geheel verward en neerslagtig zullen worden: zonder het te durven afwachten, dat gy hun onder de oogen komt.’ - Een ander Geleerde zegt: de horselen schynen den schrik aan te wyzen, waardoor de vyanden van Gods volk, even als door horselen, uit hunne bezittingen en wooningen verdreven wierden. De stekende angel van deeze Insekten, veroorzaakt en betekent heftige en doordringende smerten. Op deeze wyze wierden onze woorden van ouds reeds door Eusebius, Augustinus, Rhobanus, Maurus, Lyranus en meer anderen verklaard.

‘Daar en tegen wierd de letterlyke en eigenlyke zin van het woord hier behouden van den Schryver van het Boek der Wysheid, van Theodoretus, Procopius, van de meeste Joodsche Uitleggers, van Bochart en anderen. En wanneer men het onmiddelyk vooraf gezegde nagaat, daar reeds van den schrik en de verzaagdheid, die de Landvolkeren van Kanaän bevangen zou, gesproken was, vs. 27; dan schynt my, dat het onmiddelyk daarop volgende: ook zal ik horselen voor u heenen zenden, in zynen eigenlyken zin moet behouden worden. De schrik was ook op zichzelven niet voldoende, om al wat 'er nog overig was, en zich versteeken had, on te brengen; maar aan de horselen kon Moses die uitwerking wel toeschryven.

‘Ongewydde Schryvers bevestigen dit ook, en melden van geheele Naatsiën, die door insekten, en andere kleine dieren, verdreven wierden. De oude Volkeren, die omstreeks Paeoniën en Dardaniën woonden, zonden, naar het verhaal van Athenaeus en Eustachius, door Kikvorschen verdreven zyn. Justinus getuigt het zelfde, noopens de Abderieten, die uit Traciën gevlucht zyn. Dq Trojaanen, Megarensers, Chalcidensers, en Gyranensers zouden, gelyk Plinius, AElianus en Theophrastus berichten, van Muizen verdreven zyn. De Neuri moesten, volgens Herodotus, en de Amicloe, volgens Varro en Plinius, voor Slangen uit hun land wyken. De Schorpioenen veroorzaakten insgelyks zulk eene verlaating der voorige woonplaatzen, onder zekere Volken in Ethiopiën: gelyk Strabo, Plinius en Diodorus bericht hebben. Theodoretus verhaalt, dat een Muggenheir de Stad Nisibis, toon ze van Sapor belegerd wierd, zoude ontzet hebben. Jamblichus schryft, dat de

[p. 184]

Byen een Babylonisch heir zouden op de vlugt gejaagd hcbben. En AElianus getuigt, dat de Rhauciërs door eene soort van Byen, Chacoides genaamd, van huis en hof verdreven zouden zyn. - In 't byzonder kan deeze onze plaats door een zeker bericht van AElianus opgehelderd worden, dat, naamelyk, de Phaseliers door de Wespen uit hunne woonplaatsen verdreven waren. Deeze Phaseliërs, eene naatsie der Phoeniciërs, waren afstammelingen van de Kanaänieten, en waarschynlyk van dezelfden, die voor Israëls Volk door de Horselen verdreven geworden zyn.’

In de hier bygevoegde aantekeningen, word ons nog gemeld, dat Patrik, Kidder, Polus en Ainsworth, den eigenlyken zin van Horselen, hier mede als de rechte mening verdeedigen; mitsgaders dat Frantzius in zyne Hist. Anim. Sacr. p. 641. ed. Cypriani, dit insgelyks doende, ook de meeste voorbeelden, door Scheuchzer hier opgegeven, aanhaalt. En verder wyst men ons, ter nadere bevestiginge hier van, tot F. de Mey, Comment. Phys. p. 108. en Nelson Antideist. Bibel II. Th. en daar op de 109 Aenm. van den Heer Panzer. Als mede Calmets Untersuchungen met Mosheim Anmerkungen III. Th. XX Abhandlung p. 87. en Fabers Archeologie der Hebreer I Th. p. 100.