Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1786

[p. 129]

Handvesten en onuitgegeevene Charters behoorende tot de Beschryving en Chronyk van Nymegen, en vervattende eenige der aldaar vermelde voortreflyke Vryheden en Voorrechten, door de Roomschkeizeren en Koningen, mitsgaders Heeren, Graaven, Hertogen, enz. aan de Stad en Burgerye van Nymegen verileend: met een lyst van handvesten en gunstbrieven door de Frankische Koningen en Koomschkeizeren gegeeven op den Burg of het Valkhof te Nymegen; en van eenige aldaar voorgevallene en door hun verhandelde zaaken. Te Nymegen, by A. van Goor, Stads en Quartierdrukker, behalven het Voorbericht en den Bladwyzer, 338. bladz. in gr, octavo.

Het is bekend, gelyk de Verzatnelaar en Uitgeever van deeze Handvesten en Charters in zyn Voorbericht wel aanmerkt, dat Nymegen, de oudste en aanzienlykste Stad van de landen tusschen den Rhyn en Waale, en die reeds in de eerste eeuw na der Christenen tydreckening by de Romeinen als een volkryke Stad beroemd was, na den val van het Romeinshe ryk, onder de Vorsten der Franken in haare oude waardigheid is gebleeven, en door het verblyf van carolus magnus, ludovicus pius, lotharius, en veele volgende Keizeren van ouds vermaard, zich, behalven by de overrompeling der Noordsche Volkeren, of Normannen, nimmer onder eene andere regeering, dan die der Koningen van Austrasien en Opperhoofden des Roomschen ryks heeft bevonden, van welken zy, reeds zederd de achtste eeuw, niet alleen met byzondere Vryheden en Voorrechten is begifrigd, maar ook deelachtig gemaakt aan alle de uitsteekende hoogheden en heerlyke rechten, die aan de Stad aken eigen zyn, welke in de middeleeuwen naast Romen, boven andere Rykssteden, als de hoofdstad van het Frankisch Lothanngisch ryk was begunstigd. En hoewel nymegen met deszelfs Ryk en Gebied aan otto de III, Grave van Gelre, door willem, Roomsch-Koning, in den jaare 1248 is verpand, waardoor het aanzien van dien Graaf en het landschap van Gelre niet weinig vermeerderde, is echter de Stad nooit van haaren luister, als eene vrye Ryksstad, ontheven; zodanig ook, dat de aanzienlykste Verbonden, die de Hertogen van Gelre hebben aangegaan, by de voorschreve Stad zyn bezegeld, en zy alle, ieder voor hunne huldiging, zelfs carel de V. en philips de II, toen ter tyd de magtigste

[p. 130]

Vorsten van Europa, allerplegtigst hebben moeten zweeren. Nymegen en haare Burgerye by de oude herkomsten, rechten, voorrechten en gewoontens, en byzonderlyk by de edele Vryheden door de Roomschkoningen en Keizeren verleend, te zullen standhouden. Keizer rudolph de I, ten einde de hooge waardigheid der Stad door de verpanding aan den lande van Gelre niet verminderd mogte worden, heeft, in den jaare 1282, by een byzonder handvest, daarin gelieven te voorzien, en Keizer frederik. de III heeft, by vernieuwing der oude voorrechten, die carel de Groote aan Aken geschonken had, in den jaare 1442, omnia jura Superioritatis territorialis met het geene daarnan is gehecht, en al wat ryksteden onder den naam van Regalia en Jura Principis bezitten, aan Aken en Nymegen uitdrukkelyk bevestigd; door Keizer rudolph de II, in den jaare 1576 aan Nymegen op nieuw bekrachtigd, by de toetreeding van die Stad tot het Verbond der Unie in den jaare 1579, by een byzonder Renversaal voorbehouden, en ten tyde der Reductie van dezelve aan den staat in den jaare 1591 onverkort verbleven; van alle welke de oorsprongkelyke handvesten en giftbrieven, als zo veele dierbaare kleinodiën en eereteekenen van der Burgeren standvastige trouw en langduurige diensten aan de Keizeren en het Roomsche Ryk bewezen, in de Archiven te Aken, en in de hoofdkerk te Nymegen, ter plaatze, door de oudheid met den naam van den Blok bestempeld, bewaard, en wegens de zorgvuldigheid, die ten allen tyde daaromtrent is betoond, als in een heiligdom geslooten gehouden worden.

Het was dus te wenschen, gelyk onze Schryver verder aanmerkt. dat het aan kundige en omsichtige Leeden van den Raad en Gemeente geoorloofd was die plaats naar welgevallen te mogen naderen, te doen ontsluiten, en de Charters der gryze oudheid, welke in een groot aantal voor handen moeten zyn, naauwkeuriglyk te doorzoeken, en na bevind van zaaken geraeen te maaken, dewyl 'er niets heilzaamer is om de zekerste bewyzen van de oorsprongkelyke gesteldheid en geschiedenissen der Steden, en om de waare burgerlyke Vryheid en Voorrechten voor de nakomelingschap in weezen te behouden en op te helderen, dan zodanige handvesten te doen drukken. Uit dien hoofde heeft dan ook de Uitgeever van dit Werk ettelyke Handvesten en Gunstbrieven, zo der Roomsch Koningen en Keizeren, als van andere Fursten hi de zo even aan-

[p. 131]

gekondigde Chronyk van Nymegen aangchaald, ter Drukpersse overgegeeven, en met eenige aanteekeningen ter opheldering verrykt, zo dat deeze twee Werkjes, die by elkanderen behooren geplaatst te worden, voor die geenen, welke het naspooren van 's Lands oude gesteldheid en geschiedenissen, en in 't byzonder van de Stad Nymegen, ter harte gaat, veele weetenswaardige dingen zullen opleveren, die men elders te vergeefs zoeken zou.