Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1786

De Walvischvangst, met veele byzonderheden daartoe betrekkelyk, met Plaaten. Derde Deel. Te Amsterdam, by P. Conradi, en te Harlingen, by V.v.d. Plaats, 1785. In gr. quarto, 116 bladz.

In de twee voorige Deelen werd ons de Visschery, benevens de Zee en Kusten, in en langs welken dezelve gedreeven wordt, ontvouwd, met eene voordragt van aanmerkingen over de voornaamste byzonderheden daar toe behoorende. Hieraan nu hegt de Opsteller van dit Geschrift, in het derde Deel, eene nadere beschryving van de daaromtrent liggende Gewesten; met eene nevensgaande melding van 't geen, wegens de Natuurlyke Historie, de leevenswyze en zeden der Landzaaten van dit Waereld oord, onze opmerking vordert. - Men vindt hier een beknopt verslag van het merkwaardigste, wegens Ysland, Lapland, Noordland en Finmark, als mede van het Land der Samojeeden; en verder een uitvoeriger berigt van de voornaamste byzonderheden, nopens de verschillende soorten van Aarde en Steen in Groenland, mitsgaders van de Land- en Zeegewassen, de Land-dieren, de Land- en Wa-

[p. 85]

tervogels aldaar. Ten laatste ontvouwt ons de Schryver naauwkeurig de gedaante, het zedelyke bestaan en de leevenswyze der Groenlanders in 't algemeen; voorts hun voedzel, kleeding, wooningen en gereedschappen; en eindelyk nog byzonder hunne huislyke zeden, hun gedrag en geaartheid in 't Burgerlyke leeven, als mede hunne zedelyke geaartheid, of de deugden en ondeugden, die bovenal in 't gedrag der Groenlanders doorstraalen. Het eene en 't andere verleent eene groote verscheidenheid van onderwerpen, die men met een leerzaam vermaak kan nagaan, byzonder zal men, in 't doorbladeren der berigten, wegens de zeden en leevenswyze der Bewoonderen deezer Gewesten dikwerf reden hebben, om zig deswegens te verwonderen, en tevens op te merken, hoe veelen hunner inrigtingen, terwyl ze zeer verre van de onzen verschillen, onder hen haare nuttigheid hebben. Om een staal hier van aan de hand te geeven, zullen wy het oog slaan, op het gebruik dat ze van hunne vrolyke byeenkomsten maaken; die men, daar ze voor 't overige onder geen algemeenen Regeeringsvorm, noch bestier van gevestigde Wetten leeven, als eene soort van Volksvergaderingen mag aanmerken.

De Groenlanders naamlyk hebben, hoewel de koude en bedaarde gesteldheid hunner vogten hen, gemeenlyk, tot eene soort van droefgeestigheid of treurige stompheid brengt, egter ook, vooral in den wintertyd, wanneer de duisterheid en de koude hen rondom den haard of hunne lampen verzameld houdt, hunne vrolyke byeenkomsten; waarin ze, op hunne wyze, Gastmaalen aanregten, zig met spel, zang en dans, en veelerleie lichaamsoefeningen, als kaatzen, worstelen en dergelyke, vermaaken.

‘In deeze vergaderingen, (dus luidt het hier gegeeven berigt,) die verscheide maalen jaarlyks vernieuwd worden, wanneer men overvloed van voorraad heeft, en het jaargetyde, niet toelatende om in Zee te gaan, tot handelen schynt te nodigen, worden tevens de uitdagingen verenend, door welke men de geschillen door zang en dans eindigt, en deeze spelen worden genoemd, het gevecht der Zangers. Een Groenlander, die zich beledigd oordeelt door eenen anderen, betuigt 'er noch zyne gramschap, noch zyne gevoeligheid over, maar bewaart de wraak, en stort al zyne gal in een schimpdicht uit, 't welk hy, dansende en zingende, voor zyn maagschap herhaalt, en voornamelyk in tegenwoordigheid der vrouwen, tot dat hy het ter deeg van buiten kan. Als dan daagt hy zynen tegenstreever uit, om te vechten, niet met den degen, maar met de stem; deeze neemt de uitdaaging aan, en vertoont zich in den kring, op eene zoort van toneel, welke gewoonlyk een bank is. De Aanvaller begint zyne vaerzen op het geluid van een trommel uit te donderen, en die van zyne party laaten niet na, om na ieder vers, 't welke zy in eene

[p. 86]

ry herhaalen, als ter aanmoediginge Amna ajak, ajak - ak - ak te zingen; terwyl de vergadering door een groot gelach aan alle de kwaade trekken, welke de beschuldiger tegens zynen vyand uitboezemt, toejuicht. Deeze verschynt op zyne beurt op het tooneel, en beantwoordt het schimpdicht, door allerleie spotternyen tegens den maaker voor den dag te brengen, welke door de toejuiching van zyne party ondersteund worden; en lagchers voegen zich dikwyls aan zynen kant. De Uitdaager komt vervolgens op nieuws te voorschyn, en tracht het belagchelyke op zynen belediger te doen te rug keeren: decze stryd duurt dus eenigen tyd, en de overwinning is aan dien, die den laatsten aanval doet. Deeze wint het geding; de toehoorders, rechters geworden zynde, spreeken het vonnis uit, en geeven de laurier aan hem, die het slagveld behoudt: deeze tweegevechten eindigen gewoonlyk met de vernieuwing van vriendschap en volkomene verzoening der partyen. Zeldzaam komt hier gerucht door, of moeielyke toevallen in de vergadering, ten zy iemand, geholpen door zyne nabestaanden en vrienden, eene vrouw met geweld schaakte, die hy wilde trouwen. Deeze zoorten van schaakingen gelyken naar den roof der Sabynen, en konnen daarom ook verschoonbaar worden. Maar wel verre echter van deeze geweldenaaryen en uitersten, die tegens de orde der Maatschappy strydig zyn, te wettigen, maakt men van deeze vergaderingen gebruik om de goede zedekunde in te prenten, en de schimpdichten op byzondere perzoonen worden leeringen voor het algemeen. Men leert 'er om aan een iegelyk te geeven, het geene hy recht heeft te eischen; de leugen en de kwaadspreekendheid te vlieden; men berispt 'er de ontrouw en onrechtvaardigheid, bovenal het overspel, 't welk beide deeze ondeugden aan zyne zyde heeft; men schildert 'er de ondeugden en de misdaaden, die de nadeeligste voor de Maatschappye zyn, op het haatelykste af, en de vreeze van in een kwaad gerucht te komen is de grootste breidel voor eenen Groenlander. Deeze zoort van algemeene wraak wederhoudt de byzondere, gelyk ook het verraad en den moord. Ondertusschen kan men zeggen, dat deeze zoorten van spelen en schimpgevechten meer geschikt zyn, om de tong en de kwaadaartigheid der partyen te oeffenen, dan om de zeden van een ondeugend volk te verbeteren. Deeze vergaderingen van zang en dans dienen ter zelver tyd aan de Groenlanders voor alles: het zyn hunne Olympische Spelen, hunne Areopagus, hun Toneel, Hooge School, Kermis, Gerichtshof en Rechtbank. Alle hunne zaaken worden in 't midden van hun vermaak afgehandeld, en dus weert men er bedrog en knevelarye buiten. Indien de geschillen 'er menigvuldig zyn, zo zyn zy ook zo veel te eer bygelegd, en worden nimmer met voordacht begonnen. Deeze vergaderingen zyn de verzamelplaatzen van gelykheid en van vryheid;

[p. 87]

ieder vader heeft gezag over zyn huisgezin, maar niemand over het geheele gezelschap. De geest van 't algemeen, die op deeze kermissen heerscht, wordt uit den byzonderen, die in de verscheide huisgezinnen regeert, te zamengesteld. Ieder van deeze bevat wederom verscheide andere kleinere huisgezinnen, dewyl drie, vier en meer onder één dak zamen woonen, welke alle van elkanderen onafhanglyk zyn; elk hoofd of vader regeert 'er; niemant eigent zich eenig gezag toe, dan uit hoofde van zyne jaaren, of wordt hem gegeeven, dan uit hoofde van zyne kundigheden, ondervinding en roem, welke hy zich in de visscherye verkreegen beeft, en van zyne kennis der tyden en plaatzen, die ter oeffening van deeze nuttige bezigheid best geschikt zyn. Een man, die deeze verdiensten bezit, ontvangt, zonder het te zoeken of te eischen, den vrywilligen eerbied van het geheele huis, of van den kring, die hem het Noordlykste gedeelte van de wooning afstaat, ongetwyffeld om dat deeze kant, hoewel anderzins de koudste, niet geopend is voor den toegang der lucht; men draagt hem daarenboven het opzicht over de goede orde en zinlykheid van de wooning op Indien iemand zynen raad niet volgen wil, (want de opziener heeft geene bevelen te geeven, of recht om straf te oeffenen,) besluiten de Inwooners van die hut gezamentlyk, om den volgenden Winter met dien wederspannigen niet weder zamen te woonen, en dat van zyne hardnekkigheid in de gezangen, by de eerste vergadering, melding gemaakt zal worden, indien zyn gedrag deeze algemeene berisping verdient. - Voorts hebben de Groenlanders alleenlyk zeden, geene Wetten: - en als men hun het gebrekkige en onredelyke van zommigen hunner gebruiken onder het oog brengt, antwoorden zy, gelyk de allerbeschaafdste menschen in diergelyke gelegenheden, het is dus de gewoonte.’