Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1786

Handelingen van het Geneeskundig Genootschap, onder de Zinspreuk: Servandis Civibus. Tiende Deel. Te Amsterdam, by P. Conradi, 1785. In gr. 8vo. 787 bladz.

In dit Boekdeel ontmoeten wy eene zeer fraaije en uitgewerkte Verhandeling van de Heeren n. van der eem en l. van leeuwen, Medicinae Doctores te Amsterdam, over de Vergiften; zynde een Antwoord op de voorgestelde Vraag: wat is voor het Menschlyk Ligchaam vergif? En welke Vergifien kunnen in de Geneeskunde, zo uit- als in wendig, onder de vereischte voorzorgen, een nuttig gebruik hebben? De Toxicologie, of de leere van de Vergiften, is een veld dat tot hiertoe nog zeer onvolledig is bearbeid, en waaraan nog, onaangezien de verdiensten van eenen Mead, Boerhaave, Tissot, de Haan, Hillefeld, Gmellin, de Meza, en andere, nog zeer veel ontbreekt. - De gevoelens der meeste Schryvers omtrent de waare natuur der Vergiften zyn nog zeer verschillende, en derzelver geneeskundig gebruik nog zeer onbepaald: zommigen hebben de beteekenis van het woord Gift, of Vergift, in ee-

[p. 13]

nen te ruimen, anderen wederom in eenen te bepaalden, zin genoomen: en hier van daan al die dubbelzinnigheid en tegenstrydigheid, omtrent het Geneeskundig Gebruik derzelven, hier van daan de verschillende oordeelvellingen omtrent de waare natuur en eigenschappen der Vergiften. - Deeze en soortgelyke bedenkingen schynen dan ook het Genootschap tot het voorstel der gemelde Vraag bepaald te hebben; en het Antwoord, door de Heeren van der Eem en van Leeuwen daarop toegezonden, en door het Genootschap met den gouden Eerenprys bekroond, is zo wel uitgewerkt, dat wy deeze Verhandeling, met recht, voor het beste Werk houden, 't welk tot hiertoe over dit Onderwerp geschreeven is.

De Schryvers, die zich reeds door hunne Academische Strydschriften, als echte Kenners der Geleerdheid hebben gekentekend, geeven in deeze Verhandeling niet alleen de duidelykste blyken, dat zy het onderwerp volkoomen meester zyn, en de beste Schryvers daar over geleezen en doordacht hebben; maar hun voorstel is daarenboven zo duidelyk, en by den rykdom van zaaken zo kort, dat wy ons durven verzekerd houden, dat deeze Verhandeling de algemeene goedkeuring zal moeten wegdraagen, - doch laat ons kortelyk den inhoud daarvan aanstippen.

In de eerste Afdeeling, word de betekenis van het woord Vergift naagespeurd en bepaald. By de Grieken en Romeinen was de betekenis der woorden, welke zy bezigden om het denkbeeld van een Vergift uit te drukken, zeer verschillende, ja zelfs gantsch tegenstrydig. Het woord φάζμακον, gebruikten de Grieken veelal om de heilzaamste Geneesmiddelen te betekenen; dan, zomtyds, verstonden zy daardoor een schadelyk Vergist. Zomtyds echter onderscheidden zy deeze verschillende beduiding door het toedoen van byvoegsels, en noemden de Geneesmiddelen φαζμακα ἔσϑλα, dat is goede, de Vergiften daarentegen φάζμακα λυγϱὰ, dat is, schadelyke of verderflyke; om dit laatste uit te drukken, gebruikten ook Aristoteles en Hippocrates, als byvoegfels, de woorden δηλητήζιον, ϑανκτόφοζον; τοξικον, verderflyk, schadelyk, doodelyk. - Uit welk alles de Schryvers met recht aantoonen, hoe verschillende de betekenis van dit woord by de Grieken geweest zy. - Eveneens was het met de woorden venenum en virus, by de Romeinen, gelegen; echter blykt het uit de menigvuldige bygebragte voorbeelden, dat deeze woorden meestal eene

[p. 14]

kwaade betekenis hadden, schoon zy ook zomwylen in eenen goeden zin gebezigd wierden.

In onze taal is de betekenis, welke wy aan het woord Gift, of Vergist, hechten, bepaalder, wordende namentlyk nooit in eenen goeden zin gebezigd; maar betekent altoos iets schadelyks, iets verderflyks.

De juiste bepaaling van een Vergift is altoos zeer moeielyk geweest, en het is hier van daan, dat wy nog by geenen Schryver eene voldoende verklaaring gevonden hebben. - Die, welke onze Schryvers daarvan geeven, komt ons voor (hoe bescheiden zy 'er ook zelve over denken,) algemeen toepasselyk te zyn. - De Vergiften, zeggen zy, zyn Ligchaamen, welke in eene zeer geringe hoeveelheid, of inwendig gebruikt, of uitwendig aangelegd, in de meeste, gezonde en aan derzelver werking niet gewoone menschen, door een byzonder en met hunne grootte niet overeenkomstig vermogen, zodanige uitwerksels voortbrengen, welke hen van de gezondheid en 't leven berooven, Deeze Verklaaring (Definitio nominalis) word vervolgens oordeelkundig ontleed, en op de onderscheiden soorten van Vergiften toegepast.

By het geneeskundig gebruik der Vergiften, moet men wel in het oog houden, dat dezelve verdeeld worden in onbepaalde en betrekkelyke (absoluta & relativa.) De eersten beneemen ons onze gezondheid en leven altoos, in welk eene geringe hoeveelheid zy ook toegediend worden: de laatste daarentegen hebben deeze uitwerksels niet, dan in eene wel geringe, doch zekere, en genoegzaame, hoeveelheid, en deeze laatste zyn het, van welker gebruik, als Geneesmiddelen, in de tweede Afdeeling gehandeld word. - Gaarne zouden wy onzen Leezer ook een korte schets van dit tweede, en gewigtigste, gedeelte der Verhandeling mededeelen: - ware het niet dat de menigvuldigheid der daarin voorkomende onderwerpen, en de kortheid die wy in onze Recensien doorgaans in het oog houden, ons zulks beletten.

Dit alleen zullen wy 'er nog maar byvoegen, dat de geleerde Schryvers, aan dit gedeelte der Verhandeling, geene moeite gespaard hebben, om aan het zelve den mogelyksten graad van volkomenheid te geeven: alle de bekende soorten van betrekkelyke Vergiften worden hier afgehandeld: derzelver geneeskundig gebruik bepaald, en met menigvuldige waarneemingen der beste Schryvers gestaafd: - zo dat men hier in een kort bestek alles vindt, wat men tot hier

[p. 15]

toe over het gebruik en misbruik der Vergiften gedacht en geschreeven heeft. Jammer is het, dat deeze Verhandeling in eene taal geschreeven is, die onder de Buitenlandsche Geleerden zo weinig bekend is; te meer nog, daar dezelve oorspronglyk in het latyn is opgesteld. - Dan, wy hoopen, dat dezelve, door de vertaalzieke Duitschers, wel binnen kort zal overgezet worden.

Achter deeze Verhandeling, vind men nog eene andere over het zelfde onderwerp, door den Heer f.w. van der leeuw, Geneesheer te Stevenswaarde, aan wien de Zilveren Gedenkpenning is toegeweezen.

Deeze Verhandeling maakt, onder het welneemen van de Heeren Bestuurderen van dit Genootschap, een slegte Figuur by de voorgaande, zo regtmaatig met de Gouden Medaille beloond. - Twee zonderlinge waarneemingen van de Heeren j. barlinckhoff, Medicinae Doctor te Dockum, en h. Keuls, Chirurgyn in Amsterdam; besluiten dit Boekdeel.