Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1786

Alle de Werken van Flavius Josephus, met aanmerkingen uitgegeeven, door J.F. Martinet, M.L.A. Dr. Phil. Lid van de Hollandsche en Zeeuwsche Maatschappyen te Haarlem en Vlissingen, en Predikant te Zutphen. Derde Deel, met nieuwe Plaaten^(*). Te Amsterdam, by Allart en Holtrop, 1785. In gr. octavo, 347 bladz.

Hèt geschiedverhaal van de lotgevallen der Joodsche Natie, onder de laatere Koningen van Juda en Israël,

(*) By de opgave van deezen Tytel, herrinneren wy ons, dat wy den Leezer nog te berigten hebben, hoe de Boekhandelaar van Gulik, voor eenigen tyd, een aantal van 15 wel uitgevoerde Plaaten afgegeeven heest, om gevoegd te worden in het tweede en derde Deel, van het door hem uitgegeeven Werk, onder den tytel, Alle de Werken van Flavius Josephus verkort, met een Vervolg, in welk laatste de Historie der Jooden tot op den tegenwoordigen tyd gebragt wordt. Men zie een verslag van de geschiktheid en nuttigheid van dit Geschrift in onze Algemeene Vaderlandsche Letteroefeningen, II D. bl. 206. en VI. D. bl. 412.

[p. 8]

van derzelver wedervaaren in de gevanglyke wegvoering, en van de herstelling van een gedeelte des Volks in hun Vaderland, mitsgaders van de onderdrukkingen, waar onder de Jooden vervolgens zugtten, en van hunne poogingen om zig van dat juk te ontstaan, tot op den dood van den beroemden Judas Machabeus, maakt den inhoud van dit derde Deel uit. De Eerwaarde Martinet vervolgt zynen arb id op denzelfden pryswaardigen voet, waarmede hy dien begonnen heeft; waarvan het in dit Stuk gemelde, wegens de komst van Koning; Alexander te Jerusalem, op nieuw ter proeve kan strekken; doch het zal, ten rechten verstande, noodig zyn, vooraf kortlyk te melden, wat 'er aanleiding toe gegeeven hebbe.

Alexander naamlyk had, na de op Darius behaalde over-winning, zyne legermagt in Syrie gevoerd; nam Damascus in, veroverde Sidon en belegerde Tyrus. ‘Terwyl hy,’ zegt de Historieschryver, ‘met dit beleg bezig was, schreef hy aan Jaddus, Hoogepriester der Jooden, dat hy drie zaaken van hem begeerde, te weeten, hulp, eenen vryen handel met zyn heir, en denzelfden bystand, welken hy aan Darius gaf; verzekerende hem, dat, indien hy zulks deedt, hy geen oorzaak zou hebben van zich te beklaagen, dat hy zyne vriendschap boven die van anderen gesteld hadde. De Hoogepriester antwoordde, dat de Jooden aan Darius met eede beloofd hadden, dat zy noort de wapenen tegen hem opneemen zouden, en dat zy daarin niet nalaatig konden zyn, zo lang hy leefde. Dit antwoord vertoornde Alexander dermaate, dat hy hem liet weeten, dat, zodra hy Tyrus zou bemagtigd bebben, hy met zyn heir hem tegen zoude trekken, om hem en al de waereld te toonen, aan wien hy eed moest houden.’ Hieruit nu ontstond het, dat Alexander, na het overmeesteren van Tyrus, en voorts van Gaza, tegen Jerusalem optoog; waarvan ons Josephus het volgende berigt geeft.

‘Toen deeze roemruchtige Overwinnaar die plaatzen ingenomen hadt, trok hy naar Jerusalem^(a); dan de Hoo-

(a) ‘Sommigen onder de Geleerden verdeedigen de waarheid van josephus verhaal ter deezer plaatze; anderen twyfelen; en eenigen verwerpen dat geheel. De laatsten brengen by, dat de oude Schryvers van alexanders leven dit geval geheel verzwygen, dat arrianus, curtius, diodorus siculus en anderen eenpaarig verhaalen, dat alexander op den zevenden dag, na dat hy van Gaza was vertrokken, in Egypte gekomen is, welke tyd te kort is, om te stellen, dat hy eerst Jerusalem zou hebben aangedaan, de omliggende Steden veroverd, bestelling gemaakt omtrend de Samaritaanen, [gelyk Joseplius hier vervolgens te kennen geeft,] en, evenwel, op den zevenden dag in Egypte zou gekomen zyn. Ook schynt het aan deezen vreemd te zyn, dat alexander den waaren god te Jerusalem zou hebben aangebeden, en den goeden uitslag van zynen togt uit daniels Boek verstaan. Dan de Hoogleeraar hamelsveld heeft, onlangs, gewigtige redenen aangevoerd, om de waarheid van josephus Verhaal te staaven. Volgt 'er uit, vraagt hy, dat deszelfs Berigt onwaaragtig zy, al is het iets opgesierd' stemmen niet de Jooden en Kristelyke Oudvaders met josephus overeen? Heeft de Gebeurtenis geene waarschynlykneid, daar Jerusalem in alexanders togt naar Gaza en Egypte lag, daar hy altyd den Jooden gunst beweezen heeft? En doet het stilzwygen van andere schryveren hier wel veel uit, daar wy slegts Uitschryvers van alexanders leven hebben, en de egte Gedenkschritten ons ontbreeken? Of heeft de haat tegen de Jooden, en de onkunde aangaande die Natie, geene aanleiding tot dit stilzwygen gegeeven? - Maar zou de Tekst van josephus niet bedorven zyn? Moet men de woorden Gaza bemagtigd hebbende, [zo toch luidt de Grieksche Tekst bepaaldlyk by den aanvang van dit verhaal,] niet doorhaalen, en Tyrus leezen? En kan hy, geduurende het beleg van Tyrus, niet gekomen zyn met eene afgezonderde bende te Jerusalem? - Voorts is het ongelooflyk, dat men hem daniels Boek vertoond hebbe? En kan hy, ten aanzien der Droomen, niet gelyk gestaan hebben met nebucadnezar? - Indien deeze redenen de gemaakte tegenwerpingen overweegen, dan ziet men hier Gods Opperheerschappy over de Koningen der Aarde; nevens deszelfs bewaaring en zorg voor de Jooden, zyn Volk, om het zelve uit alle zwaarigheden te redden: eindelyk men heeft hier een byzonder bewys voor de Oudheid van daniels Boek. Wy winnen veel, zo de waarheid deezer Geschiedenis vast gaat, maar de Bestryders van den Godsdienst niets, zo dat Verhaal moet verworpen worden.’

[p. 9]

gepriester jaddus, wien des Konings toorn tegen hem wel bewust was, ziende zig met al het Volk in een onvermydelyk gevaar, nam zyne toevlugt tot God, stelde openlyk gebeden in, om hem zynen bystand te smeeken, en offerde hem offerhanden. Hier op verscheen de Heere hem den volgenden nacht in eenen droom, en beval hem, de Stad

[p. 10]

met bloemen te doen bestrooien, alle de Poorten te doen openzetten, en nevens alle de Priesters in 't priesterlyk gewaad gedost, met de andere Ingezetenen in 't wit gekleed, alexander, onbeschroomd te gemoet te gaan, en zich op de godlyke bescherming te verlaaten. Jaddus, hier over verheugd, maakte den Volke deeze Openbaating bekend, en elk bereidde zich, om in dien staat de komst des Konings te verwachten. Toen men verstondt, dat hy naderde, ging de Hoogepriester, verzeld van de andere Priesters en de Burgery, met zulk eene staatelyke praal, zo veel van die van andere Volken verschillende, hem te gemoet, tot aan eene plaats genaamd Sapha, betekenende zo veel als Uitkyk, om dat men van daar de Stad Jerusalem en den Tempel kon zien. De Feniciërs en Chaldeen, die in 't heir van alexander waren, twyfelden niet, uit hoofde zyner gramschap tegen de Jooden, of hy zou hun toelaaten Jerusalem te plonderen, en den Hoogenpriester, anderen ten voorbeelde, te straffen. Maar 't viel heel anders uit: want zo dra zag deeze Vorst niet die groote menigte van Menschen, in 't wit gekleed, de Priesters met hun linnen gewaad, den Hoogepriester met zynen Ephod van hemelsblaauwe koleur met goud versierd, en zyne muts op 't hoofd met eene gouden plaat, waarop de Naam des Heeren geschreeven stondt, of hy naderde alleen tot hem, aanbadt dien heiligen Naam, en groette den Hoogepriester, die van niemant anders nog gegroet was. Toen omringden de Jooden alexander, en wenschten hem, met luider stemme, geluk en voorspoed; maar de Koningen van Syrie en andere Grooten, die hem vergezelschapten, stonden hierover geheel verbaasd, meenende, dat hy zyn verstand verlooren hadt. Zelfs parmenio, zyn groote gunsteling, vraagde hem, waarom hy, die van al de waereld aangebeden werdt, den Hoogenpriester der Jooden aanbadt^(b)? ‘'t Is niet,

(b) Driebergen merkt hier aan, dat josephus, of een ander, die, voor hem, jaddus ontmoeting met alexander opgesteld heeft, hadt behooren te letten, dat ze met geene omstandigheden bekleed werdt, die valsch en met de bekende Historie van dien Vorst strydig zyn, hoedanig de vraag van parmenio is: waarom hy, die van al de Waereld aangebeden werdt, den Hoogenpriester der Jooden aanbadt? parmenio kon toen deeze vraag niet doen, dewyl alexander, op dien tyd, van niemandt aangebeden werdt. Dit was een Persiaansch, maar geenzins een Macedonisch gebruik, welke eer hy zich niet heeft willen aanmatigen, dan toen hy, na darius dood, meester geworden was van de Persiaansche heerschappy. Indien derhalve deeze vraag verzonnen is van iemand, die in alexanders Historie onbedreeven was; voor welke munt moet men dan houden het volgende breede Antwoord, het geen die Koning op parmenio's Vraag gezegd wordt gegeeven te hebben? Of heeft josephus de tyden niet genoeg onderscheiden, toen hy parmenio dus liet spreeken, gelyk zo dikwerf den Historie schryveren gebeurt? Heeft hy de woorden, die van al de waereld aangebeden wordt, als ziende op het toekomende, in deezen zin, die haast van al de waereld zult aangebeden worden, aangemerkt, (dewyl het toch binnen kort gebeuren zou,) dan zal de bovengemelde zwaarigbeid weggenomen zyn.’

[p. 11]

antwoordde alexander, de Hoogepriester, dien ik aanbid; maar 't is de god, wiens dienaar hy is; want toen ik nog te Dio in Macedonie was, en overlag, hoe ik Asie zou kunnen bemagtigen, verscheen hy my in eenen droom, in dit zelfde gewaad^(c), vermaande my niets te vreezen, beval my onbeschroomd de engte des Hellesponts over te trekken, en verzekerde my, dat hy myn Heir zoude geleiden, en my 't ryk der Persen doen veroveren. Hierom kan ik, nooit te vooren iemant met zodanig een gewaad, gelyk deezen, die my in den droom verscheen, gezien hebbende, niet twyfelen, of 't is door eene godlyke bestiering, dat ik deezen oorlog ondernomen heb, en dat ik darius zal overwinnen, het ryk der Persen vernietigen, en dat alles my naar wensch gelukken zal.’ Alexander, aldus tot parmenio gesproken hebbende, omhelsde den Hoogenpriester, en de andere Priesters, en, daarna, in hun gezelschap voortgaande, kwam hy dus te Jerusalem, alwaar hy naar den Tempel opging, en code offeranden offerde op zodanig eene wyze als de Hoogepriester hem beval, vereerende hem en de Priesters op eene ongemeene wyze. Deeze Opperpriester toonde hem vervolgens het Boek van daniel, in 't welk geschreven stondt, dat een Grieksch Vorst het ryk der Persen vernietigen zou^(d), het geen

(c) ‘Heeft men regt om deezen droom van alexander te verdenken, en als een versiersel aan te merken? Is aan nebucadnezar, die mede een Uitvoerder van den Goddelyken Wil was, niets dergelyks wedervaaren? Het aanbidden der Heidensche Vorsten, te Jerusalem, is daarna, meer dan eens, gebeurd.’

(d) ‘De Hoogepriester zal hem vertoond hebben, de rolle, waar op Hoofdstuk VIII. en XI. 3. van daniels Voorzegging geschreeven stonden, naamelyk het aangetekende van den Ram en den Geitenbok. De laatste beduidde eenen Koning van Griekenland, die de Meden en Persen zou te onder brengen.’

[p. 12]

hem, toen hy het op zichzelven toepaste, zeer verheugde. Daarop liet hy de menigte vertrekken. Des anderen daags deedt hy hen weder te zamen komen, en beval hun te zeggen, wat gunst zy van hem begeerden. De Hoogepriester antwoordde, dat zy hem baden, hun te willen toelaaten, volgens hunne vaderlyke wetten te leeven, en hen, in 't zevende jaar te ontslaan van den tol, dien zy hem jaarlyks betaalden. Hy stondt hun dit toe; en verder verzocht zynde, dat de Jooden, die in Babilonië en Medië waren, insgelyks volgens hunne wetten mogten leeven, beloofde hy zulks mede; en zeide, dat indien eenigen van hun in zyn heir wilden dienen; hy hun zou toelaaten, aldaar volgens hunnen Godsdienst te leeven, en hunne gewoonten te onderhouden; waarop veelen zich onder zyne banieren vervoegen. - Na dat deeze Vorst dit te Jerusalem verricht hadt, trok hy naar de nabuurige Steden, en werdt aldaar met open' poorten ontvangen.’