Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1785

Gezicht der Alpen. Uit het Tableau de Paris, van den heere Mercier; naar het Fransch gevolgd
door L. Stoppendaal, Pz.

Ik heb Parys verlaeten, om het te beter te maelen. Myne verbeelding, verre van het voorwerp myner schilderingen,

[p. 268]

omvat, en vertegenwoordigt zich het zelve in zyn geheel. Ik beschouw het met meêr bedaerdheid. Het is in de verblyfplaets des vredes en der kalmte, dat ik het luidruchtig geraes, het woelen, en de gebreken der Hoofdstad beschryf. Het prachtig Amfiteater der Alpen is voor myn gezicht, en ik slae rondsom my menschen gade, die geen het minste denkbeeld hebben van het tafereel, waer voor ik de kleuren bereide.

Gelukkig bewooner der Alpen, verheven op eene rots, tusschen den Hemel en de Aerde! Hy ademt eene zuivere lucht in; hy ziet de zon in al haeren luister; hy is bezadigd; hy is vergenoegd; en, de ongemakken en dwaesheden van den overvloed niet ontwaerende, denkt hy ryk te weezen.

De bygeloovigheid genaekt hem niet; het bygeloof woont altoos by arme en ongelukkige volken, die voor de snoode aenslagen van een' verdervenden verbeurtverklaerer zyn blootgesteld. Hier is zyn naem zelfs onbekend. De hatelyke knevelaryen van drukkende Tolbeampten jaegen eene vrye werkzaemheid geen schrik aen. Deeze kleene Volkplantingen, die, ongestoord, de goederen der aerde genieten, een' zekeren overvloed bezittende, zyn bevryd van die vreeze voor het toekomende, welke den Paryzenaer foltert. De ongerustheid is zyn hoofdstof; hy beschouwt zyn bestaen, als hem den volgenden dag kunnende ontglippen.

De bewooner der bergen verkrygt hier, door een weinig ararbeids, de eenvoudige rykdommen, die hem omringen; hy kent die stuiptrekkingen der ziele niet, welke door al te sterke begeerten, en teleurgestelde verwachtingen, worden veroorzaekt. En gelyk alles aen elkander verknocht is; gelyk het zedelyke van het natuurlyke afhangt: zo straelt ook de stilheid des lands van zyn bedaerd gelaet. De schandelyke ondeugden naderen zyne veldstulp niet; de melk zyner kudden schynt de onschuld zyner dochteren te beveiligen; de kragten van zyn' geest schynen zichtbaer met die zyns ligchaems vereenigd te weezen. Hy heeft het vuur van 't vernuft niet; doch hy is aen geen schandelyke dwaelingen onderworpen. Hy heeft geen kennis van de luisterryke kunsten; doch de schadelyke vooroordeelen bestryden hem niet. Hy weet van geen vuurige genietingen; maer hy vertreed de buitenspoorige herssenschimmen.

o! Hoe verandert dit schouwtooneel de denkbeelden, die men in de Hoofdstad heeft opgedaen! Hoe heilzaem, hoe nuttig is het zyne ziel in deezen dampkring van vryheid en eenvoudigheid gedompeld te hebben! Volken aenschouwd te hebben, onzichtbaer voor het vermetel oog der rustelooze Staetkunde, doch die hunne Bewindhebbers niet beschuldigen, maer hen eeren, en als vrienden van het Vaderland beschouwen.

Boven op deeze eenzaeme rots moet men het oog vestigen op de woelingen der groote Steden; op de tomelooze drif-

[p. 269]

ten elkanderen zich tegen werkende; op de aenzienlyken, de geringen nog trachtende te berooven van 't geen dezelven bezitten; en op de geringen, zich wreekende door helmelyken haet, en gesmoorde verwenschingen. Van deeze plaets zou men de waerheid durven zeggen; haer uiten op eenen toon, die de aendacht zou vermeesteren; dezelve herhaelen met kragt, met hevigheid. Wanneer men in 't gezicht deezer bergen schryft, belet geen Koninglyke Boekbeoordelaer, dat men de berisper der gebrekkige bestieringen zy, en de vyanden van 't menschdom, of der algemeene vryheid, op het voorhoofd tekene.

Is het hier niet, dat de Profeet u in het oor schynt te luisteren. Roep uit de volle borst; spaer u niet; verhef uwe stem als het geluid van den hoorn; kwel die u niet wil hooren; doe de standvastigheid van uw karakter niet wankelen; neem de gewigtigste bediening op u; hekel niet de gebreken eener Stad, maer de misbruiken, wier hervorming het gansche menschdom van nut zou weezen. Op deeze rots, die Europa bestrykt, schryf voor het Heelal!

Doch dees stond van verrukking, die de ziel van den mensch een oogenblik ontgloeit, is al te hevig, en te sterk om lang in den boezem van een zwak en bepaeld wezen te kunnen huisvesten. De mensch, digter by de hemelen, heeft de goddelyke vonk gevoeld, waer door zyne ziel werd in vlam gezet; het is in 't gezicht van de Majesteit des hemels, dat hy, met grooter nadruk, de dwaesheden en jammeren der aerde heeft leeren kennen: doch, door kragt van te gevoelen, word hy rasch het best ontwaer zyne eigene zwakheid, geringheid, en onmagt. Hy ziet de rampspoeden, uit de Staetkunde geboren, onbreekbaer verbonden aen de kragt der natuur, aen het alvernielend vermogen.

Dat vermogen is boven zyn hoofd. Die sneeuw, met den donder naer beneden rollende, zal den waerneemer, den hervormer, en zyne edelmoedige ontwerpen verzwelgen. Zwak, en gering, zal hy te eerder het natuurlyk kwaed vernietigen? In dit zo vuurig bewoogen hart, welke kragt, wat middel zal hy vinden? Wat is hy? Wat wil hy? Wat vermag hy?

Weldra bespeurende, dat een schakel aen de wyduitgestrekte keten vast is, en niets op dezelve kan uitwerken, raekt hy uit zyne beguicheling; hy behoud daer van niets dan eene verzachte aendoening; dan eene zeldzaeme en aengenaeme beweeging der menschelyke ziele; en zyn hart word alleen gedrukt door zuchten van 't medelyden.

Hy wilde de menschen hervormen, hy kan niet dan de natuur bewonderen. De natuur schynt, van rondomme, hem toe te roepen: ik ben groot, en gy zyt gering; dees gezichteinder is uitgestrekt, en uwe bevatting is bepaeld. Deeze rots heeft de eerste dagen van 't Heelal aenschouwt; indien

[p. 270]

zy kon spreeken, zy zou u beschaemen. Zwyg stil by deeze ontzachlyke gevaerten.

Ja, hier is het, dat die menigte van misbruiken, welke het menschdom omringen, verknocht schynt te weezen aen den mensch, die in de benedenvlakten kruipt. Gelyk de mol, welke zyne wooning in de aerde heeft gegraeven, heeft hy zich van het hemelsch gewest verwyderd; hy heeft den top der bergen niet kunnen beklimmen, om daer die versterkende lucht in te ademen, welke de ziel tot den trap der deugd verheft. De mensch zou, ongetwyfeld, de schandelyke driften agter zich laeten, wanneer hy een hooger verblyf besteeg; en alle zyne denkbeelden zyn, mogelyk, alleen laeg en aerdsch, omdat hy zich in huizen heeft begraeven, die het slyk en 't stof omringen. Laet de mensch naer de hoogten streeven, zyne gedachten zullen zich met hem verheffen, en hy zal alle die laege denkbeelden verliezen, welke kruipende en eenvormig zyn, gelyk de grond, dien hy betreed. Hier is de mensch veel sterker en beter. De natuur schynt, onder een wanstaltig, ruw, en streng gelaet, meêr zichtbaer het teken van eene Goddelyke en Scheppende hand te draegen. Hier verspreiden de donkere dennewouden hunne achtbaere schaduw. Daer stroomt, al bruisschend, de vloed, die den berg, van de kruin af tot aen den voet toe, heeft doorsneeden, en in eene grondelooze diepte schynt neer te storten. Men bewondert; men treed agterwaerds van schrik; het oog keert te rug om den maelstroom te peilen; de voet beeft; en de ziel is in verrukking opgetoogen.

Een wyduitgestrekt amfiteater van eeuwigduurende sneeuw; een heerlyk landschap; meiren, die de onregelmatige hoogten, welke dezelven omringen, te rug kaetzen; spitsche zuilen, wier voetstuk de grondvesten van den aerdbol schynt te weeten; groote en prachtige overblyfsels, beeldtenissen en brokken van den bajert; even als of eene dwaelstar op onzen aerdbol gevallen was, en, in zynen val, verwardelyk, de beenderen, of verstrooide leden van eene ontbonde waereld verspreid had; einden van rotsen, als steilten neêrhangende, op welke de mensch zyne stulp gezet heeft, alwaer hy vry en gelukkig leeft in het midden deezer ontzachverwekkende yslykheden. Zie daer de grootsche voorwerpen, die de ziel geheel inneemen, en haer vervullen, zonder dezelve te ontroeren.

De Natuuronderzoeker en de Dichter ontvangen daer vruchtbaere lessen, en nieuwe denkbeelden. De aerdbol ontbloot zyne ingewanden, zo wel als de onderaerdsche werking der pas ontstaene vloeden, die uit zyne zyde moeten stroomen, om de Koningryken te bewateren, en hunnen rykdom voedsel te geeven.

Daer is de mensch volkomen vry, en kan nimmer onder

[p. 271]

het juk worden gebragt. De donder schiet onder de voeten deezer gelukkige Gemeenebestbewooneren zyne gloeiende bliksemflitsen. En, wanneer Europa in vlam staet, beschouwen zy van verre den rook der veldslagen; de bloedige tweedragt der Staeten komt sneeven aen de voeten deezer bergen, die het regt verblyf van den wyzen, en den bespiegelaer, zyn.