Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1784

[p. 572]

Kort berigt, wegens het gebruik van kraan-oogen, of braak-noten (Nux Vomica), in de roodeloop; met eenige aanmerkingen daar over.
Door Jacob van der Haar.

De Heer hangström, by de geleerden bekend, pryst, in het XXXVste Deel van de Koninglyke Zweedsche Akademie der Wetenschappen, het gebruik van de Nux Vomica in de Roodeloop, op eene ongemeene wyze. - Hy gaf dezelve eenmaal daags, drie of vier dagen na elkander, tot één Scrupel. - Vooraf gaf hy doorgaans een purgeermiddel van Cremor Tartari en Rhabarber. - Zo de Mond bitter, en de Tong beslagen was, liet hy, met Ypecacuanha, braken. - De meeste Lyders waren, na het gebruik van drie of vier poeders, welk hy met warm bier, water, of met het Elect. Diascordii ingaf, hersteld. - By bloedrykheid of by andere omstandigheden, deed hy vooraf eene Aderlating.

Een Man, die van de Loop hersteld, maar te schielyk in de lucht kwam, kreeg de Loop wederom, dog herstelde ras na het gebruik van twee poeders Nux Vomica. - Kinderen van zeven Jaren gebruikten dit poeder met een goed gevolg. - Een Man, die eene Rotkoorts had, en daar by de Loop kreeg, genas van de eerste, door het gebruik van zuiverende middelen, en van de laatste, door Nux Vomica.

Eene Vrouw, alsmede haar zuigend Kind van anderhalf Jaar, kregen beide de Loop. De Moeder nam Rhabarber en Nux Vomica, en het Kind een weinig Tinctuur van Rhabarber; beide herstelden.

Dikwyls gaf de Schryver aanstonds Nux Vomica zonder Rhabarber, met een goed gevolg, maar meent echter, dat de laatste, vooraf gebruikt, beter is.

Van 255 zieken met de Loop, waren 'er 22 gestorven, waarvan 'er 10 dit middel niet wilden gebruiken, en 12 anderen, die het te laat gebruikten. - Om de pyn, kramp, en menigte van afgangen te stillen, gaven ohdelius 15, en dahlberg 10 of 12 greinen Nux Vomica, tweemalen daags.

[p. 573]

Het zal, misschien, eenigen vreemd voorkomen, dat men Kraan-oogen, die genoegzaam alle blind geboren Dieren dooden, by de Roodeloop ingeeft. Dan deze verwondering dient te verdwynen, wanneer men begrypt, dat de meeste Zweden, in naarvolging van hunnen grooten linnaeus, van gevoelen zyn, dat de Roodeloop alleen uit of door Insecten, Myten (Ascarid.) genaamd, of hare eijertjes, welk zig in de darmen ophouden, geboren word. Dit schynt ook de reden, dat enigen thans de Nux Vomica, als ook het Semen Sabadillios, tegen de Lang-ronde, tegen de Lind- en Kaauwwoerde Wormen, en daaruit, somwyl, voortkomende Vallende-ziekte, enz. zo onbeschroomd aanpryzen en zelf gebruiken^(*).

Reeds lang vóór linnaeus, zyn verscheiden voorname Geneesheeren van gevoelen geweest, dat de Roodeloop, by heete drooge Zomers, en op hoogliggende Plaatzen, door onzigbare Diertjes of hare eijertjes, veroorzaakt wierd, en gebruikten daarom middelen, om ze te dooden en uit te dryven. Wylen myn Vriend, Dr. evert valck, die mede in dit gevoelen was, en de besmetting volstrekt ontkende, gaf deswegens in eene hevige Loop-ziekte, in 1736, te Campen, (dezelfde die degner beschryft) aan byna 40 Lyders, tien of vyftien greinen Mercurius Dulcis, met even zo veel Diagridium, en tusschen beiden, doch by pozen, een half of geheel once Laudanum Liquidum, met heete en versterkende middelen. Nooit, zegt de opregte Man, en toont dit met voorbeelden, genoodzaakt geweest te zyn, om dit poeder meer dan drie reizen, byéén en denzelfden Lyder, te gebruiken; en hy meent, naar evenredigheid, vry wat meer Lyders dan zyne Medebroeders, of de Heer degner, hersteld te hebben^(†).

De beroemde pringle, aan wien Europa zo veel verpligt is, had, in de Eerste Drukken van zyn Werk, de Loop als besmettelyk aangemerkt; maar was, in den volgenden, vooral den Zevenden Druk, van gevoelen veranderd, en in

(*) Algemeene Vaderl. Letteroef. VIde Deel, bl. 199; en over het Sem. Sabadill. seeleger in schmuckers, Vermischte Chirurg. Schriften; Zweyter band.

(†) Loopziekte, die te Kampen in 't Jaar 1736, heeft gewoed. Haarlem, 1745.

[p. 574]

dat van linnaeus en van hun, die dit reeds voorheen gesteld hadden, gekomen was. Pringle, zeg ik, gebied thans in deze Ziekte te purgeren, met vyf of acht greinen Calomel, en 25 of 30 greinen Rhabarber. En als, in het begin van deze Eeuw, en aldus vóór het algemeen gevoelen, dat deze Ziekte uit of door Insecten voortkwam, dezelve te Harderwyk vry sterk heerschte, zegt de Heer Professor van almeloveen: als, voor weinige Jaren de Roodeloop, by ons, sterk omging, heb ik, om te buikzuiveren, nog geen middel gevonden, waarby meerder hulpe vond, dan dat ik de Mercurius Dulcis, met andere purgeermiddelen gemengd, de Lyderen voorschreef^(*).

Dan het zy my gegund, met een enkel woord aan te merken, dat, genomen de Loop ontstond geenzins uit Insecten of hare Eijertjes, maar uit eene andere stoflyke oorzaak, verdient het echter eenige opmerking, dat dezelfde soortmiddelen, die veelal tegen Insecten in de Darmen gebezigd worden, thans by de Loop meer en meer schynen plaats te grypen. Onder deze middelen verdienen vooral ook het Opium, en alle zagte Olien. En dat, onder en door een aanhoudend gebruik van Boom-olie, 'er vele verzuimd, maar ook veel meer, schoon langzaam, van deze Ziekte daardoor hersteld zyn, zal niemand, die ze by de Huislieden gezien heeft, konnen ontkennen. Jammer is het maar, dat de Ziekmakende oorzaak daardoor niet, of niet spoedig en genoegzaam, word uitgeworpen. - Zoude het Oleum Ricini, dat zo wel, en zo gemaklyk, laxeert, en tevens alle soorten van Wormen, ja ook den Lind-worm uitdryft, aan beide deze oogmerken niet voldoen?

's Hertogenbosch, den 12 September.

(*) Buyzen, Practyk der Medicynen, bladz. 404. Haarlem, 1712.