Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1784

Middel, om gebroken versterkings-flessen, tot de electriciteit, te herstellen.
Door Johan Pieter Fokker.

Wel Edele zeer Geleerde Heeren!

Niemand, zo ver my bekend is, heeft den Liefhebberen der Electriciteit eenig middel aan de hand gegeeven, om de zogenaamde Versterkings-Flessen, door overlaading, of op wat wyze ook, gebrooken, en dus voor de laading onvatbaar, te herstellen. Het zal, vertrouw ik, den Electrizeerders niet onaangenaam zyn, hunne Electricaale Magazynen of Versterkings-Flessen, op eene of andere wyze, lek, en dus onbruikbaar, op eene gemaklyke en onkostbaare wyze te herstellen, en voor de laading even vatbaar te maaken, als ze waren voor de breuk. Het middel is zeer eenvoudig, en steunt op de algemeen aangenomen Theorie der Electriciteit.

Wanneer een Versterkings-Fles, schoon, droog, wel gemuniëerd, niet wil laaden, daar ze voorheen zeer wel laadde, mag men met rede vermoeden, dat het glas, onder het bekleedzel, gebroken is. By het wegneemen van het bekleedzel ontdekt men een starretje, breuk of scheur, waar door de fles onbekwaam is voor de laading. Het moet ieder Electrizeerder zo wel als my verwonderlyk voorkomen, dat, daar de oorzaak dezer ziekte zo lang is bekend geweest, men dezelve als hoopeloos heeft beschouwd, daar de Theorie der Electriciteit een zeer gereed middel aan de hand geeft.

Het is ieder Electrizeerder bekend, dat, wanneer men een Leidsche fles laadt, altoos de eene oppervlakte positif en de andere negatif geëlectriseerd is; dat is:

1. Voegt men op een der oppervlakten A eene hoeveelheid electrique stof, zo zal deeze pooging doen om door het glas heen te dringen; dit niet kunnende uitvoeren,

[p. 397]

word de natuurlyke hoeveelheid van electricale vloeistof der oppervlakte B genoodzaakt in de naaste Geleiders over te gaan, in de veronderstelling dat deeze met B eene gemeenschap hebben.

Ontneemt men aan A eene hoeveelheid Electriciteit, het effect is het omgekeerde van het vorige; in beide gevallen word de fles gelaaden; de oorzaak der laading is in beide gevallen dezelfde, namelyk de weêrstand, welke zogenaamde idioëlectrique lichaamen aan de Electricaale vloeistof bieden; op dien grondt laadt men alle zogenaamde idioëlectrique lichaamen, de lucht zelfs niet uitgezonderd.

Boodt de Lucht aan den doorgang der Electriciteit zo veel weêrstand als het beste glas, men zoude, door het breeken van flessen, mits derzelver stukken aan elkander hangen, in zyne electricaalen toestel nimmer eenige schade lyden; de lucht naamelyk zoude de plaats van het glas beslaan en dezelfde diensten doen.

Dan, daar het dunste glas, (caeteris paribus) het best laadt, heeft men, om lucht te laaden, eene laag lugt van ten minsten een duim dik noodig, wanneer men zelfs maar eene maatige laading verkrygt; wil men de laading verder voortzetten, de Lugt-battery breekt; de electricaale vloeistof springt met geweld van het positif tot het negatif bekleedzel over. Tracht men dit voor te komen, door de bekleedzels verder van elkander te plaatzen, de moeilykheid der laading neemt in eene groote evenredigheid toe. Konde men nu dien weg, waar door de electricaale stof van het eene naar het andere bekleedzel overgaat, door eene stof afsluiten, men had het middel om de flessen te herstellen gevonden. Zodanig eene stof moet aan de electrique stof weêrstand bieden; zogenaamd idioëlectricq zo goed als het glas zelfs zyn; moet zich met het glas naauw laaten vereenigen, vloeibaar kunnen zyn, en egter eene maatige warmte kunnen weërstaan, zonder vloeibaar te worden.

Om zodanig eene stof te vinden, behoeft men, gelyk in veele gevallen, slegts zyn neus te volgen. Lak, gewoon Zegellak, op de scheur of barst der fles ⅛ duim warm uitgestreeken, maakt de fles weêr vatbaar voor de laading. Ik heb flessen, onder anderen, die meer dan een vierkanten voet bekleedzel hielden, op deeze wyze in minder dan een half uur hersteld, en voor de laading even zo vatbaar bevonden als ze voor de breuk waren. Met één myner herstelde flessen heb ik de laading zo ver voortgezet, dat dezelve wederom, door de geweldige pooging der Electrici-

[p. 398]

teit, heeft moeten breeken; de breuk egter is niet op de geheelde plaats, ze is 'er ruim een duim van daan.

Ik heb insgelyks pooging gedaan om glazen schyven te heelen, en ben hierin gelukkiger geslaagd, dan ik verwagt had. Een lutum, geschikt om gebroken porcelein te heelen, wierd my door den Heer plach, M. Dr. alhier, vriendlyk medegedeeld: dit middel heb ik beproefd; en zeer dienstig bevonden om glazen schyven, ja allen Electricaalen toestel, te heelen.

Dit, nevens eenige bedenkingen over de Electrophores, zal my aangenaam weezen UWEdel. aan te bieden, zo dit kort Berigt waardig mogte geoordeeld worden in UWEdel. zeer geacht Tydschrift geplaatst te worden.

Waar mede ik de eer heb my te tekenen

Wel Edel. zeer Gel. Heeren

UEd. Dienstwillige Dienaar,

johan pieter fokker.

Middelburg,

den 9 Juny, 1784.