Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1784

Het Grieksch tooneel, en de Nederlandsche drukpers.

Den Heeren Schryveren van de Algemeene Vaderlandsche Letteroeffeningen.

myne heeren,

‘Met dat genoegen, 't welk een edel hart gevoelt, op het leezen van Instellingen, die met deszelfs braafheid strooken, las ik, in een Uittrekzel van de Voornaamste Artykelen des Zamenstels der Wetten voor de XIII Vereenigde Staaten van America: - De Regeering van een Vry Volk, den toets niet vreezende, maar in tegendeel noodig hebbende, om door de verstanden van alle particuliere Persoonen, daar onder behoorende, verlicht te worden, zo zal de Vryheid der Drukpersse nooit op eenigerhande wyze besnoeid worden; zynde zulk eene Vryheid een eigenaartig middel om die van den Staat te verzekeren^(*). - Te dier gelegenheid, zyn my de volgende Be-

(*) Utrechtsche Courant, No. 26.

[p. 362]

denkingen, over het Grieksch Tooneel en de Nederlandsche Drukpers, ingevallen; welke ik UL. toeschikke, omdezelve in uw veelgeagt Mengelwerk te plaatzen.’ Ik blyf, enz.

De Ouden Grieken tastten, gelyk uit de Geschiedenisse diens Volks te overbekend is, in hunne Tooneelspellen, de Gebreken hunner grootste en aanzienlykste Mannen aan, en veroorlofden zich de Tooneeldichters de grootste Vryheden omtrent hunne Persoonen. - Geen wangedrag, geene verkeerdheid, bleef vry voor de hekelende en scherp versneede penne van eenen aristophanes en partinas. Was een Veldheer traag, onagtzaam, van de noodige bekwaamheden ontbloot, ongehoorzaam aan de gegeevene Staatsbevelen - gedroeg zich een Overheidspersoon, of een Amptenaar, partydig in het handhaaven des Regts, en slegt in 't waarneemen van de hem vertrouwde Post - stelde zich een Wysgeer belachlyk aan, door zonderlingheid zyner Leerstellingen, of in zyn gedrag - zy verscheenen onmiddelyk ten tooneele; hunne zwakheden, gebreken, of ondeugden, werden openlyk uitgelachen en ter verguizinge gesteld; men schroomde niet hunne Naamen te vermelden, en hunne Characters werden met zulke eigenaartige trekken en kleuren geschilderd, dat niemand, schoon de naamen ontbroken hadden, in deeze ten Tooneele gevoerde en bedoelde Persoonadien kon mistasten.

Zulk een handelwyze was van zeer veel invloeds op het openbaar Character der Grieken: deeze hieldt veelen te rugge van het pleegen van schandvolle bedryven; deeze zette veelen aan om zich met lof te kwyten, Heldhaftige en Vaderlandlievende daaden uit te voeren; op het Tooneel stondt hun Lof of Blaam te wagten.

Meer dan het menschlyke gehengt, zou men in de Grieksche Tooneeldichters zich voorstellen, indien men waande, dat zulk een middel voor geene misbruiken blootstondt, en dat het niet daadlyk misbruikt wierd; de beste en deugdzaamste Characters werden zomtyds vinnig doorgestreeken, en hunne braafste daaden aan de slegtste beweeggronden toegeschreeven. Een socrates was niet beveiligd voor de schampere trekken van eenen stekeligen aristophanes.

Dit gebruik om Persoonlyk de Grooten op het Tooneel te hekelen, hieldt stand, tot dat de Atheensche Vryheid eendeerlyke wonde werd toegebragt, door de Dertig Dwingelanden, die, overtuigd dat hunne daaden den dag schuwden, en geen onderzoek konden verdraagen, beslooten zich tegen deeze bestraffing te dekken, door de Tooneeldichters te verbieden, iemand, by naame, in hunne Dichtstukken, voor het Tooneel geschikt, te noemen. - Men volhardde, dit verbod ge-

[p. 363]

hoorzaamende, met de Characters zo sterk en juist te treffen, dat elk der Toekykeren de Origineelen dier Copyen onmiddelyk kende, hunne dwaasheden belachte, hunne gebreken verfoeide, en de bedoelde Voorwerpen veragtte.

Maar de alles overwinnende Zoon van ammon, meer dugtende voor het Vernuft dan voor de Wapenen der Grieken, nam de Vryheid des Schouwburgs weg, en met die Vryheid de Vryheid des Volks.

Indedaad men moet willens blind zyn, als men tusschen deeze Tooneelvryheid der Grieken, en de Vryheid der Drukpersse in ons Vaderland, geene treffende gelykheid vindt, en deeze allen in 't oog loopende, ontslaat my van de moeite om de gelykenis op te maaken. Alleen moet ik aanmerken, dat, schoon de Vryheid der Drukpersse zomtyds misbruikt, en het Character van Verdienstlyke Mannen in Kerk- en Burgerstaat daar door geschandvlekt worde - die Vryheid een kragtdaadig middel is om 's Lands Vryheid te bewaaren. - Aan dezelve hebben wy het overschot, ons nog gebleeven, te danken - dat ze stand houde, en de herstelling onzer volkomene Vryheid helpe bevorderen!