Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1784

Bedenking over het nut van den koortsbast, met den spiritus vitrioli in den scorrut.
Door *** M.D.

Daar is byna geene Ziekte, waaromtrent de denkbeelden der Geneesheeren meer verschillen, dan ten aanzien van den Scorbut. - Zommigen, en wel de meesten der Ouden, hebben de oorzaak daarvan in de vochten, andere in de vaste deelen, gezogt: terwyl zy, die voor het eerste gevoelen stryden, wederom verschillende soorten van scherp-

[p. 330]

ten in de vogten aanneemen. Dit alles is zo bekend, dat ik het onnoodig oordeele, daarvan iets meer te zeggen: ik kan echter niet voorby aan te merken, dat de ervarenste Geneesheeren, die de beste gelegenheid gehad hebben, deeze Ziekte, zo in haare oorzaaken, als ook in haare verschynselen en gevolgen, van naby te beschouwen, het daarin volkoomen eens zyn, dat deeze Ziekte gepaard gaat met eene verslapping der vaste deelen, en met eene ontbinding der vochten, en dat men, in de geneezing deezer Ziekte, voornaamentlyk zyne keuze tot zodanige middelen moest bepaalen, welke in staat zyn, om beide de zo evengenoemde gebreken, zo wel der vaste deelen als die der vloeistoffen, te verbeteren. En inderdaad, wanneer men een weinig de uitwerkingen deezer Ziekte naagaat, dan ontdekt men ras, dat 'er niet alleen eene ontbinding, maar zelf een bederf der vochten plaats heeft, 't welk natuurlyk met eene verslapping der vaste deelen, het zy als oorzaak, het zy als uitwerking, gepaard gaat. - Onder de gewoone middelen, die men ten allen tyde in deeze Ziekte heeft aangeraaden, behooren de Herbae antiscorbuticae, die men op verschillende wyzen laat gebruiken. - Ik kan niet ontkennen, dat ik meer dan eens by my zelven heb getwyfeld, of deeze planten inderdaad wel een zodanig specisiq vermogen in deeze Ziekte zouden bezitten, als men 'er gewoonlyk van opgeeft, en of 'er niet wel andere middelen zouden zyn, die dezelve in krachten overtroffen. De reden van deeze myne twyfelinge waren de volgende overdenkingen. - Vooreerst, kan ik niet begrypen, hoe men aan deeze Plantgewassen een specisiq vermogen kan toeschryven, tegen eene Ziekte, welker waare natuur men nog zo weinig kent, en waaromtrent men het nog niet eens is, of de scherpte, die men in de vogten veronderstelt, van een zuuren of loogzoutigen aart is. - Ten tweeden, koomt het my voor, dat, terwyl men het thans onder de beroemdste Geneesheeren eens is, dat de Scorbut met eene ontbinding der vogten, en met eene verslapping der vaste deelen gepaard gaat, 'er behalven de remedia antiscorbutica (stricte sic dicta) middelen moeten voor handen zyn, die deeze zo ten aanzien van de vis antiseptica, als ten aanzien van de vis roborans, verre overtreffen: en onder deeze hebben my altoos de Cortex, en de Spiritus Vitrioli, als de besten toegescheenen. - Ik hebbe my in deeze myne verwachting niet bed roogen; zedert ruim drie Jaaren, hebbe ik verscheiden Lyders gezien, die aan eenen hevigen graad van

[p. 331]

den Scorbut laboreerden, en ik hebbe altoos bevonden, dat de Kina en de Spiritus Vitrioli meerder uitwerking hadden, dan het aanhoudend gebruik van de eigentlyke antiscorbutica. - Wel is waar, ik heb zomwylen het Cerevisia, of den Spiritus antiscorbuticus, by de eerstgenoemde middelen gevoegt, en de heilzaamste uitwerkinge daarvan ondervonden, doch zonder de Kina, (wanneer de Scorbut hevig was) heb ik zelden gelukkig geslaagd. Myne Bedenkingen dierhalven, die ik hieromtrent myne Kunstgenoot en hebbe willen mededeelen, bedoelen niet zo zeer om ten eenemaal een mistrouwen tegen de eigentlyke antiscorbutica te verwekken, als wel, om hunne aandagt op dit onderwerp te trekken, en om hen tot een nader onderzoek op te wekken, of namentlyk deeze zo hoog gepreezen middelen, als de eenigste en waare specisique middelen in de Scorbut moeten erkend worden, en of 'er, de zaak wel ingezien, niet nog andere middelen zouden gevonden worden, die boven dezelve de voorkeur verdienden, of ten minsten, die men (wanneer de gewoone middelen niet aan onze verwagting voldeeden) by dezelve zoude kunnen voegen. En hiertoe zoude ik, volgens de ondervinding der beroemdste Schryvers omtrent dit stuk, de Kina, den Spiritus Vitrioli, en andere Antiseptica, voorslaan.