|
| |
Dichtkundige uitnoodiging naer 't land.
Uit het Hoogduitsch van den Vryheer van cronegk.
Door L. Stoppendaal, P.z.
Vlied eindelyk het Stads gewoel, geniet de natuur, en aenschouw den vryen hemel, dien rook en damp aldaer droevig en donker maeken, en welke op onzen grond vrolyke blikken werpt. Hier is de Lente alleen gehuisvest; hier woonen jonge Zanggodinnen; eene lieflyke lucht verheft den tot kalmte gebragten boezem. Hier word de ziel zo bedaerd als het land; zy gevoelt zich zelve, de lente, en de natuur; waer van de Dwaes geen aendoening heeft, en welker genot de trotsche Wyze op verkeerde gronden zoekt, dikwyls zonder het te vinden. De blydschap, wier waerdy de deugd alleen ontdekt, wacht u hier, doch zonder optooizel; met een' goelyken lach wenkt zy u; de scherts huppelt aen uwe zyden; gy volgt een koor van onschuldige vermaeken. Dat geen, 't welk men in de Stad scherts en vrolykheid noemt; die geneugte, welke een zwerm van vervoerde Dwaezen najaegt; die by den wyn juicht; en echter door den wyn niet aengedaen word; welke geen tederheid kent, en met de liefde speelt; die het hart niet vergenoegt, de zinnen slechts bedwelmt, zich zelve veeltyds vrolyk acht, en evenwel treurig
| |
| |
blyft; welke zich met veel gerucht aenkondigt; waer op eene menigte onrustig gemeen indringt, verblind door de staetsi, bedwelmd door den schitterenden glans, die derzelver kleding versiert; welke de Aenzienlyken dikwyls misleid, de schoonen menigwerf vervoert; dit is alleen de dwaesheid in een bont kleed, en niet het kind des hemels, de lust der menschen, de vreugd.
Hier zult gy, als uw hart de stad en 't gewoel vergeet, ondervinden, dat de mensch tot geluk geschaepen is; gy zult de valsche geneugte met waer geluk verwisselen. Hier zal geen trotsche dwaes u voorby snorren, welke op u verachtende en hoonende blikken werpt, om dat gy verstandig zyt, en de waereld u bemint, die zyne gebreken kent, en, van hem onderdrukt, hem in haer harte vloekt, schoon zy voor hem zwicht.
Gy zult onder ons geen laetdunkende Nimsen aentreffen, die de ondeugd verstandig maekt, en kunst en optooizel schoon doen weezen; welke zich onderling met de grootste vriendschapsblyken kusschen en omhelzen, en zich echter in 't binnenst haeten; verrukt door opsmuk en goud, en by verdiensten blind; by gekken alleen verliefd; de verstandigen smaedlyk bejegenende; zich ontydig stuursch aenstellende; ontydig vrolyk schertzende; gevaerlyk voor den goeden naem, maer niet voor de harten.
Hier word de bekoorlykheid van Philene alleen luister bygezet door de onschuld, wier waerdy zelfs laege zielen treft: zy zal, bevryd van dwang, aen onze zyde lagchen, en, bloeiend als de Mey, de Lente schooner maeken. Wanneer de heldre maen in stille majesteit zachtelyk uit de schemering der avondwolken treed, dan zullen wy vergenoegd het donkre veld doorwandelen; de kalmte der ziele zal die van het dal gelyk weezen, 't welk door den stillen daeuw, zacht nederdaelende, verkoeld word, terwyl een zoele westewind lieslyk door de struiken speelt. Dan zullen onze oogen door een zoete sluimering gelooken worden; wy zullen, in den droom zelfs, 't geluk der deugd smaeken; terwyl, in de stad, een Damokles den slaep vergeefsch zoekt, den nacht, het zachte bed, doch meêr zich zelven verwenscht, wanneer een akelig tafreel van uitgevoerde schelmstukken zich aen zyne ziel vertoont; zyn vriend, dien hy verraeden heeft; de deugd, welke zyn hoogmoed en dwaesheid onderdrukken, en die, ondanks zich zelve, naer den vertoornden hemel verzuchtingen opzend: dit alles verschrikt hem; de dag verdooft de zinnen; doch hy kan, by nacht, den Rigter niet ontvlieden, die in zyn' boezem leeft, en hem, als hy ontwaekt, het paleis tot een' kerker, en de waereld tot eene hel, maekt.
Wanneer de schaduwen voor Auroraes blikken vlieden, wekt ons de klank der vrolyke schalmeien, die, door de scheme- | |
| |
rende, en van daeuw nog zwangre lucht, de blyde kudden naer het gekoelde dal lokt; terwyl, in de stad, de Kliënten, met verwarde hoopen, onstuimig, met ootmoed naer 't huis van Mopsus ylen, eer de ryke dwaes zich afgemat op 't rustbed uitstrekt, en de bezigheden vervloekt, nadien men hem vroeg opwekt; terwyl Nomentanus aldaer, zodra de dag een' aenvang neemt, nieuw optooizel, nieuwe geneugten, en nieuwe dwaesheid uitdenkt; terwyl de vlytige Bavus aldaer den herboren dag verwenscht, omdat de zelve het rym niet geeft, dat hy nog angstig zoekt; terwyl de Stervelingen zich door nieuwen waen afslooven, waer door rust, geluk, en wysheid tevens den nacht ontvlieden. Ze zyn de goederen waerdig, waer om zy zich vermoeien; die goederen, welke niet dan smart en berouw na zich sleepen.
Hier zal de vluchtige tyd ongemerkt voortsnellen, wy zullen geluk en rust slechts in ons zelven vinden. De beuzelingen zyn voor de Grooten deezer waereld; voor ons is de natuur, de hemel, en dit veld geschikt. Laet ons het ernsthaftige der wysheid met vrolyke scherts vereenigen, en wezenlyk gelukkig zyn, als Vorsten gelukkig schynen.
Is alles, wat het hart der Stervelingen begeert, wel één' treurigen nacht, wel ééne zucht waerdig! De vreugd, die wy zwoegend bejaegen, is naby ons; hier beneden gelukkig te zyn, is by my zyn geluk te erkennen. Doch wie kent zyn geluk? Waer leeft de Wyze, die, in zich zelven beslooten, de waereld ontbeeren kan? ‘Hier is hy,’ roept Thrase, ‘ik kan de waereld misschen; de menschen zouden goed zyn, als zy geen zotten waren. De gansche waereld dwaelt; ik ben alleen verstandig; ik leef voor my alleen, en heb genoeg aen my zelven. Laet de geheele Stad geduurig met my den spot dryven; men kan het onmooglyk allen naer den zin maeken. Genoeg, ik ben voor my zelven, en bemin my alleen; de waereld moge vergaen, dat scheelt my niet, ik heb wyn. Als myn schoorsteen maer brand, laet dan een arme dwaes, door smart en koude gekromd, voor myne deur bevriezen. Myn buurman helpe zich, als hy zich helpen kan; als ik maer gelukkig ben, wat raekt my dan de waereld!’ Betreurenswaerdig geluk, dat menschenhaet koestert! Die alleen stelt zyn geluk op den regten prys, welke begeert wel te doen; die, welke, van hoogmoed en gebreken vry, in zyn hart gevoelt, dat het geluk van ons Stervelingen alleen in menschlievendheid bestaet.
‘Wat ben ik gelukkig! de nakomelingschap zal nog leezen, welk een groot man Heer Chorilus geweest is!’ Zo roept een Rymer uit: ‘Wat ben ik gelukkig! men drukt, men drukt reeds myn Heldendicht; dat zal Duitschland rasch op betere wegen brengen, en tot Parys, Parys in Vrankryk, doordringen. In alle nieuwstydingen zal dra myn naem
| |
| |
staen; in 't kort zal ik myn werk herdrukt zien! Hoe gelukkig zal ik zyn, als elk my zal kennen, met den vinger naer my wyzen, en my den Dichter noemen; den Dichter, wiens Zangstuk zo zuiver is, zo vloeiend rolt; die nimmer te hoog vliegt, en nooit de lettergreepen dwingt!’ Geduld, ô gelukkige! Uw geluk zal rasch verzwinden! Gy zult den lof der dwaezen verwerven, en den spot des verstandigen ondergaen. Stilzwygend slaet hy u, en uw juichen, gade, tot dat de oordeelkunde ontwaekt, en u in uwe rust stoort. Doch wat vermag de oordeelkunde? Verstandigen kan zy alleen beteren; zy zal den trots der dwaezen, en hunnen roem vergrooten. De dwaes, als hem een steek te scherp, te vinnig treft, smaelt slechts op den maeker, en ziet deszelfs werk naeuwlyks in. Zeg, dat Mopsus zotlyk schryft; wel zo; de wraekzucht zal hem ontgloeien; uit toorn besluit hy nog zotter te schryven. De slechte Dichter word, uit wraekgierigheid en verdriet, nog iet schadelykers; een slechte Criticus.
Hoe groot is myn geluk, roept, door 't vasten uitgeteerd, de bleeke Harpax uit, en opent zyne kisten. Daer beschouwt hy een' schat, dien hy reeds lang bewaerd heeft; door bedrog verkreegen, door dwaesheid gespaerd. ‘Hoe groot is myn geluk! doch helaes! wanneer eens dieven kwamen, en my van myn geluk, van myne hartevreugd, van die lieve schatten beroofden, welke ik zo menigen dag, zo menigen langen nacht, byna van schrik ontzield, van angst verteerd, bewaekt heb! Ik moet op panden ter leen geeven, om mynen schat te vermeerderen; misschien word ik aengeklaegd; doch wat is dat? ik kan immers zweeren.’ ô Geluk! dat eik hart, 't welk menschlievend denkt, vervloekt: geluk! dat zo menig dwaes door smaed en misdryf najaegt! ô Rykdom! bittre bron van zorgen en angstvalligheden! de vyand der deugd verdient door u gestraft te worden.
‘Hoe gelukkig leef ik!’ roept Nomentanus geeuwend uit. ‘Geen geluk ontbreekt my, dat men koopen kan. Ik zoek steeds de geneugte op, en ben nimmer lang te huis; geduurig in de Opera, by Dans- en Smulpartyen. Myn Kok is zeer bekwaem; myn wyn is altyd goed; doch men heeft veel te doen, zelfs als men in 't geheel niets uitricht. Ik weet niet wat my scheelt; zo even begin ik het te gevoelen; de wyn smaekt my niet meêr; ik geeuw zelfs by 't speelen; de Opera verveelt my door onophoudelyk zingen; ik leef regt vergenoegd, doch de tyd valt my lang. Ik geeuw by het schertsen myner Dischpoëeten, het verdriet zal my, by myn geluk, doen sneeven.’ Ellendige Nomentanus! arm by den overvloed! Verzwakt de gewoonte niet het genot van elken lust? De Dwaes is steeds gewoon, zyn geheel leven door, zich met beuzelwerk op te houden; hy
| |
| |
kent de waere wellust niet, terwyl hy meent dezelve te smaeken. Steeds vraegt hem zyn hart, wat ontbreekt u thans nog? En geeuwend roept hy uit: wat ben ik toch gelukkig! ô Vriend! het waer geluk, de waere wensch des verstandigen is verre van 't kinderwerk, dat ydele zotten pryzen. Die man alleen leeft gelukkig, welke door geen naberouw gefolterd word; tot wien het geweeten, niet met een zwakke stemme, zegt: Stae stil! hoe hebt gy geleefd? hoe zult gy ten laetsten sterven? welk een loon zult gy na den dood verkrygen? ô Stem, welker toon de onvertsaegdste Helden verschrikt! die den slaef der zinnen uit den droom der wellust wekt! ô Stem! wier magt der menschen hart doordringt, dat zich te vergeefsch zoekt gerust te stellen, en zich geweld aendoet, om u niet te hooren; doordring ieder borst, de vleiery gewoon, en zeg den Stervelingen, dat alles ydelheid zy. De deugd alleen kan ons de rust verschaffen; zy sterkt ons in den dood; zy leert ons vrolyk leeven; zy trotseert, zelfs in den dood, de wisselvalligheid van den tyd, en richt onze schreden naer de onsterflykheid. Bestormt een onheil ons kortstondig leven; wy zullen ons geluk gewillig afstaen. Wanneer de donkere wolken den gezichteinder verlaeten, klinkt de zang der Filomeelen veel heller; het groen der haegen word levendlger; de westewind blaest zachter; de morgenroode kinderen, de verkoelde bloemen, lagchen ons met grooter vreugde toe. Wanneer de Hemel het goed vind, ruischt 'er geen struik meêr, en de waereld en de zee worden stil. Een Wyze, schoon hy in eenzaemheid weent, blyft nog gelukkiger dan de Dwaes, die juichend vrolyk schynt. Den eersten verstrekt de smart tot geneugte, en den anderen de geneugte tot smart.
ô Vriend! ons hart alleen geeft ons het waer geluk! de luidruchtigheid der uitgelaetene vreugde kan slechts beguicheling baeren; de Wyze zal altoos vrolyk, de Dwaes treurig blyven. Uw eigen hart is de bron uwer geneugte; geen luister, magt, of hoogmoed. De Rigter van uw binnenste, uw geweeten alleen, kan u de waere blydschap doen smaeken; als dat u beschuldigt, zult gy niet gelukkig leeven; als dat u vry spreekt, wacht dan uwe vergelding: gy blyft groot in 't stof, ook groot op den troon. Een hart, dat de deugd bemint, en echter uit zwakheid dwaelt, word dikwerf door 't geweld der driften vervoerd; doch zo het weder op den regten weg treed, dan gevoelt het, dat de deugd alleen ons gelukkig kan maeken; met traenen keert het te rug, en schaemte en edel naberouw verzoenen het met u, en sterken het op nieuw. De deugd sluit zich in geen donkere hoeken op; zy lacht vol vreugde by den onbesmetten wyn; zy gevoelt de tederheid der onschuldvolle liefde; eert haere zoetheid; vereeuwigt haere neiging, en maekt, van een' heiligen gloed bezield, door eene levendige dichterlyke hand, haeren roem der nakomelingschap bekend.
| |
| |
Vergenoegd geniet zy de blydschap, die de Hemel, ter verädeming van zorg en moeite, geschonken heeft. By Wyzen legt zy den heiligen band der vriendschap; door haer zegepraelt de Held, en sterft voor 't Vaderland; zy leert den Wyzen dikwyls in dichterlyke tafreelen, de schoonheid der natuur, en zyne eigene waerdy, gevoelen. Afgescheiden van 't rumoer der dwaezen; verre van den rook der Stad, zoekt hy haer in de eenzaemheid; zy kent, en zoekt hem ook: daer vormt zy deszelfs hart, en verbetert deszelfs zeden: in Paleizen deugdzaem, zo wel als groot in hardershutten, blyft hy, door haer gesterkt, aen 't doeleinde der Voorzienigheid beantwoorden, en leert den Stervelingen, hoe groot de menschheid is. Zyn hart, van ondeugd vry, geeft zich aen stille vreugd over, ondervind de geneugte van zyn aenweezen, geniet de waereld met gemaetigdheid; lacht met het ydel geluk, 't welk de dwaesheid bejaegt; en hy sterft, even wel te vreden, als hy voortreflyk geleefd heeft.
Kom, Vriend! en laet ons hier, in de schaduwen van vreedzaeme beuken, de deugd en de rust, het geluk der menschheid, zoeken; tot dat het vrye hart, betre waerelden waerdig, vergeet, dat onze waereld de verblyfplaets van smart en dwaesheid is. Verlaet de stad en de zorgen; de sieraad der jonge schoonheden; Feline, zal uw hoofd met frissche violieren kroonen. Kom, eer de lust der waereld, de vriendelyke Lente, haer bloeizel verliest, welke reeds met stille schreden den bruinen Zomer ontwykt. |
|
Auteursrechtvrij