Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1784

De voornaamste leevens byzonderheden van den hoogleeraar hieron: David Gaubius.

(Getrokken uit de Histoire de la Societé Royale de Medecine a Paris.)

De Heer hieronimus david gaubius, beroemd Hoogleeraar in de Genees- en Scheidkunde, te Leyden, zag te Heidelberg, in den jaare MDCCV, het eerste leevenslicht, en oefende zich, te dier Stede, in de beginzelen der Letterkunde. - Reeds vroeg bleek zyne overhellende zugt tot de Geneeskunde: deeze werd versterkt door het voorbeeld en de verkeering met zyn Oom, Dr. joan. gaubius, een vermaard Arts te Amsterdam. Hardewyk was de eerste Hoogeschool door hem bezogt, waar hy een jaar lang de Lessen bywoonde van den geleerden Hoogleeraar de moor: voorts begaf hy zich na Leyden, waar de onsterflyke boerhave toen in vollen luister blonk. Wel-

[p. 20]

haast deelde hy in de byzondere gunst van dien grooten Man, die zich getroffen voelde door het voorkomen, de bekwaamheid, de schranderheid en leerzaamheid deezes Jongelings. Eene verbintenis van onderlinge hoogagting en Vriendschap volgde: en noch 't verloop van tyd, noch de winter des ouderdoms, verkoelde de edelmoedige warmte van ingenomenheid, noch het vuur van de warmte dier genegenheid, of het vuur van dankerkentenisse. Gaurius bleef aan zynen begunstiger en Leidsman verknogt. - Boerhave, schoon reeds lang overleden, leefde in zyn hart, en, zo wy meenen, maakte gaubius, nog maar weinig jaaren geleden, in zyne laatste Academische Redenvoering, zulk eene treflyke aandoenlyke spraakwending tot dien grooten en braaven Man, dat de toehoorders zich niet van traanen konden wederhouden.

In den Jaare MDCCXXV beklom gaubius den trap van Doctor, onder 't oog van boerhave, en gaf zyne Verhandeling, Over de vaste Deelen des Menschelyken Lichaams in 't licht; waarin hy toonde over te hellen om van het werktuiglyk stelzel af te wyken, en de Natuur met het oog van een onbevooroordeeld en naauwkeurig Waarneemer te beschouwen. Op zyne Reis in Frankryk, maakte hy nuttige verbintenissen, bragt eenigen tyd te Straatsburg door, en keerde weder na Heidelberg. Kort was daar zyn verblyf. Te Amsterdam, waar hy zyns Ooms Dogter trouwde, lag hy zich, met onvermoeiden yver, toe op de Natuurlyke Historie, de Scheid- en Geneeskunde. Welhaast werdt hy, door de Magistraat van Deventer geroepen om zich als Geneesheer, daar te Stede, neder te zetten; hier bevlytigde hy zich boven al op de kennis der Geneesmiddelen. Met den Jaare MDCCXXXI, deedt boerhave, die, tot dus lang, in alle de takken der Geneeskunde, uitgenomen de Ontleedkunde, Lessen gegeeven hadt, door hooge jaaren te zwak voor zo uitgestrekt een arbeid, afstand van de Plant- en Scheidkunde; in den laatstgemelden tak werd hy opgevolgd door zyn Vriend gaubius, en deeze, in den Jaare MDCCXXXIV, tot Hoogleeraar in de Geneeskunde aangesteld, was zyns Leermeesters Amptgenoot.

Binnen kort vestigde zich de agting van gaubius op de hegtste grondvesten. Verscheiden Werken van groote en erkende verdiensten vloeiden uit zyne welversneden penne. Zyne Verhandeling over de wyze van het voorschryven der Geneesmiddelen, (Methodus concinnandi Formulas Medica-

[p. 21]

mentorum) behelst de verstandigste regelen over onderwerpen van de hoogste aangelegenheid, en verscheide Uitgaven daarvan zyn met toejuiching ontvangen. Het is zeker een der gewigtigste stukken in de oefenende Geneeskunde, de Geneesmiddelen uit de drie Ryken der Natuure, naar eisch, byeen te voegen.

Dit Werk werd, naa eene lange tusschenpooze, gevolgd door een Verhandeling over de Ziektekunde. (Institutiones Patholog: Medicinales.) Van dit Werk, waarin veele der dierlyke werkzaamheden, die, volgens de Wetten der Werktuigkunde, waren uitgelegd geweest, aan den invloed van het Leevend Beginzel werden toegeschreeven, kwam de eerste Uitgave in 't jaar MDCCLVIII, en de tweede overgezien en verbeterd, in den Jaare MDCCLXXV. Een derde, met eenige veranderingen en vermeerderingen, was bykans ter Drukpersse gereed, toen de Schryver stierf; doch zal welhaast te voorschyn komen, uit handen van den Hoogleeraar hahn, zyn Neef, en waardigen Opvolger in de Genees- en Scheidkunde, die eene nieuwe Inleiding voor het Werk geschreeven heeft.

Doch een der Werken, waar in de Hoogleeraar gaubius den ryksten schat ontsloot van zyne kunde in de onderscheide takken van Natuurlyke Wysbegeerte en Geneeskunde, was de Verzameling, te Leyden uitgegeeven in 't Jaar MDCCLXXI, en op nieuw in 't Jaar MDCCLXXIX, onder den tytel van Adversaria Varii Argumenti. Een onverbeeldelyk groote rykdom van Gevallen, Proeven en Waarneemingen is begreepen in dit Mengelwerk.

Onder veele Redenvoeringen, door gaubius op de Leydsche Hoogeschool, met grooten roem, gedaan, by openbaare gelegenheden, trok die, over het Bestuur der Ziele, zo verre dezelve tot de Geneeskunde behoort, de aandagt in 't byzonder. Het onderwerp was niet alleen Geneeskundig; maar in den hoogsten graad Wysgeerig: Bovennatuurkundigen en Godgeleerden staken de ooren op, als zy den tytel lazen, en scheenen gereed om hun grond te verdeedigen tegen deezen Geneeskundigen Invaller. Doch geen kwaad, geen inbreuk was 'er mede bedoeld, schoon men de Redenvoering op verscheide wyzen misduidde. In dezelve werd de Mensch aangemerkt als een Weezen, zamengesteld tot twee geheel verschillende beginzelen; doch die elkander zo nauw vergezellen, zo-

[p. 22]

danig met elkander vereenigd zyn, dat 'er geen deel in 's Menschen Lichaam is, waar Stof en Geest zich niet ontdekken, en derzelver wederzydschen invloed toonen. Deeze twee Werkers, (zegt gaubius, en zo mogen Geneesheeren en Scheidkundigen spreeken,) zyn verbonden door wetten, die het Leeven uitmaaken; en elk zintuiglyk deeltje schynt bezield te zyn, door een vermogen, van beide ontleend. Deeze eerste Redenvoering, in den Jaare MDCCXLVII, werd gevolgd, schoon naa eene lange tusschenpooze, door eene andere, over 't zelfde Onderwerp, deels ingerigt om de misduidingen te keer te gaan van la mettrie, en gehouden in 't Jaar MDCCLXIII. Zy zagen, in 't Jaar MDCCLXIX, op nieuw, het licht, en behelzen de rechte beginzels van de Zielkunde eens Geneesheers, overgeleverd in een zuiveren en fraaijen styl, en, op verscheide plaatzen, verleevendigd, door trekken van vernuft.

Onder den Letter-arbeid van gaubius, moeten wy niet vergeeten te melden zyne uitgaven van prosper alpinus, van cramer, en swammerdam's Bybel der Natuure, door hem in 't Latyn vertaald.

De roem van deezen uitmuntenden Man verspreidde zich wyd en zyd. De overledene Keizerinne van Rusland deedt hem de uitlokkendste aanbiedingen om hem in haaren dienst te verbinden, doch zonder vrugt; en de thans regeerende Alleenheerscheresse der Russen gaf hem doorslaande blyken van haare hoogagting.

Gaubius, de verstandige de geleerde gaubius, muntte aan 't ziekbedde uit, betoonde daar het bedaardste overleg en 't scherpst oordeel, gevolgd van gelukkige Geneezingen. In den Jaare MDCCLX werd hy door de Staaten benoemd, tot eersten Lyfarts van den toen minderjaarigen Stadhouder, den Prins van Oranje. Deeze post bekleedde hy met veel eers, twintig jaaren lang, zonder, uitgenomen weinige jaaren voor zynen dood, zyne Academie-bezigheden op te schorten. Hy overleefde alle zyne Amptgenooten in de Geneeskunde te Leyden, en zag hunne opengevallene plaatzen vervuld door zyne Leerlingen. Hy genoot de voordeelen van een gezonden, en hooggeagten Ouderdom, en stierf, in zyn vyf-en zeventigste Jaar. Laatende een ryken schat na, aan zyne eenige Dogter, getrouwd aan een Heer der Regeeringe te Leyden.

Niet alleen muntte gaubius uit, in alle de deelen zyns

[p. 23]

Beroeps. - Hy was een Geleerde, een Wysgeer, een Heer van de Wereld, even zeer in staat om uit te munten op de Hoogeschool, als aan 't Hof; hy bezat die keurige Mensch- en Wereldkunde, en dat zeldzaam voorkomend mengzel van Vernuft, Beleefdheid, Aartigheid, en Voorzigtigheid, 't welk hem aangenaam maakte in alle gezelschappen.